„Vergeet je plu niet!”

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN GROOT-BRITTANNIË

OP EEN doorsneedag in Groot-Brittannië hebben veel mensen een paraplu bij zich. Je weet tenslotte nooit of het gaat regenen. „Vergeet je plu niet!”, zeggen we tegen elkaar als we de deur uitgaan — en dan laten we hem misschien achteloos in de bus, trein of winkel liggen. Ja, we hebben de neiging ons draagbare dakje als vanzelfsprekend te beschouwen, want we kunnen er altijd weer een kopen. Maar er werd niet altijd zo lichtvaardig over de paraplu gedacht.

Een gedistingeerde geschiedenis

De voorloper van de paraplu had klaarblijkelijk niets met regen te maken en was een symbool van positie en aanzien dat alleen bestemd was voor belangrijke mensen. Beelden en schilderingen van duizenden jaren oud uit Assyrië, Egypte, Perzië en India tonen bedienden die parasols boven vorsten houden om hen tegen de zon te beschermen. In Assyrië mocht alleen de koning een parasol hebben.

Door de hele geschiedenis heen bleef de parasol een teken van macht en dat was vooral in Azië het geval. De status van een vorst werd afgemeten aan het aantal parasols dat hij bezat, zoals wordt aangetoond door een Birmaanse koning die „Heer van de vierentwintig parasols” werd genoemd. Soms was het aantal lagen van een parasol van belang. De keizer  van China had er een die uit vier lagen bestond en die van de koning van Siam had er zeven of negen. Zelfs vandaag de dag is de parasol in sommige Aziatische en Afrikaanse landen nog altijd een symbool van autoriteit.

Parasols in de godsdienst

De parasol werd al vroeg in zijn geschiedenis met godsdienst geassocieerd. De Egyptenaren in de oudheid dachten dat de godin Noet met haar lichaam als een soort zonnescherm de hele aarde beschutting bood. Dus liepen mensen onder hun eigen draagbare „dak” om haar bescherming te genieten. In India en China geloofden de mensen dat een open parasol het hemelgewelf voorstelde. De eerste boeddhisten gebruikten hem als een symbool voor de Boeddha en de koepels van hun monumenten bevinden zich vaak onder parasols. Ook in het hindoeïsme komen parasols voor.

Omstreeks 500 voor onze jaartelling doken er parasols op in Griekenland, waar ze tijdens religieuze feesten boven beelden van goden en godinnen werden gehouden. Atheense vrouwen hadden bedienden om hun zonnescherm vast te houden, maar er waren maar weinig mannen die zich ermee vertoonden. Vanuit Griekenland verbreidde het gebruik zich naar Rome.

De Rooms-Katholieke Kerk voegde de parasol toe aan haar ceremoniële regalia. De paus ging zich vertonen onder een rood met geel gestreept zijden model, terwijl kardinalen en bisschoppen paarse of groene exemplaren hadden. Tot op de dag van vandaag staat er in basilieken een stoel voor de paus met daarboven een ombrellone, of parasol, in de pauselijke kleuren. De kardinaal die tussen de dood van de ene paus en de verkiezing van de volgende als hoofd van de kerk fungeert, heeft in die periode ook een ombrellone als zijn persoonlijke embleem.

Van parasol tot paraplu

Tegenwoordig maken we onderscheid tussen een paraplu en een parasol. Het Nederlandse woord „paraplu” komt van het Franse parapluie, wat „tegen de regen” betekent. „Parasol” betekent „tegen de zon”. Het waren de Chinezen of mogelijk de vrouwen in het oude Rome die hun papieren parasols ter bescherming tegen de regen in de olie of was gingen zetten. Maar in Europa verdween het begrip parasol of paraplu uit beeld totdat de Italianen en later de Fransen het gebruik ervan in de zestiende eeuw opnieuw ontdekten.

In de achttiende eeuw begonnen vrouwen in Groot-Brittannië paraplu’s te gebruiken, hoewel mannen nog steeds weigerden met iets te lopen wat ze als vrouwelijke frutsels beschouwden. Eigenaars van koffiehuizen vormden hierop een uitzondering, want ze vonden het nuttig een paraplu bij de hand te hebben om klanten die uit hun koets stapten, tegen de elementen te kunnen beschermen. Ook geestelijken vonden de paraplu erg handig wanneer ze in de stromende regen op een kerkhof een begrafenisplechtigheid leidden.

Het was Jonas Hanway, een reiziger en filantroop, die de geschiedenis van de paraplu in Engeland veranderde. Volgens zeggen was hij de eerste man die de moed had er zich in Londen in het openbaar mee te vertonen. Hanway, die tijdens zijn buitenlandse reizen mannen paraplu’s had zien gebruiken, was vastbesloten het dreigende hoongelach van de koetsiers die in het voorbijgaan expres modderig gootwater lieten opspatten, te trotseren. Dertig jaar lang werden Hanway en zijn paraplu regelmatig samen gezien en tegen de tijd dat hij stierf,  in 1786, gebruikten zowel mannen als vrouwen graag een paraplu.

In die tijd was het gebruik van een paraplu een hele uitdaging. Dergelijke paraplu’s waren groot, zwaar en onhandig. Door hun geoliede zijde- of canvasdoek en baleinen en hun rieten of baleinen stok waren ze moeilijk te openen als ze nat waren en ze lekten ook nog. Niettemin werden ze steeds populairder, vooral omdat het in geval van regen goedkoper was een paraplu te kopen dan een rijtuig te huren. Er kwamen steeds meer paraplufabrikanten en -winkels en uitvinders richtten hun aandacht op het verbeteren van het ontwerp. Halverwege de negentiende eeuw kreeg Samuel Fox het patent op het paragonmodel dat een licht maar stevig stalen frame had en waarvan het oude, dikke doek was vervangen door lichtere stoffen als zijde, katoen en linnen met een waslaag. De moderne paraplu was geboren.

Modeaccessoire

In die tijd werd de parasol een zeer populair en elegant modeaccessoire voor de chique dame in Engeland. Haar sierlijke parasol werd onder invloed van de veranderende mode alsmaar groter en was met allerlei felgekleurde zijde en satijn overtrokken. Hij paste vaak bij de kleding die ze droeg en was verfraaid met kant, franje, linten, strikken en zelfs veren. Tot ver in de twintigste eeuw zou geen fatsoenlijke dame die haar kwetsbare teint wilde beschermen zonder parasol worden gezien.

In de jaren twintig van de vorige eeuw raakte een gebruinde huid in de mode en daardoor verdween de parasol vrijwel helemaal. Toen brak het tijdperk aan van de stadse gentleman met zijn onofficiële uniform met bolhoed en een zwarte opgerolde paraplu, die tevens dienst deed als elegante wandelstok.

Na de Tweede Wereldoorlog bracht nieuwe technologie verbeterde parapluontwerpen op de markt, zoals opvouwbare modellen en exemplaren van waterafstotend nylon, polyester en plastic. Er bestaan nog steeds zaken waar mooie, met de hand afgewerkte, dure paraplu’s worden vervaardigd. Maar tegenwoordig produceren fabrieken massaal en goedkoop paraplu’s en parasols in alle kleuren en maten, variërend van enorme golfparaplu’s en tuinparasols tot opvouwbare paraplu’s die met hun vijftien centimeter makkelijk in een damestas passen.

Hoewel de paraplu (of parasol) ooit als luxevoorwerp en statussymbool werd beschouwd, is hij nu binnen ieders bereik en staat hij regelmatig hoog boven aan de lijsten van verloren eigendommen. Het is een uiterst nuttig accessoire om overal ter wereld de weersomstandigheden te kunnen trotseren. In sommige landen is zijn oorspronkelijke gebruik als zonnescherm weer in de mode geraakt omdat er steeds vaker wordt gewaarschuwd voor de risico’s van blootstelling aan de zon. Dus misschien is er vandaag wanneer u de deur uitgaat ook wel iemand die tegen u zegt: „Vergeet je plu niet!”

[Kader/Illustratie op blz. 20]

Aankoop en onderhoud van uw paraplu

Kies tussen een gemakkelijke of een sterke paraplu. Het goedkopere opvouwbare model dat zo in een grote zak past, heeft waarschijnlijk minder baleinen maar is minder stevig bij harde wind. Aan de andere kant kost een conventionele paraplu misschien meer, maar gewoonlijk is hij wel beter bestand tegen het weer en gaat hij ook langer mee. Ja, een goede paraplu kan jarenlang meegaan. Welk type u ook kiest, bescherm hem tegen schimmel- en roestplekken door hem uit te zetten en helemaal te laten drogen voor u hem weer inklapt. Opgeborgen in zijn hoes blijft hij schoon en stofvrij.

[Illustraties op blz. 19]

Een bediende houdt een parasol boven een Assyrische koning

Een vrouw met een parasol in het oude Griekenland

[Verantwoording]

Drawings: The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck

[Illustratie op blz. 20]

Een parasol rond 1900

[Verantwoording]

Culver Pictures