Hoe wordt iemand het doelwit?

Monika kwam net van school toen ze als stagiaire op een advocatenkantoor ging werken. Ze verwachtte een soepele overgang van de schoolbanken naar het arbeidsproces.

Horst was een arts van midden dertig. Hij had een vrouw en kinderen, en naar alle waarschijnlijkheid zou hij op erkenning en een hoog inkomen kunnen rekenen.

Monika en Horst werden beiden het slachtoffer van getreiter.

HET voorbeeld van Monika en Horst leert ons iets belangrijks: Slachtoffers van mobbing beantwoorden niet aan een voorspelbaar profiel. Eigenlijk is iedereen, in elk beroep, een potentieel doelwit van getreiter. Hoe kunt u zich dan beschermen? Eén manier is te leren de vrede op de werkplek te bewaren, zelfs met moeilijke collega’s.

 Zich aanpassen op het werk

Velen moeten zich op hun werk aanpassen aan een groep collega’s en ertoe bijdragen dat die groep soepel als een eenheid functioneert. Als collega’s goed met elkaar kunnen opschieten, komt dat het werk ten goede. Als ze niet met elkaar overweg kunnen, lijdt het werk eronder en neemt de kans op treiteren toe.

Wat kan het soepel functioneren van een groep in de weg staan? Eén factor kan zijn dat er veel verloop is. In zo’n situatie is het moeilijk om een band met elkaar te krijgen. Bovendien zijn nieuwe collega’s niet bekend met de gebruikelijke werkprocedure, wat het tempo van de hele groep vertraagt. Als de werklast toeneemt, is de kans groot dat de groep constant onder druk staat.

Bovendien zal er, als een groep geen duidelijke doeleinden heeft, weinig eenheidsgevoel zijn. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als een chef die zich onzeker voelt, meer tijd besteedt aan het verdedigen van zijn positie dan aan het geven van leiding. Misschien probeert hij zijn gezag zelfs te handhaven door collega’s tegen elkaar op te zetten. Nog erger wordt het als de structuur van de groep zo onduidelijk is dat bepaalde collega’s niet begrijpen waar hun verantwoordelijkheid begint en waar ze eindigt. Er kunnen bijvoorbeeld conflicten ontstaan als twee werknemers allebei denken dat ze de verantwoordelijkheid hebben facturen mede te ondertekenen.

In zo’n situatie wordt de communicatie stroef en wordt er vaak geen oplossing gezocht voor gekwetste gevoelens. Afgunst vergiftigt de werksfeer, en collega’s wedijveren met elkaar om bij de chef in de gunst te komen. Kleine misverstanden worden als een grove belediging opgevat. Een mug wordt een olifant. De basis voor treiteren is gelegd.

Het kiezen van een zondebok

In de loop van de tijd kan één werknemer tot zondebok gemaakt worden. Wat voor iemand heeft hier de meeste kans op? Waarschijnlijk iemand die opvalt omdat hij anders is. Het zou bijvoorbeeld de enige man tussen allemaal vrouwen kunnen zijn, of een vrouw die in een mannengemeenschap werkt. Iemand met zelfvertrouwen zou als een streber bezien kunnen worden, terwijl iemand die gesloten is als stiekem kan worden beschouwd. Het potentiële slachtoffer kan ook anders zijn in de zin dat hij of zij ouder of jonger is dan de rest of zelfs dat hij geschikter is voor het werk.

Wie de zondebok ook is, de collega’s „worden onbeschoft en gemeen tegen het gekozen slachtoffer en ervaren daardoor zelf stressvermindering”, aldus het Duitse medische tijdschrift mta. Pogingen van de zondebok om verbetering in de situatie te brengen, hebben weinig succes en zouden de zaak zelfs kunnen verergeren. Naarmate de intimidatie vaker voorkomt en systematischer wordt, raakt de zondebok steeds meer geïsoleerd. Op dit punt kan het slachtoffer van het gepest de situatie waarschijnlijk niet meer alleen aan.

Natuurlijk heeft de werkplek zich er altijd voor geleend iemand het leven zuur te maken. Toch kunnen velen zich nog een tijd herinneren dat er meer hartelijkheid onder collega’s leek te zijn. Georganiseerd treiteren kwam zelden voor. Maar in de loop van de jaren is het tot „een algemene achteruitgang van het solidariteitsgevoel en een algeheel verlies van persoonlijke schaamte” gekomen, zoals één arts het beschrijft. Mensen hebben nu minder scrupules als het erom gaat openlijk de strijd aan te binden op het werk.

Iedereen die een baan heeft, is dus terecht geïnteresseerd in het antwoord op de vragen: Kan getreiter voorkomen worden? Hoe kan de vrede op de werkplek worden bewaard?

[Illustratie op blz. 6]

Het doel van getreiter is het slachtoffer buiten te sluiten