Jonge mensen vragen . . .

Hoe kom ik van mijn perfectionisme af?

„Perfectionisme beheerst eigenlijk mijn hele leven.” — Carly.

PERFECTIONISME — het idee dat je absoluut perfect moet zijn in alles wat je doet — is iets waar veel jongeren last van hebben.

Het boek Perfectionism — What’s Bad About Being Too Good? zegt: „Er is een groot verschil tussen het gezonde streven om ergens heel goed in te zijn en het ongezonde nastreven van een onbereikbaar ideaal. Mensen die proberen dingen heel goed te doen, hebben misschien een grote behoefte aan orde en organisatie en hebben hoge verwachtingen van zichzelf, maar ze accepteren ook dat ze fouten maken en gaan er op een positieve manier mee om. . . . Perfectionisten daarentegen leven voortdurend in de angst fouten te maken. Ze leggen de lat extreem hoog.”

Past die beschrijving bij jou? Als je jezelf veel te hoge eisen stelt, kan dat vaak verlammend werken. Misschien merk je dat je het vermijdt iets nieuws te ondernemen. Of het kan zijn dat je vaak belangrijke dingen uitstelt omdat je bang bent dat je zult falen. Misschien ben je zelfs geneigd iedereen die niet aan je norm voldoet van je af te stoten en zit je uiteindelijk zonder vrienden.

Als je jezelf in iets van het bovenstaande herkent, denk dan eens na over de woorden van de bijbel in Prediker 7:16: „Word niet al te rechtvaardig, en betoon u niet bovenmate wijs. Waarom zoudt gij verwoesting over uzelf brengen?” Een perfectionist kan dus „verwoesting” over zichzelf brengen! Perfectionisme is zelfs in verband gebracht met levensbedreigende eetstoornissen zoals anorexia nervosa en boulimie. *

Hoe kom ik dan van mijn perfectionisme af?, zou je je dus kunnen afvragen. Het is waar dat het moeilijk kan zijn om je manier van denken te veranderen. Maar met Gods hulp is het mogelijk. Laten we daarom eens kijken hoe God perfectionisme beziet.

Perfectie — Een bereikbaar doel?

Is het om te beginnen mogelijk dat je in de absolute zin perfect bent? Niet volgens de bijbel, die zegt: „Er is geen rechtvaardige,  zelfs niet één . . . Allen zijn afgeweken, allen te zamen zijn zij waardeloos geworden” (Romeinen 3:10-12). Woorden om over na te denken, vind je niet? Ze maken duidelijk dat iedereen die probeert absoluut perfect te zijn, zal falen.

Kijk eens naar de apostel Paulus, die duidelijk een heel gelovig man was. Toch kon zelfs Paulus God niet dienen zonder fouten te maken. Hij bekende: „Wanneer ik het juiste wens te doen, [is] het slechte bij mij aanwezig. . . . Naar de innerlijke mens schep ik werkelijk behagen in de wet van God, maar in mijn leden zie ik een andere wet, die strijd voert tegen de wet van mijn verstand en mij in gevangenschap voert aan de wet der zonde, die in mijn leden is” (Romeinen 7:21-23). Alleen met Gods hulp kon Paulus als christen getrouw zijn.

Gelukkig vraagt of verwacht God van niemand van ons absolute perfectie. „Hijzelf weet zeer goed hoe wij zijn gevormd, gedachtig dat wij stof zijn” (Psalm 103:14). Pas in Gods nieuwe wereld zullen mensen eindelijk perfectie of volmaaktheid bereiken.

Stel je verwachtingen bij

Tot die tijd is het dus onrealistisch te denken dat je absoluut perfect kunt zijn. Eigenlijk moet je verwachten dat je van tijd tot tijd fouten maakt (Romeinen 3:23). Soms zijn we ons zelfs niet eens bewust van onze fouten! Psalm 19:13 (12) zegt: „Iedereen maakt fouten zonder het te weten” (Groot Nieuws Bijbel). Een jongere die Matthew heet, brengt het als volgt onder woorden: „Je bent niet perfect — niemand op aarde is dat. Als je perfectie van jezelf verwacht, zul je nooit gelukkig zijn. . . . Het is niet realistisch, het is niet mogelijk.”

Waarom zou je met dat in gedachten niet proberen enkele van je verwachtingen bij te stellen? Werk je je bijvoorbeeld uit de naad om ergens de allerbeste in te zijn? De bijbel vertelt dat zulke slopende inspanningen in feite „ijdelheid en een najagen van de wind” kunnen blijken (Prediker 4:4). Het is nu eenmaal zo dat het maar weinig mensen ooit lukt de beste te zijn. En zelfs als het iemand lukt, is het meestal gewoon een kwestie van tijd totdat er een ander komt die beter is.

De apostel Paulus gaf de raad: ’Ik zeg tot een ieder onder u, niet meer van zichzelf te denken dan nodig is, maar met een gezond verstand te denken’ (Romeinen 12:3). Wees realistisch! Stel je verwachtingen zo bij dat ze niet alleen met je bekwaamheden, maar ook met je beperkingen overeenstemmen. Doe je best om dingen heel goed te doen, maar streef niet naar perfectie. Stel een specifiek maar bereikbaar doel.

 Paulus moedigde Timotheüs er bijvoorbeeld toe aan „een werkman [te worden] die zich nergens over behoeft te schamen, die het woord der waarheid juist hanteert” (2 Timotheüs 2:15). Paulus moedigde er dus wel toe aan dingen heel goed te doen, maar had het niet over perfect zijn. Stel op eenzelfde manier redelijke doeleinden voor jezelf. En als je niet goed weet wat ’redelijk’ is, praat er dan met je ouders over of met een andere volwassene in wie je vertrouwen hebt.

Sommigen raden zelfs aan om expres iets te gaan proberen waar je niet goed in bent, bijvoorbeeld een nieuwe sport of het bespelen van een muziekinstrument. Uiteraard ga je als je iets nieuws leert, veel fouten maken. Maar dat is op zich niet verkeerd. Misschien zal het je helpen in te zien dat fouten maken gewoon een deel van het leerproces is.

Wat je doel ook is — of je nu een werkstuk voor school wilt maken of een pianosonate onder de knie wilt krijgen — let eens op wat de apostel Paulus nog als raad geeft: „Doet uw werk niet traag” (Romeinen 12:11). Stel dingen dus niet uit, enkel omdat je bang bent om te falen.

Eén jongere maakte er een gewoonte van projecten voor school uit te stellen met het excuus dat ze met haar ’persoonlijke organisatie’ bezig was. Hoewel persoonlijke organisatie misschien goed is, moet je oppassen dat je het niet als excuus gebruikt om dingen uit te stellen. Dit meisje besefte uiteindelijk dat „als je moet kiezen tussen óf een werkstuk inleveren waar je niet helemaal tevreden over bent óf helemaal niets inleveren, het altijd beter is toch iets in te leveren”.

Zet schadelijke gedachten uit je hoofd!

Zeker, het is misschien niet makkelijk ermee te leven dat je iets niet helemaal perfect doet. Je kunt nog altijd door kritische, negatieve gedachten geplaagd worden. Wat kun je daaraan doen? Het is echt schadelijk om bij negatieve gedachten stil te blijven staan. Doe dus bewust moeite om onredelijke gedachten over jezelf uit je hoofd te zetten. Bekijk je fouten met humor. Er is per slot van rekening „een tijd om te lachen” (Prediker 3:4). Denk er ook aan dat Jehovah niet van scheldwoorden houdt — zelfs niet als we ze tegen onszelf gebruiken. — Efeziërs 4:31.

In plaats van jezelf constant op je kop te geven, kun je doen wat in Spreuken 11:17 staat: „Een man van liefderijke goedheid bejegent zijn eigen ziel op een belonende wijze, maar de wreedaard brengt de banvloek over zijn eigen organisme.” Denk dus eens na over de volgende vraag: hebben je overdreven hoge eisen het makkelijk gemaakt aan vrienden te komen? Waarschijnlijk niet. Misschien heb je zelfs mensen van je afgestoten omdat ze niet perfect waren. Wat kun je daar dus aan doen?

Pas het volgende bijbelse gebod toe: „Blijft elkaar verdragen en elkaar vrijelijk vergeven als de een tegen de ander een reden tot klagen heeft” (Kolossenzen 3:13). Door redelijker te zijn in wat je van anderen verwacht, zul je makkelijker aan vrienden komen!

Waarom, vraag je je misschien af, zouden mensen me wegens mijn perfectionisme gaan mijden? Denk eens na over de uitwerking die het op anderen heeft als je over de hoge verwachtingen praat die je van jezelf hebt. Het boek When Perfect Isn’t Good Enough legt uit: „Als je elke keer dat je minder dan een tien voor een examen haalt, overdreven zit te klagen, kan dat wel eens beledigend zijn voor vrienden die met moeite een zeven of een acht halen.” Probeer dus minder negatief en egocentrisch te zijn. Mensen zullen het veel prettiger vinden met je om te gaan.

De jonge Carly geeft een mooie samenvatting door te zeggen: „Ik moet gewoon tegen mijn perfectionisme zeggen: ’even dimmen!’” Hoe kun je dat doen? Mediteer erover hoe God de dingen beziet. Als je het nog steeds moeilijk vindt je gedachten onder controle te houden, praat dan met je ouders of met een rijpe christen in je gemeente. Bid tot God en vraag of hij je wil helpen je denken te veranderen. Gebed kan een krachtige hulp zijn om tegen perfectionisme te vechten. — Psalm 55:22; Filippenzen 4:6, 7.

Vergeet nooit dat Jehovah geen perfectie vraagt; hij verwacht gewoon van ons dat we hem getrouw zijn (1 Korinthiërs 4:2). Als je je best doet om getrouw te zijn, kun je echt tevreden met jezelf zijn — ook al ben je niet perfect.

[Voetnoot]

[Illustratie op blz. 17]

Faalangst kan verlammend werken

[Illustratie op blz. 18]

Het leren van nieuwe dingen kan je helpen met fouten om te gaan