Wat er te doen is aan pesten

’Pesten is aangeleerd gedrag, en alles wat aangeleerd is kan afgeleerd worden.’ — Dr. C. Sally Murphy.

ZOWEL de treiteraar als het slachtoffer van gepest heeft hulp nodig. De treiteraar moet leren met anderen om te gaan zonder zijn macht te misbruiken. En het slachtoffer heeft enkele praktische hulpmiddelen nodig om opgewassen te zijn tegen het probleem.

Vaak weet een treiteraar niet hoe hij met anderen moet omgaan en begrijpt hij de gevoelens niet van degenen die hij intimideert. Hij moet zorgvuldig begeleid worden en hij moet leren op een juiste manier te communiceren. Het boek Take Action Against Bullying zegt: „Als er geen nieuwe gedragspatronen worden aangeleerd en geaccepteerd, blijven treiteraars hun hele leven pesten. Ze pesten hun partner, hun kinderen, en mogelijk ook hun ondergeschikten op het werk.”

Voorkom dat kinderen gaan pesten

Wanneer kinderen al vroeg in hun leven wordt geleerd empathie te tonen, kan dit helpen voorkomen dat ze gaan pesten. Opvoedkundigen in sommige landen werken met een nieuwe manier van opvoeden die ’empathy training’ genoemd wordt. Het doel is schoolgaande kinderen al op vijfjarige leeftijd te leren de gevoelens van anderen te begrijpen en mensen vriendelijk te behandelen. Hoewel er nog weinig statistische gegevens zijn over de invloed op lange termijn, wijzen de eerste resultaten erop dat kinderen  die de training hebben gehad minder agressief zijn dan kinderen die hem niet hebben gehad.

Als ouder dient u die training niet alleen aan een schoolprogramma over te laten. Als u niet wilt dat uw kind gaat pesten, moet u het in woord en daad leren anderen met respect en waardigheid te behandelen. Wat kan u daarbij helpen? Waarschijnlijk hebt u een uitstekende maar onderschatte bron voor die training binnen handbereik — Gods Woord, de bijbel. Hoe kan die een hulp zijn?

Ten eerste leert de bijbel duidelijk hoe God over pesten denkt. Hij veracht het! De bijbel zegt over God: „Al wie geweld liefheeft, haat Zijn ziel stellig” (Psalm 11:5). Bovendien is God niet blind voor wat er gebeurt. De bijbel spreekt over zijn gevoelens van spijt, of verdriet, in verband met de Israëlieten toen die lijden ondergingen vanwege „hun verdrukkers en verdringers” (Rechters 2:18). Heel vaak strafte God degenen die hun macht misbruikten en de zwakken en weerlozen het leven zuur maakten. — Exodus 22:22-24.

In de bijbel staat ook misschien wel de beroemdste richtlijn die ooit gegeven is in verband met het tonen van empathie. Jezus zei: „Alle dingen dan die gij wilt dat de mensen voor u doen, moet ook gij insgelijks voor hen doen” (Mattheüs 7:12). Het is niet makkelijk kinderen te leren zich deze Gulden Regel eigen te maken — er liefde voor te tonen en ernaar te leven; dat vraagt om een goed voorbeeld, volharding en hard werk, vooral omdat jonge kinderen van nature egocentrisch zijn. Maar het is al die moeite waard. Als uw kinderen leren vriendelijk te zijn en empathie te tonen, zullen ze alleen al de gedachte aan pesten weerzinwekkend vinden.

Hulp voor de slachtoffers

Slachtoffers van gepest, vooral jonge slachtoffers, staan voor een moeilijke opgave — ze moeten onder druk hun evenwicht bewaren. Als iemand je pest, wil hij je blijkbaar graag van streek maken. Hij hoopt dat je verschrikkelijk kwaad wordt of laat merken dat je bang bent. Als je een woedeaanval krijgt of in tranen uitbarst en daarmee duidelijk maakt dat je gekwetst of bang bent, heeft de treiteraar zijn zin. En dus probeert hij misschien steeds weer diezelfde reactie uit te lokken.

Wat kun je ertegen doen? Denk eens over de volgende suggesties na. Ze zijn in de eerste plaats voor jongeren geschreven, maar in principe kunnen ze ook van toepassing zijn op volwassenen die met een treiteraar te maken hebben.

▪ Blijf kalm; geef niet toe aan woede. De bijbel geeft de wijze raad: „Laat af van toorn en laat de woede varen” (Psalm 37:8). Als je je zelfbeheersing verliest, geef je de treiteraar macht over  je en loop je kans dingen te doen waar je alleen maar spijt van zult krijgen. — Spreuken 25:28.

▪ Probeer wraakgevoelens uit je hoofd te zetten. Wraak pakt vaak verkeerd uit. In ieder geval geeft het niet echt voldoening. Een meisje dat door vijf jongeren in elkaar werd geslagen toen ze zestien was, vertelt: „Ik nam me voor: ’Dat zal ik ze betaald zetten.’ Dus vroeg ik mijn vriendinnen om hulp en nam wraak op twee van mijn aanvallers.” Het gevolg? „Ik bleef met een leeg gevoel achter”, zegt ze. En later werd haar eigen gedrag steeds slechter. Denk aan de wijze woorden in de bijbel: ’Vergeld niemand kwaad met kwaad.’ — Romeinen 12:17.

▪ Als de dingen uit de hand dreigen te lopen, maak dan snel dat je wegkomt. De bijbel zegt: ’Verwijder u vóórdat de ruzie is uitgebroken’ (Spreuken 17:14). Probeer iemand die de neiging heeft te pesten zoveel mogelijk uit de weg te blijven. Spreuken 22:3 zegt: „Schrander is degene die de rampspoed heeft gezien en zich vervolgens verbergt, maar de onervarenen zijn doorgelopen en moeten de straf ondergaan.”

▪ Als het pesten niet ophoudt, moet je misschien actie ondernemen. Kies een moment waarop je kalm bent, kijk de treiteraar aan en praat vastberaden en rustig. Zeg hem dat je het niet fijn vindt wat hij doet — dat het niet grappig is en dat het pijn doet. Ga hem niet beledigen of uitdagen. — Spreuken 15:1.

▪ Praat met een betrouwbare, meelevende volwassene over het pesten. Wees specifiek over het probleem en vraag om hulp bij het aanpakken ervan.  Doe hetzelfde in je gebeden tot God; dit kan een geweldige bron van hulp en troost zijn. — 1 Thessalonicenzen 5:17.

▪ Bedenk dat je waardevol bent als persoon. De treiteraar wil je misschien laten denken dat je niet belangrijk bent, dat je het verdient slecht behandeld te worden. Maar hij is geen rechter over jou. Dat is God, en die kijkt naar het goede in ieder van ons. Het is de treiteraar die minder waardevol wordt door zich zo te gedragen.

Ouders — Bescherm uw kinderen

Ook ouders kunnen er vroeg mee beginnen hun kinderen erop voor te bereiden verstandig met treiteraars om te gaan. Ze kunnen bijvoorbeeld een rollenspel met hun kinderen doen om te laten zien hoe ze zelfvertrouwen kunnen uitstralen.

Zelfs de lichaamshouding — rechtop staan — kan een subtiele boodschap overbrengen die sommige treiteraars afschrikt. Oogcontact maken, handen en armen ontspannen houden en met een krachtige, vaste stem spreken kan ook helpen. Ouders krijgen de dringende raad hun kind te leren weg te lopen, treiteraars uit de weg te blijven en hulp te zoeken bij een betrouwbare volwassene, zoals een van de leerkrachten.

Pesten uit de wereld helpen begint met de opvoeding in het gezin. Ouders die tijd maken voor hun kinderen en die geduldig en meelevend luisteren naar wat hen bezighoudt, geven hun kinderen het gevoel dat ze gewenst zijn en gesteund en bemind worden. Veel deskundigen op het gebied van ouderschap en problemen met leeftijdgenoten dringen er bij ouders op aan hun kinderen een positieve kijk op zichzelf te geven. Zo’n gezonde visie maakt hen voor treiteraars minder aantrekkelijk als doelwit.

Maar er komt meer bij kijken dan alleen praten. Elk gezinslid moet leren anderen met respect en waardigheid te behandelen en empathie te ontwikkelen. Tolereer dus geen gepest in uw gezin. Maak van uw huis een veilige haven waar respect en liefde de overhand hebben.

Er komt een eind aan pesten

’De ene mens heeft over de andere mens geheerst tot diens nadeel’ (Prediker 8:9). Zo vat de bijbel de menselijke geschiedenis samen. Pesten heeft de mensheid inderdaad al duizenden jaren geteisterd. Een bijbelschrijver zei: „Ik voor mij wendde mij om alle daden van onderdrukking te kunnen zien die onder de zon worden bedreven, en zie! de tranen der onderdrukten, maar zij hadden geen trooster; en aan de zijde van hun onderdrukkers was macht, zodat zij geen trooster hadden.” — Prediker 4:1.

Het lijdt echter geen twijfel dat God al het pesten ziet dat in de wereld plaatsvindt, en hij leeft mee met degenen die worden onderdrukt. Maar zal hij er ooit iets aan doen? Dat zal hij zeker! Let eens op zijn belofte in Micha 4:4: „Zij zullen werkelijk ieder onder hun wijnstok en onder hun vijgeboom zitten, en er zal niemand zijn die hen doet beven; want het is de mond van Jehovah der legerscharen die het heeft gesproken.”

Stel u eens voor hoe de wereld eruit zal zien als die belofte vervuld is. Niemand die anderen van angst doet beven — geen treiteraars! Klinkt dat niet aanlokkelijk? Maar God heeft meer gedaan dan zo’n toekomst beloven. Nu al is er over heel de wereld een bijzonder doeltreffend bijbels onderwijsprogramma aan de gang. Het heeft positieve resultaten. Degenen die eraan meedoen, leren agressieve karaktertrekken te veranderen, de onderlinge vrede te bewaren en anderen met respect en waardigheid te behandelen (Efeziërs 4:22-24). Heel binnenkort zullen de resultaten van dit uitmuntende onderwijs de hele aarde vullen en zal het probleem van pesten niet meer bestaan. Gods in de bijbel opgetekende beloften zullen werkelijkheid zijn. Iedereen die dan leeft, zal genieten van een wereld zonder treiteraars!

[Illustratie op blz. 8]

Het is geen schande om bij een treiteraar weg te lopen

[Illustratie op blz. 9]

In een gezonde gezinssfeer wordt kinderen geleerd met allerlei vormen van pesten om te gaan

[Illustraties op blz. 10]

Leer uw kinderen op een krachtige maar tactvolle manier voor zichzelf op te komen