Een ’woestijn’ werd een paradijs

Door een Ontwaakt!-medewerker in Litouwen

IN DE tweede helft van de achttiende eeuw kregen de inwoners van een klein vissersplaatsje in de gaten dat hun dorp ten ondergang gedoemd was. In de loop der jaren hadden ze een reusachtige duin langzaam in de richting van hun dorp zien komen. Hun pogingen om met behulp van een driehoekige houten blokkade de duin om te leiden, waren tevergeefs: in 1797 had de duin hun hele dorp bedolven.

Dit was maar één episode uit een tachtig jaar durend drama waarin duinen ruim twaalf dorpen verzwolgen en de Koerische landtong — een strook land met een lengte  van zo’n honderd kilometer voor de Oostzeekust van wat nu Rusland en Litouwen is — in een zandwoestijn veranderden. De achtergronden van die verwoesting en het herstel van de streek, die nu een toeristische trekpleister is, vormen een boeiend relaas.

De gevolgen van wanbeheer en verovering

Eeuwenlang was het zand van de Koerische landtong bedekt met een weelderige plantengroei. Het bos wemelde van de dieren waarop de plaatselijke bevolking kon jagen. Begin achttiende eeuw was het gebied van betekenis geworden doordat de postroute tussen West-Europa en het Russische Rijk er vanaf die tijd doorheen liep. Toen in een periode van vrede de bevolking toenam, werd de kwetsbare begroeiing overbeweid en werden er in het bos te veel bomen gekapt. Men had geen idee van de kwetsbaarheid van de vegetatie waarvan men afhankelijk was.

In 1757 werd het bos een doodsteek toegebracht toen een Russisch leger een inval deed en alle bomen kapte om er honderden platte trekschuiten mee te bouwen voor de belegering van Königsberg (Kaliningrad), een voorname stad in Pruisen. In de tientallen jaren daarna deed de wind zandduinen opwaaien die de eerder genoemde ramp veroorzaakten.

Kon zo’n geruïneerd landschap in de oorspronkelijke toestand worden teruggebracht? Georg David Kuwert, een vastberaden man die bij de posterijen werkte, en zijn vader, Gottlieb, meenden van wel. In 1825 begonnen ze op de landtong nieuwe bomen aan te planten. Het was een lang en uitputtend karwei. Meer dan een eeuw lang werkten honderden mensen aan het project. Eerst moesten ze de grond stabiliseren met een speciaal soort diepwortelend gras dat op zand gedijt. Vervolgens beplantten ze duizenden hectaren grond met allerlei soorten winterharde naaldbomen en berkenbomen. Uiteindelijk werd de strijd  gewonnen. Zo’n 70 procent van het droge land is nu bebost. Hoe ziet de landtong er tegenwoordig uit?

Paradijs voor toeristen

De Koerische landtong trekt maar liefst achtduizend toeristen per dag, en dat is niet zo verwonderlijk, want het gebied heeft veel verschillende dingen te bieden. Of u nu wandelt, fietst of een autotochtje maakt, het uitzicht verandert voortdurend. In het bos leven elanden, reeën, vossen en wilde zwijnen. Er komen hier zo’n honderd soorten vogels om te nestelen en elk jaar trekken er wel een miljoen vogels door dit gebied. Er groeien negenhonderd soorten planten en er zijn nog steeds veel duinen, hoewel ze nu maar 12 procent van het land uitmaken.

Sommige duinen zijn wel vijftig meter hoog. Het is een onvergetelijke ervaring om alleen maar zand en lucht te zien. Tijdens het klimmen kan men zien dat sommige duinen door de wind tot de kenmerkende sikkelvorm zijn gebeeldhouwd. Eenmaal boven op de messcherpe duinkam, waar het wegwaaiende zand langs de helling naar beneden glijdt zodat de duin telkens iets opschuift, hebt u een adembenemend uitzicht. U ziet hoe de smalle strook land waarop u staat zich tot in de verte uitstrekt — een prachtige compositie van bossen afgewisseld met open plekken, wat dorpjes en hier en daar een vuurtoren. Aan één kant rollen de golven van de Oostzee aan; aan de andere kant is het kalmere water van de Koerische lagune te zien.

Bezoekers vinden de tintelende zeelucht verfrissend. Vele houden van windsurfen en zeilen, terwijl andere rustig een wandeling maken door een van de in oude stijl opgetrokken dorpjes. De in felle kleuren geschilderde huizen met hun rieten dak of pannendak ademen de rustige sfeer van lang geleden. De doordringende geur van gerookte vis en de aanblik van netten die te drogen hangen, herinneren vakantiegangers eraan dat vissen hier altijd de voornaamste bezigheid is geweest. Je ziet er ook veel windvanen, want vissers willen graag weten uit welke richting de wind waait. De vanen zijn hier een echte kunstvorm geworden, en ze zijn het bekijken waard. Aan de windvaan op de mast is te zien uit welk dorp een zeilschip komt. Ook boeiend zijn de stukken barnsteen die soms op het strand aanspoelen. Museums waar barnstenen sieraden tentoongesteld worden, trekken vooral op bewolkte dagen toeristen. In sommige stukken barnsteen zijn fossiele planten en insecten zichtbaar.

Geen wonder dus dat de Koerische landtong door de Litouwse vertegenwoordiger van de Unesco beschreven wordt als een paradijs. Het is inderdaad weer een paradijs, al was het eens door wanbeheer en oorlog een ’woestijn’ geworden. Uiteraard zijn er op aarde veel gebieden die nog altijd worden geruïneerd. Maar de bijbel verzekert ons dat Gods koninkrijk onze hele planeet spoedig zal veranderen in een prachtig paradijs waar oprechte mensen eeuwig zullen wonen. — Jesaja 65:17, 21-25; 2 Petrus 3:13, 14.

[Kaarten op blz. 16]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

OOSTZEE

LITOUWEN

KOERISCHE LANDTONG

Koerische lagune

RUSLAND

Kaliningrad

[Illustraties op blz. 16, 17]

De Koerische landtong telt vele vogels, planten en duinen

[Verantwoording]

Bottom three inset photos: Gedimino Graz̆ulevic̆iaus nuotrauka

Bird and grass: Gedimino Graz̆ulevic̆iaus nuotrauka; background: UAB „Laiko spalvos“

FOTO: A. VARANKA

[Illustraties op blz. 18]

Wilde zwijnen

Knobbelzwanen

Barnsteen

[Verantwoording]

Top three photos: Gedimino Graz̆ulevic̆iaus nuotrauka

[Illustratie op blz. 18]

De Koerische landtong trekt dagelijks duizenden toeristen