Olie — Een zegen en een vloek?

IN welke mate zijn de industrielanden afhankelijk van olie en olieproducten? Olie en aardgas zijn onmisbaar voor deze landen en dit heeft, zoals Daniel Yergin in zijn boek The Prize zegt, geleid tot een „Hydrocarbon Society”, een op koolwaterstof gebaseerde maatschappij. Denk alleen maar eens aan huisbrandolie, vetten, was, asfalt en de dingen die van petrochemicaliën worden gemaakt — vliegtuigen, auto’s, boten, lijm, verf, polyester kleding, sportschoenen, speelgoed, kleurstoffen, aspirine, deodorant, make-up, cd’s, computers, tv’s, telefoons. Elke dag gebruiken veel mensen enkele van de ruim 4000 van olie afkomstige producten of artikelen die het moderne leven bepalen. Maar wat valt er te zeggen over de schade aan het ecologische systeem waardoor de geschiedenis van olie al vanaf het begin wordt gekenmerkt?

Een koning die ’niet welwillend regeert’

Toen er tegen het einde van 1940 een oorlog tussen Roemenië en Hongarije dreigde, trad de nazidictator Adolf Hitler snel als bemiddelaar op. Een gebaar van goede wil? Wat Hitler in werkelijkheid wilde voorkomen, was dat de Roemeense oliebronnen in handen van de Sovjet-Unie zouden vallen. Olie speelde ook een belangrijke rol bij de Iraakse invasie in Koeweit in 1990 en de deelname van andere landen aan het tegenoffensief. Dit zijn beslist geen opzichzelfstaande gebeurtenissen. Heel vaak is het feit dat men koste wat het kost zeggenschap wil hebben over olie de oorzaak geweest van conflicten en menselijk lijden.

Olie is niet alleen onmisbaar in het leven van vandaag maar is ook nauw verweven met de politiek en de speciale belangen van een handjevol machtige mensen. Zoals de OPEC, de Organisatie van Olie Exporterende Landen, onlangs stelde, is olie geen gewoon product maar „een strategisch goed”. Landen hebben olie als politiek pressiemiddel gebruikt, via embargo’s en sancties. Bovendien zijn boorputten, raffinaderijen en tankers het doelwit geweest van terroristische aanslagen — vaak met enorme schade aan het milieu als gevolg.

Men heeft de olie-industrie ervan beschuldigd de schade aan het milieu nog te hebben vergroot door de uitstoot van kooldioxide, wat misschien bijdraagt tot de mondiale klimaatverandering. Volgens een rapport van PEMEX (Petróleos Mexicanos), een van ’s werelds grootste oliemaatschappijen, worden er tijdens verschillende fases van het verwerken van olie vervuilende stoffen uitgestoten. Hoewel de benzines nu schoner zijn — bijna zes jaar na het Kyoto-protocol, toen 161 landen bijeenkwamen om stappen te ondernemen tegen de dreiging van mondiale opwarming — vinden velen dat er nog weinig is veranderd. Anderzijds zegt de OPEC dat „olie de welvaart en voorspoed heeft gecreëerd” die veel landen nu hebben. Maar gaat dat altijd op?

Sommigen wijzen op de schade die is ontstaan door het aanboren van oliebronnen en het aanleggen van pijpleidingen. Anderen wijzen misschien op het toenemende aantal werklozen in Saoedi-Arabië, het land dat het rijkst is aan olieafzettingen. Alí Rodríguez Araque, voorzitter van de OPEC, zegt: „De regeringen van de industrielanden maken op reusachtige wijze misbruik van de offers die ze van producenten, raffinaderijen en consumenten eisen.”

CorpWatch, een organisatie die ten doel heeft ondernemingen aansprakelijk te stellen in kwesties zoals het milieurecht, zegt: „Olie is nog steeds koning. Maar hij regeert niet welwillend.”

Wat zijn de vooruitzichten voor olie?