Pesten — Een wereldwijd probleem

„Als je morgen op school komt, maken we je af.” — Die telefonische bedreiging kreeg Kristen, een scholiere in Canada, van een anonieme belster. *

„Ik ben niet emotioneel, maar op een gegeven moment wilde ik zelfs niet meer naar school. Ik had maagpijn, en elke ochtend na het ontbijt moest ik overgeven.” — Hiromi, een schoolgaande tiener in Japan, over haar ervaring met pesten.

HEBT u ooit met een treiteraar te maken gehad? De meesten van ons weleens. Het kan op school zijn geweest of op het werk, of misschien gewoon thuis — want daar komt deze vorm van machtsmisbruik tegenwoordig alarmerend vaak voor. Een Britse bron schat bijvoorbeeld dat 53 procent van de volwassenen verbaal gepest wordt door hun echtgenoot, echtgenote of partner. Treiteraars en hun slachtoffers zijn te vinden onder mannen en vrouwen, in alle rangen en standen en in elk deel van de wereld. *

Wat is pesten eigenlijk? Het is niet helemaal hetzelfde als lastigvallen of bedreigen. Het gaat om veel kleine voorvallen die zich in de loop der tijd ophopen, in plaats van iets wat één keer of een paar keer gebeurt. De psycholoog Dan Olweus, die baanbrekend werk heeft verricht in het systematisch onderzoek naar pesten, wijst op algemeen voorkomende aspecten van dit gedrag, zoals opzettelijke agressiviteit en een duidelijke ongelijkheid van machtsverhoudingen.

Er is misschien niet één definitie te geven die alle aspecten van pesten omvat, maar het is weleens omschreven als „een opzettelijke, bewuste poging om een ander pijn te doen en hem of haar onder druk te zetten”. Die druk wordt niet alleen veroorzaakt door wat er feitelijk gebeurt, maar ook door de angst voor wat er zou kunnen gebeuren. Er kunnen tactieken worden gebruikt als sarren, constant bekritiseren, beledigen, roddelen en onredelijke eisen stellen. — Zie kader op blz. 4.

Kristen, de tiener die in het begin werd genoemd, was het grootste deel van haar schooltijd het mikpunt van treiteraars. Op de basisschool plakten de pestkoppen kauwgum in haar haar, plaagden haar met haar uiterlijk en dreigden haar in elkaar te slaan. Op de middelbare school werd het nog erger — zo erg zelfs dat ze via de telefoon met de dood werd bedreigd. Ze is nu achttien en verzucht: „Op school word je verondersteld te leren, niet met de dood bedreigd en achterna gezeten te worden.”

Een deskundige in de geestelijke gezondheidszorg zegt: „Het is een droevig maar algemeen voorkomend aspect van menselijke interacties. Sommige mensen voelen zich beter als ze een ander kunnen kleineren.” Wanneer een dergelijk gedrag escaleert, kan het tot gewelddadige vergelding en zelfs tot tragedies leiden. Een vervoersmedewerker bijvoorbeeld die een spraakgebrek had, werd zo geplaagd en getreiterd dat hij uiteindelijk vier  van zijn collega’s doodde en daarna zichzelf doodschoot.

Pesten komt wereldwijd voor

Pesten komt onder kinderen in de schoolgaande leeftijd wereldwijd voor. Een in Pediatrics in Review gepubliceerd onderzoek onthult dat in Noorwegen 14 procent van de kinderen óf zelf pesten óf slachtoffer zijn. In Japan zegt 15 procent van de basisschoolleerlingen dat ze gepest worden, terwijl het probleem in Australië en Spanje onder 17 procent van de scholieren bestaat. In Groot-Brittannië becijfert een deskundige dat er bij pesten 1,3 miljoen kinderen betrokken zijn.

Professor Amos Rolider van het Emek Yizre’el College leidde een onderzoek onder 2972 leerlingen op 21 scholen. Volgens The Jerusalem Post kwam hij tot de bevinding dat „65% klaagde dat ze door medescholieren werden geslagen, geschopt, geduwd of lastiggevallen”.

Een nieuwe, verraderlijke ontwikkeling is digitaal pesten — het sturen van dreigmailtjes of -sms’jes. Jongeren maken ook hatelijke webpagina’s over een slachtoffer, waar zelfs persoonlijke dingen op worden gezet. Volgens dr. Wendy Craig van de Queen’s University in Canada is deze vorm van pesten „buitengewoon schadelijk voor het kind dat er het slachtoffer van is”.

Op het werk

Pesten op het werk is een van de snelst groeiende oorzaken van klachten over geweld op het werk. Sommige landen berichten zelfs dat het vaker voorkomt dan rassendiscriminatie of seksuele intimidatie. Elk jaar heeft ongeveer 1 op de 5 werknemers in de Verenigde Staten met pesten te maken.

In Groot-Brittannië gaf het Instituut voor Wetenschap en Technologie van de University of Manchester in 2000 een rapport uit waarin stond dat van 5300 werknemers in 70 bedrijven, 47 procent meldde dat ze de afgelopen vijf jaar getuige waren geweest van pesterijen. Een in 1996 in de Europese Unie verricht onderzoek, gebaseerd op 15.800 interviews in de vijftien lidstaten, bracht aan het licht dat 8 procent — zo’n 12 miljoen werknemers — geïntimideerd of gepest was.

Of het nu op het schoolplein of op de werkvloer gebeurt, al het gepest schijnt een gemeenschappelijk kenmerk te hebben — het gebruik van macht om een ander te kwetsen of te vernederen. Maar waarom pesten sommige mensen? Wat zijn de gevolgen? En wat is eraan te doen?

[Voetnoten]

[Kader op blz. 4]

Vormen van pesten

▪ Fysiek pesten: Dit is het makkelijkst te herkennen. De treiteraars uiten hun woede door hun doelwit te slaan, te duwen of te schoppen — of door spullen van hun slachtoffer te vernielen.

▪ Verbaal pesten: Het kwetsen en vernederen van het doelwit met woorden — door te schelden, te beledigen of aanhoudend te sarren.

▪ Relationeel pesten: Het verspreiden van gemene roddels over het doelwit. Vooral vrouwelijke treiteraars vertonen dit gedrag.

▪ Reactief pesten: Dit gebeurt als slachtoffers van gepest zelf gaan pesten. Natuurlijk vormt het feit dat ze slachtoffers van gepest zijn geen verontschuldiging voor hun gedrag; het helpt alleen het te verklaren.

[Verantwoording]

Bron: Take Action Against Bullying, door Gesele Lajoie, Alyson McLellan en Cindi Seddon