Een vreemd stel

Oceanologen die ’s nachts aan het duiken waren in diep water bij het Australische Groot Barrièrerif, hebben onlangs de allereerste ontmoeting beleefd met een levend mannetje van de Tremoctopus violaceus, ook wel deken-octopus genoemd. Wat was daar zo bijzonder aan?

De deken-octopus wordt terecht beschreven als „het meest seksueel dimorfe grote dier ter wereld”. Het vrouwtje wordt wel twee meter lang en weegt wel tien kilo. Maar het mannetje is niet groter dan drie centimeter en weegt drie tiende gram! Feitelijk is het mannetje ongeveer zo groot als de pupil van haar oog. Dat betekent dat het vrouwtje wel 40.000 keer zo zwaar kan zijn als het mannetje, klaarblijkelijk het meest extreme verschil in grootte onder niet-microscopische dieren. Deze octopus is pelagisch, dat wil zeggen, hij leeft in volle zee, en tot nu toe waren er alleen maar vrouwtjes en dode mannetjes die in visnetten vastzaten waargenomen.

Hoe planten deze twee dieren, die zo enorm in grootte verschillen, zich voort? Een van de acht armen van het mannetje is hol. Als het mannetje een vrouwtje heeft gevonden, vult de arm zich met sperma. Dan breekt hij af en dringt de mantelholte van het vrouwtje, de grote ruimte in haar lichaam, binnen. Daar blijft de arm totdat het vrouwtje haar eieren bevrucht door het sperma erboven uit te persen.

Om zijn formaat te compenseren, verdedigt het mannetje zich met tentakels die hij kennelijk steelt van het Portugese oorlogsschip, een soort kwal, en die hij met de zuignappen van zijn bovenste armen vasthoudt. Maar zelfs die tentakels kunnen hem niet redden, want als hij zijn plicht voor zijn partner heeft gedaan, sterft hij. Geen wonder dat de oceanologen verbaasd stonden van hun vondst!

Wat de reden ook mag zijn voor het enorme verschil in grootte tussen deze bijzondere octopussen, de woorden van de bijbel zijn beslist waar: „Wat deze zee betreft, zo groot en wijd, daarin is dat wat zich roert zonder tal, levende schepselen, zowel klein als groot.” — Psalm 104:25.

[Illustraties op blz. 31]

Vrouwtje: lengte wel twee meter; gewicht tien kilo

Mannetje: lengte drie centimeter; gewicht drie tiende gram

Grootte in vergelijking met het vrouwtje

[Verantwoording]

Female: Photo P. Wirtz; male: Photo: D. Paul