Orchideeën in al hun pracht

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN COSTA RICA

„Op de betegelde wand pronken ze trots met hun schoonheid. Ze flirten met de wind, de schaduw en de zon en zijn, nu meer dan ooit, van een indrukwekkende pracht.”

ZO BEGON een krantenartikel waarin de Jaarlijkse Nationale Orchideeëntentoonstelling in San José (Costa Rica) werd aangekondigd. Alleen al de vermelding van orchideeën kan beelden oproepen van enkele van de meest exotische en schitterende bloemen ter wereld. Een bezoekster van de tentoonstelling hoorde men zeggen: „Hoe kan iemand bij het zien van zo’n verfijnde complexiteit en schoonheid ontkennen dat God daarin de hand heeft gehad?” Orchideeën strekken beslist Jehovah God tot eer, wiens onzichtbare hoedanigheden waar te nemen zijn via dat wat hij heeft geschapen! — Romeinen 1:20.

Orchideeën worden al duizenden jaren zeer gewaardeerd. Er zijn aanwijzingen dat de Chinezen ze ruim 4000 jaar geleden al kweekten. Aan de andere kant van de wereld zou Montezuma, die van 1502 tot 1520 regeerde over wat nu Mexico is, diverse soorten orchideeën hebben gekweekt. Maar pas in de negentiende eeuw kwam er een ware speurtocht naar deze planten op gang.

In 1818 ontving een man in Engeland, William Cattley geheten, een zending tropische planten uit Brazilië. In het verpakkingsmateriaal vielen hem plantendelen op die eruitzagen als wortels. Na ze geplant te hebben, groeide er tot zijn verrukking een prachtige purperen bloem uit. Die bepaalde orchideeënsoort is nu bekend onder de naam Cattleya.

In de negentiende eeuw was het onder de rijken populair unieke orchideeën te verzamelen. Vooral voor nieuwe exemplaren kon men buitensporige prijzen vragen. Maar tegen de eeuwwisseling was de orchideeënrage afgenomen. Decennia later kwam ze weer op toen er goedkope methoden voor het kweken van orchideeën werden ontdekt. Nu kon iedereen van deze exotische bloemen genieten!

 Ongelofelijke verscheidenheid

Met haar wel 20.000 soorten wereldwijd zou de orchideeënfamilie best de grootste bloeiende plantenfamilie kunnen zijn. * Ze worden nagenoeg overal aangetroffen, van de poolcirkel tot semi-woestijngebieden. Terwijl sommige orchideeën in boomtoppen op een hoogte van 3000 meter in het Andesgebergte worden gevonden, brengen andere — zoals die in Australië — het grootste deel van hun plantenleven onder de grond door.

Orchideeën zijn er in alle grootten en kleuren en met allerlei geuren. In Papoea Nieuw-Guinea zijn er die meters hoog zijn en wel twee ton wegen. Andere, met bloemen ter grootte van een speldenknop, passen makkelijk in een vingerhoed. Sommige orchideeën wortelen in de grond, terwijl de meeste (epifyten genoemd) op bomen of andere planten groeien. Er zijn orchideeën die de lucht parfumeren met de vage geur van kokosnoten of frambozen, terwijl andere ruiken naar rottend vlees.

Sommigen vragen zich misschien af of al die verschillende bloemen wel tot dezelfde familie kunnen behoren. Ondanks hun ongelofelijke verscheidenheid onderscheiden orchideeën zich door twee kenmerken van andere bloeiende planten. Ten eerste zijn de bloemblaadjes bij orchideeën op een aparte manier gerangschikt. Ten tweede zijn bij orchideeën de mannelijke  en vrouwelijke voortplantingsorganen op een unieke manier vergroeid tot een zuiltje.

Orchideeën die inheems zijn in Costa Rica

Costa Rica heeft een klein landoppervlak, maar zijn orchideeëndichtheid is een van de grootste ter wereld. Er groeien maar liefst zo’n 1400 soorten en er zullen er ongetwijfeld nog meer ontdekt worden. Door de matigende invloed van de Caribische Zee aan de oostkant en de Grote Oceaan aan de westkant is Costa Rica een gebied met verschillende vochtigheidsgraden en daardoor een habitat die bevorderlijk is voor de groei van een aantal uiteenlopende orchideeën. Het land telt ook veel nevelwouden, vochtige, redelijk hoog gelegen gebieden, waar de meeste orchideeën het goed doen. In één nevelwoud werd een boom gevonden waarop 47 orchideeënsoorten groeiden!

Er wordt voortdurend moeite gedaan om veel orchideeën te redden die tot de bedreigde soorten worden gerekend. Maar gelukkig tieren andere soorten nog steeds welig in de wouden van Costa Rica. Tegenwoordig zijn mensen van alle rangen en standen bij wijze van hobby orchideeën gaan kweken. Ze zijn niet moeilijk te kweken, maar er is één probleem. Orchideeën kweken kan verslavend werken. Een schrijver bracht het als volgt onder woorden: „Proberen het bij één orchidee te houden, is net zoiets als proberen slechts één pinda te eten!”

[Voetnoot]

[Kader/Illustratie op blz. 23]

De Jaarlijkse Nationale Orchideeëntentoonstelling

In 1971 organiseerde de Costa Ricaanse Orchideeënvereniging haar eerste nationale tentoonstelling om het besef te vergroten dat de wilde habitat van de orchidee beschermd moet worden. De tentoonstelling begon klein: er waren slechts 147 planten tentoongesteld op een paar tafels. Maar in een recent jaar waren er ruim 1600 planten te zien. Bij aankomst op de tentoonstelling worden de bezoekers begroet door een explosie van kleuren als ze hun ogen vergasten op orchideeën van elke denkbare grootte en vorm.

[Verantwoording]

Jardín Botánico Lankester

[Kader/Illustraties op blz. 24]

Lankester Gardens

Dit rustige paradijs, dat in 1917 werd gesticht door de Britse natuurliefhebber Charles Lankester Wells, wordt als een van de waardevolste botanische tuinen van Amerika beschouwd. In de bijna 11 hectare beslaande bossen en tuinen van Lankester Gardens groeien 800 inheemse en exotische soorten orchideeën. Het park dient ook als nationaal opvangcentrum. Wilde orchideeën — vooral zeldzame exemplaren — worden soms illegaal verkocht. Wanneer ze door de autoriteiten in beslag worden genomen, worden ze naar Lankester Gardens gebracht in de hoop ze te redden.

[Verantwoording]

Photos above: Jardín Botánico Lankester de la Universidad de Costa Rica

[Kader/Illustraties op blz. 25]

Thuis orchideeën kweken

▪ De meeste orchideeën groeien in potten of mandjes met kiezelstenen of op boomschors.

▪ Hoewel de meeste orchideeën geen aarde nodig hebben, moeten ze wel geregeld bemest worden — vooral wanneer ze bloeien.

▪ De hoeveelheid licht die nodig is, hangt af van het type orchidee. Het felle licht van een raam op het zuiden is geschikt voor Vanda, terwijl een lichte stand op het westen of een beschaduwd plekje op het zuiden het beste is voor Cattleya. Phalaenopsis doet het goed op het westen of op een beschaduwd plekje voor een raam op het zuiden.

▪ Orchideeën moeten begoten worden totdat het overtollige water uit de gaten onder in de pot begint te lopen. De plant moet tussen de begietingen enigszins droog zijn.

▪ Orchideeën doen het goed in een vochtige omgeving. Woont u in een droge omgeving, plaats uw planten dan op een bak met kiezelstenen en voeg water toe tot net onder de bovenkant van de steentjes.

[Illustraties]

„Phalaenopsis”

„Vanda”

„Cattleya”

[Verantwoording]

Jardinería Juan Bourguignon

[Illustratie op blz. 24, 25]

De tijgerorchidee kan ruim 6 meter hoog worden en wel 2 ton wegen

[Verantwoording]

Noemi Figueroa/Brooklyn Botanical Garden

[Illustratie op blz. 25]

De kleinste orchideeën ter wereld zijn slechts één millimeter in doorsnede