De kleine ridders van de zee

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN AUSTRALIË

WALVISSEN, dolfijnen, haaien — het zijn imposante zeedieren die ongetwijfeld tot uw verbeelding spreken. Maar de zee bevat ’zowel kleine als grote levende schepselen’ (Psalm 104:25). Mensen met oog voor detail vinden het ook boeiend om eens naar de kleinere schepselen te kijken.

Over de oceaanbodem dribbelen bijvoorbeeld diertjes die wel beschreven zijn als ’geharnaste ridders van de zee’. In tegenstelling tot hun middeleeuwse tegenhangers zijn veel van die kleine ’ridders’ uitgerust met een harnas dat versierd is met fantastische kleurschakeringen en patronen. Deze piepkleine zeebewoners behoren tot de schaaldieren en staan algemeen bekend als garnalen.

Ze beginnen als plankton en eindigen op uw bord

Misschien beschouwt u garnalen alleen maar als een delicatesse uit de zee. Maar garnalen leiden een opvallend gevarieerd leven voordat ze op uw bord eindigen. Sommige vrouwtjesgarnalen kleven hun bevruchte eitjes aan hun achterlijf totdat ze uitkomen, terwijl andere hun eitjes aan de stromingen toevertrouwen, zodat die zelfstandig tot volwassenheid moeten groeien.

De garnaleneitjes ontwikkelen zich tot zoealarven en maken dan diverse larvestadiums door die er heel anders uitzien dan de volwassen vorm. Na een tijdje tussen wolken plankton te hebben doorgebracht, strijken de larven ten slotte op de oceaanbodem neer en nemen ze de voor ons bekende vorm aan, waarna ze geleidelijk tot volwassen garnalen uitgroeien.

Een ander pantser

Hoe kunnen volwassen garnalen groeien terwijl ze met een stevig pantser zijn omhuld? Bij het proces dat ecdysis wordt genoemd, ontstaat een nieuwe, zachte beschermlaag onder de oude, zegt het boek A Field Guide to Crustaceans of Australian Waters. „De oude pantserhuid wordt afgeworpen en het dier neemt water op, waardoor de flexibele nieuwe beschermlaag uitzet om plaats te maken voor toekomstige groei.” W. J. Dakin verklaart in zijn boek Australian Seashores: „Het dier moet zijn hele lichaam, met inbegrip van alle aanhangsels (en dat zijn er nogal wat), groot en sterk of klein en teer, uit het oude schelpachtige schild terugtrekken. De aanhangsels worden eruit getrokken net zoals iemand zijn vingers uit een handschoen haalt.”

Hoe trekken schaaldieren grote aanhangsels zoals schaarspieren door de nauwe gewrichtsopeningen? Dakin zegt hierover: „Dat is alleen maar mogelijk omdat de levende delen van het dier week zijn en door nauwe openingen kunnen worden getrokken. Feitelijk wordt tijdens de vervelling het bloed aan de ledematen onttrokken en naar andere delen van het lichaam gepompt, zodat ze gemakkelijk kunnen worden samengedrukt terwijl ze uit [het pantser] worden getrokken.” Het nieuwe schild behoudt de krullen, strepen en kleurpatronen van het oude schild, en dat is niet voor niets.

Schutkleuren en reclamekleuren

Sommige garnalen die tussen de tentakels van anemonen leven, zijn gedeeltelijk doorzichtig of hebben pantsers die qua kleur bij hun gastheren passen. Deze gecamoufleerde garnalen genieten bescherming tussen de tentakels van de anemonen en verdienen hun kostje door huishoudelijk werk te doen zoals het verwijderen van afval dat zich soms op de gastheren verzamelt.

Andere garnalen hebben juist opvallende kleuren. Bijvoorbeeld de poetsgarnalen, die vaak bij elkaar onder richels in het rif leven en met hun felle kleur wel reclame lijken te maken voor de schoonmaakdiensten die ze aanbieden. Vissen die parasieten hebben opgelopen, wachten rustig in de buurt van de plek waar de garnalen zich ophouden en nodigen ze daarmee uit over hun lichaam te lopen. De garnalen klimmen zelfs onverstoorbaar in bekken en kieuwen. Deze ’vissendokters’ verwijderen en verorberen vervolgens alle parasieten en voeden zich met de slijmlaag van de vis.

Wat voor kleur deze minuscule levende juweeltjes ook hebben of wat voor taak ze ook vervullen, één ding is zeker: hun tenue is veel indrukwekkender dan dat van de ridders uit oude tijden.

 [Illustratie op blz. 23]

Vuurgarnaal

[Illustratie op blz. 23]

Doorzichtige anemoongarnaal

[Illustratie op blz. 23]

Keizersgarnaal

[Illustratie op blz. 23]

Anemoongarnaal

[Illustratie op blz. 23]

Poetsgarnaal

[Illustratieverantwoording op blz. 23]

All photos except cleaner shrimp: © J and V Stenhouse