Het veranderende gezicht van de mode

OF WE ons er nu van bewust zijn of niet, onze dagelijkse beslissingen over wat we zullen aantrekken worden op z’n minst tot op zekere hoogte beïnvloed door de mode. Uiteindelijk bepaalt de mode grotendeels wat er in de winkels te koop is.

Zelfs kledingstukken die we nu heel gewoon vinden, waren eens de nieuwste mode. Het overhemd en de das van de man werden bijvoorbeeld ruim een eeuw geleden heel populair. En de damestrui raakte in de jaren twintig van de vorige eeuw in de mode.

De mode-industrie drijft op twee fundamentele verlangens — het verlangen naar iets nieuws en het verlangen naar gelijkvormigheid. Bijna iedereen heeft graag iets nieuws aan. Daarom kopen we soms kleren, niet omdat een ouder kledingstuk versleten is, maar gewoon omdat we eens iets anders willen. Tegelijkertijd willen we niet uit de toon vallen, en daarom kopen we kleren die enigszins overeenkomen met de stijl die de mensen met wie we omgaan dragen. Door de eeuwen heen heeft de kledingindustrie ingespeeld op — en soms misbruik gemaakt van — dit verlangen naar iets nieuws en naar gelijkvormigheid.

Een korte terugblik

Om een stijl te creëren, maken ontwerpers gebruik van vijf basiselementen: kleur, silhouet, val, weefselstructuur en belijning (of patronen op het materiaal). De keuzemogelijkheden die couturiers op alle vijf terreinen ter beschikking staan, zijn in de loop der jaren flink toegenomen. In het oude Egypte bijvoorbeeld was het plaatselijk vervaardigde doorschijnende linnen de favoriete stof, en die was ideaal voor een warm klimaat. Omdat linnen echter niet makkelijk geverfd kon worden, bestond het meestal maar in één kleur — gebleekt wit. Maar de Egyptische modeontwerpers plooiden de stof zo dat hun kleding een mooie val en een aantrekkelijk silhouet kreeg. Zo ontstond een van ’s werelds langst blijvende stijlen.

Tegen de eerste eeuw van onze jaartelling waren er nieuwe stoffen en kleuren verkrijgbaar. Welgestelde Romeinen importeerden zijde uit China of India, hoewel de transportkosten geweven zijde peperduur maakten. Een andere populaire stof was geverfde wol uit Tyrus, die wel 1000 denarii per pond kon kosten — voor een gemiddelde arbeider drie jaarlonen. De nieuwe verfstoffen en materialen maakten het de rijke Romeinse vrouwen mogelijk een stola — een lang, wijd bovenkleed — van blauwe katoen uit India of misschien van gele zijde uit China te dragen.

Hoewel er af en toe nieuwe stijlen verschenen, bleef een kostbaar kledingstuk in voorbije tijden waarschijnlijk een leven lang in de mode. Veranderingen voltrokken zich langzaam en waren meestal alleen van invloed op de adel. Maar met de komst van de industriële revolutie werd de mode ook voor het gewone volk veel belangrijker.

 In de negentiende eeuw ontstonden er complete bedrijfstakken die kleding maakten voor zowel rijk als arm. Gemechaniseerde katoen- en wolspinnerijen namen snel in aantal toe, en de prijs van textiel daalde. Dankzij de naaimachine kon kleding goedkoper worden geproduceerd, en nieuwe synthetische verfstoffen zorgden voor een veel grotere keus aan kleuren.

Maatschappelijke en technologische veranderingen speelden een nog grotere rol in het kleden van de grote massa. In West-Europa en Noord-Amerika hadden de mensen meer geld te besteden. In de jaren vijftig van de negentiende eeuw verschenen de damesbladen, en kort daarop begonnen warenhuizen confectiekleding in standaardmaten te verkopen. In diezelfde eeuw introduceerde Charles Frederick Worth modeshows, met levende modellen die de belangstelling van toekomstige klanten moesten opwekken.

In de twintigste eeuw boden nieuwe synthetische vezels, zoals rayon, nylon en polyester, de fabrikanten een ruimere keus aan stoffen. Gecomputeriseerde ontwerpen maakten het makkelijk nieuwe stijlen te creëren, en als gevolg van de globalisering konden nieuwe modetrends bijna gelijktijdig in de straten van Tokio, New York, Parijs en São Paulo verschijnen. Intussen hebben ontwerpers en fabrikanten nieuwe manieren ontdekt om hun producten te promoten.

Tegenwoordig hebben jonge mensen de plaats ingenomen van de rijken als de meest fanatieke mode-enthousiastelingen. Elke maand kopen miljoenen jongeren nieuwe kleren, en de kledingindustrie produceert jaarlijks voor honderden miljarden euro’s aan kleding. * Maar kleven er ook gevaren aan?

[Voetnoot]

[Kader/Illustraties op blz. 4, 5]

 De trendsetters

Eeuwenlang bepaalden koningen en edelen de maatstaven op het gebied van kleding. In de zeventiende eeuw besloot koning Lodewijk XIII van Frankrijk een pruik te gaan dragen om zijn kaalheid te verbergen. Het duurde niet lang of de edelen in Europa schoren hun hoofd en droegen een pruik — een stijl die het langer dan een eeuw heeft uitgehouden.

In de negentiende eeuw presenteerden damesbladen nieuwe modetrends en boden zelfs goedkope knippatronen aan, zodat vrouwen hun eigen kleren konden maken. In de twintigste eeuw, met de opkomst van films en televisie, werden sterren internationale idolen en gaven ze de toon aan in de mode. Ook popmuzikanten trokken de aandacht met radicale stijlen, die door veel jongeren snel werden nagevolgd. In deze tijd is er niet veel veranderd: om een vraag naar nieuwe kleren te scheppen, maakt de reclamewereld een effectief gebruik van modeshows, chique bladen, aanplakborden, etalages en televisie.

[Illustratie]

Koning Lodewijk XIII

[Verantwoording]

From the book The Historian’s History of the World

[Illustratie op blz. 4]

Dit linnen kledingstuk uit het oude Egypte was een van ’s werelds langst blijvende modes

[Verantwoording]

Photograph taken by courtesy of the British Museum

[Illustratie op blz. 4]

In het oude Rome droegen vrouwen een stola

[Verantwoording]

From the book Historia del Traje, 1917

[Illustratie op blz. 4, 5]

De kimono bestaat al sinds ongeveer 650 G.T.

[Verantwoording]

From the newspaper La Ilustración Artística, Volume X, 1891

[Illustratie op blz. 5]

In voorbije tijden bleef een kostbaar kledingstuk waarschijnlijk een leven lang in de mode

[Verantwoording]

EclectiCollections

[Illustratie op blz. 5]

Door de industriële revolutie kon ook het gewone volk modebewuster worden

[Verantwoording]

EclectiCollections