Goede vrienden — Slechte vrienden

EEN jonge vrouw die we Sarah zullen noemen, was erg van streek. Een man die naar ze dacht een vriend van haar was, bleek een moordenaar te zijn. ’Als iemand die ik vertrouwde zoiets kan doen, hoe kan ik dan ooit nog iemand vertrouwen?’, vroeg ze. Degene bij wie Sarah haar hart uitstortte, vroeg haar of ze had geweten wat voor waarden de man eropna hield. „Wat bedoel je?”, antwoordde ze. Sarah wist niet eens wat er met ’waarden’ bedoeld werd. En jij? Weet jij wat voor waarden je vrienden eropna houden, wat voor principes ze hebben?

Het antwoord op die vraag kan letterlijk een kwestie van leven of dood zijn, zoals uit Sarah’s ervaring blijkt. Een bijbelspreuk zegt het zo: „Hij die met wijzen wandelt, zal wijs worden, maar wie zich met de verstandelozen inlaat, zal het slecht vergaan” (Spreuken 13:20). Toch kiezen veel mensen, net als Sarah, hun vrienden alleen op basis van of het al dan niet ’klikt’ — hoe ze zich in hun gezelschap voelen. Natuurlijk zijn we graag bij mensen die ons liggen. Maar als dat het enige criterium voor onze keus is, zonder dat we aandacht schenken aan iemands innerlijke kwaliteiten, zou ons weleens een enorme teleurstelling te wachten kunnen staan. Hoe kom je erachter of iemand er goede waarden op na houdt?

 De noodzaak van hoge morele waarden

Om te beginnen moeten we er zelf goede waarden op na houden. We moeten weten wat goed en kwaad is en altijd stevig aan hoge morele principes vasthouden. Een andere bijbelspreuk luidt: „Door ijzer wordt ijzer zelf gescherpt. Zo scherpt de ene man het aangezicht van de ander” (Spreuken 27:17). Wanneer twee vrienden een met ijzer te vergelijken morele kracht hebben, kunnen ze elkaar helpen vorderingen te maken, en hun vriendschapsbanden zullen sterker worden.

Pacôme uit Frankrijk zegt: „Voor mij is een echte vriend iemand die naar me luistert en aardig tegen me is, maar die me ook op m’n kop kan geven als ik iets stoms doe.” Onze beste vrienden — of ze nu jong zijn of oud — zijn dus mensen die ons helpen op de goede weg te blijven en die ons corrigeren als we op het punt staan iets onverstandigs te doen. De bijbel zegt: „De wonden die door een vriend worden geslagen zijn een teken van zijn trouw” (Spreuken 27:6, Willibrordvertaling). Om moreel en geestelijk gesterkt te worden, moeten we met mensen omgaan die net als wij liefde voor God en zijn beginselen hebben. „Toen er bij mij op school niemand was met dezelfde christelijke normen en waarden als ik,” vertelt Céline uit Frankrijk, „ontdekte ik hoe belangrijk het is echte vrienden in de christelijke gemeente te hebben. Ze hebben me enorm geholpen om evenwichtig te blijven.”

Potentiële vrienden taxeren

Als je graag bevriend zou raken met iemand die je hebt ontmoet, zou je je kunnen afvragen: wat voor vrienden heeft hij? Het soort vrienden dat iemand heeft, zegt veel over de persoon zelf. Nog een vraag is: hoe denken gerespecteerde volwassenen in de gemeenschap over hem? Bovendien is het verstandig niet alleen te bekijken hoe potentiële vrienden ons behandelen maar ook hoe ze anderen behandelen, vooral degenen van wie ze geen voordeel te verwachten hebben. Als iemand niet altijd en tegenover alle mensen blijk geeft van goede eigenschappen — zoals eerlijkheid, integriteit, geduld en consideratie — welke garantie heb je dan dat hij jou altijd goed zal behandelen?

Om iemands ware aard te leren kennen, hebben we geduld en bekwaamheid nodig, en ook tijd om de persoon in zijn gewone doen en laten gade te slaan. De bijbel zegt: „Raad in het hart van een man is als diepe wateren, maar de man van onderscheidingsvermogen, die zal hem naar boven halen” (Spreuken 20:5). We moeten met potentiële vrienden over serieuze onderwerpen praten, onderwerpen die hun ware persoonlijkheid, hun motieven en, natuurlijk, hun waarden onthullen. Wat voor mensen zijn ze? Zijn ze vriendelijk of koel? Van nature positief  en opgewekt of negatief en cynisch? Onzelfzuchtig of egoïstisch? Betrouwbaar of oneerlijk? Als iemand tegen jou kritisch over anderen praat, wat zal hem er dan van weerhouden achter je rug om negatief over jou te praten? „Uit de overvloed des harten spreekt de mond”, zei Jezus (Mattheüs 12:34). We moeten dus goed luisteren naar wat iemand zegt.

De belangrijkste dingen waar je het over eens moet zijn

Sommigen denken dat hun vrienden precies dezelfde smaak moeten hebben als zij. Een jongetje beweerde: „Ik zou nooit vriendjes kunnen zijn met iemand die geen kwarktaart lust.” Het is waar dat vrienden het over genoeg dingen eens moeten zijn om elkaar te kunnen begrijpen, en het is het beste als ze op moreel en geestelijk gebied dezelfde fundamentele waarden hebben. Maar hun persoonlijkheid en achtergrond hoeven niet identiek te zijn. Verschillen in levenservaring kunnen een vriendschap juist een diepte geven waar beide partijen iets aan hebben.

Twee tijdloze voorbeelden van vriendschap in de bijbel — die van Jonathan en David en van Ruth en Naomi — waren gebaseerd op een gemeenschappelijke toewijding aan God en aan zijn beginselen. * Opmerkelijk is dat de vriendschap in beide gevallen grote verschillen in leeftijd en achtergrond overbrugde. Dat leert ons nog iets over vriendschap: jong en oud hebben elkaar als vrienden veel te bieden.

De voordelen van leeftijdsverschillen

Als we vrienden hebben die ouder of jonger zijn dan wij, kan dat voor beide partijen verrijkend zijn. Lees eens wat jonge mensen uit eigen ervaring zeggen.

Manuela (Italië): „Ik heb een tijdje geleden vriendschap gesloten met een volwassen echtpaar. Ik was openhartig tegen hen, en ik ben blij dat zij ook openhartig tegen mij waren. Ze keken niet op me neer alleen omdat ik jong was. Dat motiveerde me om een hechte band met hen aan te kweken. Hun vriendschap is een grote hulp als ik problemen heb. Ik merk dat als ik met mensen van mijn eigen leeftijd over mijn problemen praat, mijn vriendinnen me soms raad  geven waar niet zo goed over nagedacht is. Maar mijn oudere vrienden hebben ervaring, inzicht en een zeker evenwicht dat wij jongeren nog niet hebben. Met hun hulp lukt het me om betere beslissingen te nemen.”

Zuleica (Italië): „Op gezellige avondjes nodigen we niet alleen jongeren uit maar ook enkelen die ouder zijn dan wij. Persoonlijk heb ik gemerkt dat als er zowel ouderen als jongeren zijn, we ons aan het eind van de avond allemaal aangemoedigd voelen. We amuseren ons omdat iedereen de dingen anders ziet.”

Ouderen, ook u kunt belangstelling tonen voor jongeren. Zoals uit de voorgaande commentaren blijkt, hebben veel jongeren grote waardering voor uw rijke ervaring en genieten ze van uw gezelschap. Amelia, een weduwe van in de tachtig, zegt: „Ik neem het initiatief om in contact te blijven met de jongeren. Hun energie en vitaliteit moedigen me aan!” De goede resultaten van deze wederzijdse aanmoediging kunnen verreikend zijn. Veel gelukkige jonge volwassenen zeggen dat ze hun succes voor een groot deel te danken hebben aan jeugdvrienden die op z’n minst iets ouder waren en die hun een goed voorbeeld en goede raad hebben gegeven.

Je vriendschappen hechter maken

Om goede vriendschappen te hebben, hoef je niet per se nieuwe vrienden te maken. Als je al fijne vrienden hebt, waarom zou je dan niet eens bekijken wat je kunt doen om je vriendschap met hen hechter te maken? Oude vrienden zijn een bijzonder kostbaar bezit, en zo moeten we hen ook behandelen. Beschouw hun trouw nooit als iets vanzelfsprekends.

Vergeet vooral niet dat echt geluk, en echte vriendschap, voortkomt uit geven — je moet jezelf, je tijd en je middelen geven. De beloningen zijn de moeite en de offers meer dan waard. Maar als je alleen aan jezelf denkt wanneer je vrienden kiest, zal het nooit een succes worden. Dus wanneer je over potentiële vrienden nadenkt, beperk je dan niet tot mensen die je bewondert of van wie je profijt kunt hebben. Zoek contact met mensen die misschien door anderen over het hoofd worden gezien of die er wellicht moeite mee hebben zelf vrienden te maken. Gaëlle uit Frankrijk zegt: „Als we met een groepje iets gaan doen en we kennen jonge mensen die eenzaam zijn, nodigen we hen uit. We zeggen: ’Je hoeft niet in je eentje thuis te zitten. Ga met ons mee. Dan leren we elkaar beter kennen.’” — Lukas 14:12-14.

Aan de andere kant moet je fijne mensen die hun vriendschap aanbieden, niet te snel afwijzen. Elisa uit Italië zegt: „Misschien kan er wat wrok in je opwellen als je het gevoel hebt dat je in het verleden bent buitengesloten. Je kunt gaan denken: eigenlijk vind ik vrienden niet zo belangrijk. En dus sluit je je af, je wordt eenzaam, en je denkt alleen maar aan jezelf. In plaats van naar vrienden te zoeken, werp je een barrière op.” Laat je er door ongegronde angsten of eigenbelang niet van afbrengen nieuwe vrienden te maken, maar wees open tegen anderen. We hebben reden om heel dankbaar te zijn als mensen genoeg om ons geven om onze vrienden te willen zijn.

Je kunt echte vrienden vinden

Om echte vrienden te hebben, is meer nodig dan hopen, wachten en artikelen zoals deze lezen. Vrienden leren maken is net als leren fietsen. We kunnen het niet alleen uit een boekje leren. We moeten eropuit om te oefenen, ook al betekent het dat we een paar keer vallen. De bijbel laat zien dat de duurzaamste relaties diep geworteld zijn in een gemeenschappelijke vriendschap met God. Maar God kan onze pogingen om vrienden te maken niet zegenen als we geen pogingen doen. Ben je vastbesloten om echte vrienden te vinden? Geef het dan niet op! Bid om Gods hulp, neem onzelfzuchtig het initiatief en wees zelf een vriend.

[Voetnoot]

 [Kader/Illustratie op blz. 11]

Een woord aan ouders

Net als zoveel andere lessen begint leren over vriendschap thuis. Een heel jong kind heeft behoefte aan gezelschap, en in het ideale geval zal het gezinsleven daar voor het grootste deel in voorzien. Zelfs onder die ideale omstandigheden worden het denken, de gevoelens en het gedrag van een kind sterk beïnvloed door zijn contact met anderen. Denk bijvoorbeeld maar eens aan de snelheid waarmee veel jonge kinderen van immigranten een nieuwe taal leren spreken, alleen door het contact met andere kinderen.

Als ouders hebt u het voorrecht uw kinderen te helpen hun vrienden verstandig te kiezen. Jonge kinderen en tieners zijn nog niet echt in staat om zonder ouderlijke leiding die keuzes te maken. Maar het probleem is dat veel jonge mensen een hechtere band hebben met hun leeftijdgenoten dan met hun ouders of andere volwassenen.

Eén reden waarom tieners naar hun leeftijdgenoten gaan in plaats van naar hun ouders, is volgens sommige deskundigen dat veel ouders aan hun eigen morele gezag twijfelen. Ouders moeten zich kwijten van hun door God gegeven verantwoordelijkheid om het initiatief te nemen en betrokken te blijven bij hun kinderen (Efeziërs 6:1-4). Maar hoe? Gezinstherapeut dr. Ron Taffel ontmoet veel ouders die totaal niet weten hoe ze met hun tienerkinderen moeten omgaan. Hij schrijft dat velen „zwichten voor een reeks door de media gepropageerde opvoedingsgrillen” in plaats van echt ouders voor hun kinderen te zijn. Waarom nemen ze hun toevlucht tot deze manier van opvoeden? „Ze kennen hun eigen kinderen niet goed genoeg om een goede verstandhouding met hen te hebben.”

Het kan ook anders. Ouders moeten begrijpen dat kinderen naar hun vrienden gaan als ze thuis niet krijgen wat ze nodig hebben. En wat is dat? „Ze hebben nodig wat jonge mensen altijd nodig hebben gehad: zorg en leiding, waardering, zekerheid, duidelijke regels en een duidelijk verwachtingspatroon, en het gevoel erbij te horen”, zegt dr. Taffel. „De tragedie van onze tijd is dat de meeste tieners deze fundamentele dingen niet bij volwassenen vinden en dat ze zich in hun eigen gezin niet echt ’thuis’ voelen.”

Hoe kunt u uw kinderen helpen aan goede vrienden te komen? De eerste stap is naar uw eigen levenswijze en vrienden te kijken. Zijn de doeleinden en de leefstijl van u en uw vrienden moreel hoogstaand en onzelfzuchtig? Spiritueel en niet materialistisch? „Daden zeggen meer dan woorden, en uw kinderen zullen de houding en het gedrag dat ze bij u, uw vrienden en de kinderen van uw vrienden zien, beslist overnemen”, zegt Douglas, een ouderling en vader.

Zelfs veel dieren beschermen hun jongen instinctief en vaak fanatiek tegen andere gevaarlijke dieren. Een berenkenner zegt: „Moederberen staan erom bekend dat ze hun jongen beschermen tegen alles wat ze maar als een bedreiging zien.” Moeten ouders dan niet hetzelfde doen? Ruben uit Italië zegt: „Mijn ouders redeneerden met me aan de hand van de bijbel. Ze hielpen me te begrijpen dat ik bepaalde soorten gezelschap beter kon vermijden. Mijn eerste reactie was: ’Die is goed! Ik mag niet eens vrienden hebben!’ Maar ze bleken gelijk te hebben, en hun geduld was mijn bescherming.”

Neem ook het initiatief om uw kinderen in contact te brengen met mensen die een goed voorbeeld zijn en die hen zullen helpen goede doeleinden te stellen. Francis, een geslaagde, gelukkige jonge man, herinnert zich: „Mijn moeder merkte dat wij als jongeren een beetje op onszelf waren, en dus hielp ze ons door geloofsgenoten uit te nodigen die heel actief waren in de volletijddienst. Op die manier leerden we hen kennen en kregen we een vriendschapsband met hen, gewoon bij ons thuis.” Wanneer u op die manier uw bijdrage levert, kan het huiselijk leven voor uw kinderen een vruchtbare voedingsbodem worden waar goede vriendschappen ontkiemen en groeien.

[Illustratie op blz. 9]

Let op hoe potentiële vrienden zich gedragen

[Illustratie op blz. 10]

Onzelfzuchtige vriendschappen bloeien ondanks verschillen in leeftijd en achtergrond