Hoe leren leuk kan worden

„Leer een kind van jongs af aan de juiste weg te volgen; ook als hij ouder wordt, zal hij er dan niet van afwijken.” — SPREUKEN 22:6, GROOT NIEUWS BIJBEL.

HEBT u weleens geprobeerd kinderen te laten slapen terwijl er iets interessants gebeurde? Ook al zijn ze moe, huilerig en zelfs prikkelbaar, ze zullen vechten om wakker te blijven en alles mee te maken. Hun „behoefte om de wereld te begrijpen en er hun weg in te vinden, is even diepgeworteld en sterk als hun behoefte aan eten, rust of slaap, en soms misschien zelfs sterker”, zegt de schrijver John Holt.

Het is een uitdaging dit verlangen om te leren het hele verdere leven, uiteraard met inbegrip van de schooljaren, te behouden. Hoewel er geen onfeilbare succesformule bestaat, zijn er een aantal beproefde methoden die ouders, leerkrachten en kinderen kunnen toepassen. Maar belangrijker dan welke methode maar ook, is liefde.

Breng met liefde het beste in hen naar boven

Kinderen hunkeren naar ouderlijke liefde. Deze liefde geeft hun een gevoel van zekerheid, en daardoor zijn ze eerder bereid om te communiceren, vragen te stellen en dingen te onderzoeken. Liefde beweegt ouders ertoe geregeld met hun kinderen te praten en belangstelling te hebben voor  hun opleiding. Uit onderzoek blijkt dat „ouders de meeste invloed schijnen te hebben op de motivatie van het kind om te leren”, zegt het boek Eager to Learn — Helping Children Become Motivated and Love Learning. Die invloed wordt nog versterkt wanneer ouders met de leerkrachten samenwerken. „Er is geen krachtiger middel om een kind opnieuw tot leren te motiveren dan een ouder en een leerkracht die samenwerken”, zegt het boek.

Ouders hebben ook invloed op het leervermogen van hun kinderen. In een langlopend onderzoek van 43 gezinnen, waarvan melding wordt gemaakt in het boek Inside the Brain, ontdekten de onderzoekers „dat kinderen met wie [tijdens de eerste drie levensjaren] het meest gepraat werd, een opvallend hoger IQ hadden dan kinderen van wie de ouders niet heel veel met hen praatten”. Het boek zegt verder: „Ouders die het meest met hun kinderen praten, geven de kinderen vaak complimentjes voor hun prestaties, beantwoorden hun vragen, geven leiding in plaats van bevelen, en gebruiken veel verschillende woorden in allerlei combinaties.” Als u kinderen hebt, hebt u dan geregeld zinvolle gesprekken met hen?

Liefde is vriendelijk en begrijpend

Kinderen hebben niet allemaal dezelfde bekwaamheden en talenten. Natuurlijk willen ouders hun liefde niet door deze verschillen laten beïnvloeden. Maar in de wereld van vandaag worden mensen vaak beoordeeld op hun bekwaamheden, wat tot gevolg kan hebben dat sommige kinderen „gaan denken dat hun waarde als persoon afhangt van hun prestaties”, aldus het boek Thinking and Learning Skills. Behalve dat deze kinderen „maar al te makkelijk kunnen falen”, kan deze opvatting er ook toe leiden dat ze onder te veel druk en spanningen gebukt gaan. Volgens het tijdschrift India Today worden spanningen als gevolg van druk op school en gebrek aan steun binnen het gezin tot de voornaamste factoren gerekend in de verdrievoudiging van het aantal zelfmoorden onder tieners in India de afgelopen 25 jaar.

 Er kan ook emotionele schade ontstaan wanneer kinderen als ’dom’ bestempeld worden. Zo’n gemene opmerking is eerder een ontmoediging dan een aansporing om te leren. Liefdevolle ouders moeten daarentegen altijd vriendelijk blijven en een stimulans vormen voor het natuurlijke verlangen van het kind om te leren — en wel in zijn of haar eigen tempo, zonder angst om vernederd te worden (1 Korinthiërs 13:4). Als een kind een leerprobleem heeft, proberen liefdevolle ouders te helpen, waarbij ze het kind nooit het gevoel geven dat het dom of waardeloos is. Het is waar dat daar geduld en tact voor nodig is, maar het is beslist de moeite waard. Hoe kunt u die liefde aankweken? Een geestelijke kijk is een belangrijke eerste stap.

Een geestelijke kijk zorgt voor evenwicht

Een op de bijbel gebaseerde geestelijke gezindheid is om een aantal redenen van grote waarde. In de eerste plaats worden we erdoor geholpen om werelds onderwijs in het juiste perspectief te bezien, namelijk als belangrijk maar niet het allerbelangrijkste. Rekenen bijvoorbeeld kan veel praktische toepassingen hebben, maar het brengt iemand geen moraliteitsbesef en principes bij.

De bijbel moedigt ons ook aan evenwichtig te zijn in de hoeveelheid tijd die we aan werelds onderwijs besteden, door te zeggen: „Aan het maken van veel boeken komt geen eind, en veel toewijding eraan is afmattend voor het vlees” (Prediker 12:12). Kinderen moeten weliswaar een goede basisopleiding krijgen, maar die dient niet al hun tijd op te slokken. Ze hebben ook tijd nodig voor andere nuttige bezigheden, vooral die van geestelijke aard, waardoor de innerlijke persoon gevormd wordt.

Nog een facet van een op de bijbel gebaseerde geestelijke gezindheid is bescheidenheid (Micha 6:8). Bescheiden mensen accepteren hun beperkingen, en ze zwichten niet voor de intense eerzucht en moordende wedijver die in veel onderwijsinstellingen heersen. Deze ongezonde eigenschappen „vormen een combinatie die mensen depressief kan maken”, zegt India Today. Of we nu jong zijn of oud, we zijn veel beter af als we de geïnspireerde raad uit de bijbel opvolgen: „Laten wij niet egotistisch worden, doordat wij onderlinge wedijver aanwakkeren en elkaar benijden.” „Maar laat een ieder zich ervan vergewissen wat zijn eigen werk is, en dan zal hij alleen met betrekking tot zichzelf, en niet in vergelijking met de andere persoon, reden tot opgetogenheid hebben.” — Galaten 5:26; 6:4.

Hoe kunnen ouders dit toepassen op het onderwijs dat hun kinderen volgen? Eén manier is elk kind aan te moedigen persoonlijke doelen te stellen en vergelijkingen met zichzelf te maken. Als uw zoon bijvoorbeeld onlangs een wiskundeproefwerk of een dictee heeft gehad, laat hem de resultaten dan vergelijken met die van een vorig proefwerk. Geef hem vervolgens een passend compliment of een aanmoediging. Op die manier helpt u hem om bereikbare doelen te stellen, zijn vorderingen na te gaan en eventuele zwakke punten aan te pakken, zonder hem met anderen te vergelijken.

Tegenwoordig willen sommige begaafde jonge mensen echter liever niet zo goed zijn op school, uit angst om uitgelachen te worden. „Het is gewoon niet ’cool’ om een goede leerling te zijn”, is een opvatting die sommige jongeren eropna houden. Kan een geestelijke kijk in zo’n geval helpen? Ja zeker! Denk eens aan Kolossenzen 3:23, waar staat: „Wat u ook doet, doe het van harte, als was het voor de Heer en niet voor mensen” (GNB). Bestaat er een verhevener motief om hard te werken dan God blij te maken? Zo’n hoogstaande kijk geeft iemand de kracht om ongezonde druk van leeftijdgenoten te weerstaan.

Leer kinderen van lezen te houden

Lezen en schrijven zijn van fundamenteel belang voor een goede opleiding — zowel op werelds als op religieus gebied. Ouders kunnen hun kinderen liefde voor het geschreven woord bijbrengen door hun van jongs af aan voor te lezen. Daphne, die als proeflezer werkt, is blij dat haar ouders haar als kind geregeld hebben voorgelezen. „Ze hebben me liefde voor het geschreven woord bijgebracht”, zegt ze. „Het gevolg was dat ik al kon lezen voordat ik naar school ging. Mijn ouders hebben me ook geleerd nazoekwerk te doen zodat ik zelf antwoorden op mijn vragen kon vinden. Die opleiding is tot op de dag van vandaag van onschatbare waarde gebleken.”

Anderzijds waarschuwt de eerder aangehaalde Holt dat voorlezen aan kinderen „niet een of andere magische pil is”. Hij voegt eraan toe: „Als het voorlezen zowel voor de ouder als voor het kind  niet leuk is, doet het meer kwaad dan goed. . . . Zelfs kinderen die het fijn vinden voorgelezen te worden . . . vinden het niet fijn als de ouders het niet fijn vinden.” Holt raadt ouders dan ook aan om boeken te kiezen die ze zelf ook leuk vinden, vooral omdat kinderen waarschijnlijk steeds weer dezelfde boeken willen horen voorlezen! Twee boeken die miljoenen ouders over de hele wereld graag aan hun kleintjes voorlezen, zijn Lessen van de Grote Onderwijzer en Mijn boek met bijbelverhalen, beide uitgegeven door Jehovah’s Getuigen. Deze publicaties zijn speciaal voor kinderen geschreven en rijk geïllustreerd; ze stimuleren het denken en onderwijzen goddelijke beginselen.

Timotheüs, een christen uit de eerste eeuw, was gezegend met een moeder en een grootmoeder die een levendige belangstelling voor zijn opleiding hadden, vooral voor zijn geestelijke opleiding (2 Timotheüs 1:5; 3:15). Timotheüs groeide op tot een buitengewoon betrouwbaar man met een sterk verantwoordelijkheidsgevoel — eigenschappen die een wereldse opleiding alleen niet teweeg kan brengen (Filippenzen 2:19, 20; 1 Timotheüs 4:12-15). Tegenwoordig zijn er in de gemeenten van Jehovah’s Getuigen over de hele wereld veel fijne jonge ’Timotheüssen’ — zowel mannen als vrouwen — dankzij liefdevolle, geestelijk gezinde ouders.

Wees een enthousiast onderwijzer!

Voor de onderwijzer die op anderen wil overbrengen dat leren leuk kan zijn, „valt alles samen te vatten in één woord — enthousiasme”, zegt het boek Eager to Learn. „Alleen al door hun aanwezigheid laten enthousiaste onderwijzers hun leerlingen weten dat ze plezier hebben in datgene wat ze onderwijzen, en dit stralen ze op een energieke manier uit.”

Maar in werkelijkheid loopt niet elke ouder of leerkracht over van enthousiasme. Daarom proberen verstandige leerlingen  zichzelf te motiveren en studeren als hun eigen verantwoordelijkheid te bezien. Per slot van rekening, zo zegt het eerder genoemde boek, „is er niemand die heel hun verdere leven naast de kinderen komt zitten om hen te helpen studeren, kwaliteitswerk te leveren, te denken en de extra moeite te doen waardoor ze uitmuntende vaardigheden ontwikkelen”.

Nogmaals, dit legt het zwaartepunt niet zozeer bij de school als wel bij de gezinskring en de waarden die kinderen daar leren. Ouders, bent u enthousiast als het om leren gaat? Heerst er bij u thuis een sfeer die tot leren aanmoedigt, die de nadruk legt op geestelijke waarden? (Efeziërs 6:4) Vergeet niet dat zowel uw voorbeeld als uw onderwijs de kinderen nog lang nadat ze van school zijn en het huis uit zijn, zal beïnvloeden. — Zie het kader „Gezinnen die leren leuk maken” op blz. 7.

Besef dat ieder mens anders leert

Geen twee stel hersenen zijn precies gelijk; elk heeft zijn eigen manier van leren. Wat bij de één succes heeft, zal het bij de ander misschien niet zo goed doen. Dr. Mel Levine zegt dan ook in zijn boek A Mind at a Time: „Als we alle kinderen op dezelfde manier behandelen, behandelen we ze eigenlijk ongelijk. Elk kind heeft andere leerbehoeften; kinderen hebben er recht op dat aan hun behoeften wordt voldaan.”

 Sommige mensen bijvoorbeeld begrijpen en onthouden ideeën beter als ze er een plaatje of een schematische voorstelling van zien. Anderen geven de voorkeur aan het geschreven woord of het gesproken woord — of nog liever misschien een combinatie van de twee. „De beste manier om iets te onthouden is de informatie op de een of andere manier te veranderen, te transformeren”, zegt Levine. „Als het visueel is, maak het dan verbaal; als het verbaal is, maak er dan een schematische voorstelling of een plaatje van.” Deze benadering maakt studie niet alleen lonender maar ook plezieriger.

Het kan natuurlijk zijn dat u moet uitproberen welke methode bij u het beste werkt. Hans, een volletijdprediker, leidde een bijbelstudie bij George, een al wat oudere man die alleen elementair onderwijs had gehad. George had er moeite mee dingen te begrijpen en te onthouden. Daarom probeerde Hans belangrijke punten te illustreren met eenvoudige tekeningen op een blocnote. „Dat was een keerpunt voor George”, zei Hans. „Hij ging ideeën zelfs zo goed begrijpen en onthouden dat hij verbaasd stond van zichzelf! Toen ik eenmaal had ontdekt hoe zijn geest functioneerde, merkte ik dat hij veel intelligenter was dan ik dacht. Het duurde niet lang of zijn zelfvertrouwen groeide, en hij begon als nooit tevoren naar onze studies uit te zien.”

U bent nooit te oud om te leren

„Wat de hersenen kunnen, hangt ervan af of ze gebruikt worden of niet”, zegt Inside the Brain. „Ze vormen het ultieme voorbeeld van een machine die slechter werkt naarmate je hem minder gebruikt, en ze willen heel graag nieuwe vaardigheden leren.” Het boek zegt ook: „Onderzoekers zijn bezig aan te tonen dat net zoals lichaamsbeweging mensen van in de zeventig of tachtig nog energiek houdt, hersengymnastiek dit kan doen voor de ouder wordende hersenen. Men heeft lang gedacht dat verouderen een onomkeerbaar proces van geestelijke aftakeling was. Maar het nieuwe onderzoek toont aan dat [dit] niet veel meer was dan een zelfvervullende voorspelling, meestal het gevolg van het niet gebruiken van de hersenen. Bovendien verliezen mensen naarmate ze ouder worden niet dagelijks enorme aantallen hersencellen, zoals eerst werd gedacht.” Een ernstige achteruitgang in mentale functies is meestal een teken dat men een aandoening heeft, bijvoorbeeld een hart- en vaataandoening.

 Het is waar dat er in latere jaren enige achteruitgang in mentale prestaties kan optreden, maar niet per se in ernstige mate. Hersenen die actief zijn, zo zeggen onderzoekers, verzetten zich tegen achteruitgang — en des te meer als iemand er ook een goede routine van lichaamsbeweging op na houdt. „Hoe meer iemand zich met leren bezighoudt, hoe meer iemands leervermogen toeneemt. Mensen die blijven leren, leren makkelijker”, zegt het boek Elderlearning — New Frontier in an Aging Society.

Dit bleek uit een twintig jaar durend onderzoek dat in Australië onder mensen van 60 tot 98 jaar werd gedaan. Voor veel deelnemers bedroeg de achteruitgang in intelligentie slechts ongeveer 1 procent per jaar. Maar „sommige mensen, inclusief negentigers, vertoonden helemaal geen achteruitgang”, aldus het rapport. „Dit waren vaak mensen die hadden deelgenomen aan de systematische studie-experimenten in de vorm van het leren van een vreemde taal en/of het leren bespelen van een muziekinstrument.”

De eerder genoemde George was in de zeventig toen hij Gods Woord begon te bestuderen. Ook Virginia, nu in de tachtig, en haar inmiddels overleden man, Robert, waren al op leeftijd toen ze de bijbel begonnen te bestuderen. Virginia zegt: „Hoewel Robert vrijwel blind was, hield hij in de Koninkrijkszaal korte, op de bijbel gebaseerde lezingen aan de hand van een schema dat hij uit zijn hoofd had geleerd. Ikzelf hield nooit van lezen, maar nu vind ik het heerlijk. Vanmorgen vroeg heb ik zelfs een hele uitgave van Ontwaakt! gelezen.”

George, Robert en Virginia zijn slechts drie voorbeelden van de vele ouderen die tonen dat ze niet aan het stereotiepe beeld voldoen en hun hersenen goed gebruiken. Uit onderzoek blijkt dat zeventig of tachtig jaar leren voor de hersenen hetzelfde is als wat een vingerhoed water is op een groot vat water — het valt nauwelijks op. Waarom hebben de hersenen zulke enorme reserves?

[Kader/Illustratie op blz. 4, 5]

Internet en tv — Nuttig of schadelijk?

„Het gebruik van het internet heeft voor- en nadelen”, zegt het boek A Mind at a Time. Het kan heel nuttig zijn te leren hoe je informatie kunt vinden, maar sommige leerlingen, zo maakt het boek duidelijk, doen niets meer dan „informatie downloaden zonder de stof echt te begrijpen of in zich op te nemen. Daarom bestaat het gevaar dat deze werkwijze een nieuwe vorm van passief leren wordt, of misschien zelfs een manier om bedreven te worden in het plegen van plagiaat.”

Buitensporig veel tijd besteden aan tv-kijken kan volgens onderzoekers de ontwikkeling van het vermogen problemen op te lossen en van de luistervaardigheid in de weg staan, het kan de verbeelding afstompen en het doet niets om het karakter te vormen. „Eigenlijk moet op een televisietoestel, net als op een pakje sigaretten, een waarschuwing worden aangebracht die wijst op de gevaren voor iemands welzijn”, merkt het boek Eager to Learn op.

Wat kinderen het meest nodig hebben, zo zegt een ander naslagwerk, is „ervaring met taal (lezen en spreken), liefde en heel veel dikke knuffels”.

 [Kader/Illustraties op blz. 7]

Gezinnen die leren leuk maken

De volgende dingen kunnen uw gezin helpen leren leuk te maken:

▪ Laat de kinderen vaak, op een liefdevolle manier, weten dat u hoge maar wel redelijke verwachtingen van hen hebt

▪ Bezie hard werken als een middel tot succes

▪ Leid een actief, geen zittend, leven

▪ Laat de kinderen elke week veel tijd besteden aan thuis leren en aan bezigheden zoals huiswerk, lezen als ontspanning, hobby’s, gezinsprojecten, opleiding in het huishouden en karweitjes

▪ Bezie het gezin als een bron van wederzijdse aanmoediging en hulp bij het oplossen van problemen

▪ Zorg ervoor dat de huisregels goed begrepen en consequent toegepast worden

▪ Praat vaak met de leerkrachten

▪ Leg de nadruk op geestelijke groei

[Illustratie]

Ouders, leert u uw kinderen van lezen te houden?

[Verantwoording]

Gebaseerd op het boek Eager to Learn — Helping Children Become Motivated and Love Learning.

[Kader/Illustraties op blz. 8, 9]

Manieren om leren makkelijker en leuker te maken

Wees geïnteresseerd Als u ergens helemaal in opgaat, leert u het makkelijker. Het boek Motivated Minds — Raising Children to Love Learning merkt het volgende op: „Onderzoekers hebben onmiskenbaar aangetoond dat als kinderen studeren omdat ze er plezier in hebben, hun kennis grondiger, rijker en duurzamer is. Ze geven het ook minder snel op, zijn creatiever en hebben meer zin in taken die een uitdaging vormen.”

Breng leren in verband met het dagelijks leven De schrijver en opvoedkundige Richard L. Weaver II zegt: „Als er een direct verband bestaat tussen wat je in de klas leert en je ervaring in de praktijk, is er een elektrische vonk die de lamp van begrip aansteekt.”

Probeer het te bevatten Als mensen iets proberen te begrijpen, stimuleren ze zowel hun denkvermogen als hun geheugen. Iets domweg uit het hoofd leren is soms op zijn plaats, maar het is geen vervanging voor begrip of verstand. „Bij alles wat gij verwerft, verwerf verstand. Schat haar hoog, en ze zal u verhogen”, zegt Spreuken 4:7, 8.

Wees geconcentreerd „Concentratie is van essentieel belang bij het leren”, zegt het boek Teaching Your Child Concentration. „[Het] is zo belangrijk dat het wel een basisvereiste voor intelligentie is genoemd en zelfs op één lijn is gesteld met intelligentie zelf.” Concentratie kan aangeleerd worden. Eén belangrijke manier om het te leren, is te beginnen met korte studieperiodes en ze dan geleidelijk langer te maken.

Parafraseer „De beste studenten zijn zij die het meest bedreven zijn in het parafraseren”, zegt dr. Mel Levine in zijn boek A Mind at a Time. Parafraseren brengt informatie terug tot kleinere, hanteerbare porties, die makkelijker te onthouden zijn. Mensen die goede aantekeningen maken, passen dit principe toe door niet alles woord voor woord op te schrijven.

Associeer In The Brain Book vergelijkt Peter Russell herinneringen met haken die aan eerdere herinneringen zijn opgehangen. Kortom: u kunt dingen beter onthouden als u nieuwe dingen duidelijk associeert met wat u al weet. Hoe meer associaties u maakt, hoe beter u kunt onthouden.

Visualiseer Levendige beelden vergeet u niet snel. Maak het materiaal daarom aanschouwelijk wanneer dat mogelijk is. Deskundigen op het gebied van de geheugenleer gebruiken deze techniek, waarbij ze vaak overdreven of grappige beelden creëren als geheugensteun.

Herhaal Binnen 24 uur kunnen we wel 80 procent van wat we hebben gestudeerd, weer vergeten. Door na elke studieperiode de stof kort te herhalen, en dat vervolgens een dag, een week, een maand en zelfs zes maanden later nog eens te doen, kunnen we ons geheugen enorm verbeteren, zelfs tot bijna 100 procent.

[Illustraties op blz. 8]

Ouders en leerkrachten dienen samen te werken om kinderen te helpen leren

[Illustraties op blz. 10]

Ouderdom hoeft geen belemmering te zijn om te leren