De mobiele telefoon — Vriend of vijand?

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN AUSTRALIË

EEN aantal jaren geleden was de term ’mobiele telefoon’ eigenlijk een verkeerde benaming. Telefoons waren namelijk alleen ’mobiel’ als je heel sterk was of er een in je auto had laten plaatsen, want de batterijen waren enorm zwaar. De telefoons waren groter dan schoenendozen en kostten duizenden dollars.

Tegenwoordig zijn er zo’n 1,35 miljard mobiele telefoons. In sommige landen heeft meer dan de helft van de bevolking er eentje. De meeste passen in de palm van je hand, en soms krijg je ze zelfs gratis. * De Australische krant The Bulletin bericht: „Het aantal van deze toestellen dat wordt gebruikt is bijna even groot als het aantal tv’s en pc’s samen.” In ruim twintig landen zijn er nu meer gsm’s dan vaste telefoontoestellen. Een bedrijfsdeskundige beschrijft mobiele telefoons als niet alleen een technologisch wonder maar ook „een sociaal fenomeen”.

Welke uitwerking heeft de gsm op de maatschappij? Is het een vriend of juist een vijand?

Big business

De bloeiende verkoop van mobiele telefoons is voor veel bedrijven een zegen. Eén groot bedrijf zei: „De markt voor mobiele telefoons is het grootste segment ooit van de consumentenelektronica.” Met andere woorden, er is nog nooit zoveel geld aan een elektronisch apparaat uitgegeven als tegenwoordig aan gsm’s wordt besteed.

Van de 20 miljoen Australiërs bijvoorbeeld hebben meer dan 15 miljoen een mobieltje. De klanten van slechts één Australische telefoonmaatschappij hadden in een recent jaar 7,5 miljard keer met hun gsm gebeld. Wereldwijd verdienen telecombedrijven miljarden aan mobiele telefoons. Het is dus begrijpelijk dat de grote zakenwereld de gsm als een vriend ziet.

Een nieuwe taal

Veel van de miljoenen boodschappen die via deze geavanceerde apparaatjes worden uitgewisseld, zijn niet in gesproken maar in geschreven vorm. In plaats van erin te praten, gebruiken steeds meer mensen, vooral jongeren, hun mobieltje om te sms’en (van Short Message Service). Met deze functie kun je een kort berichtje intoetsen en voor relatief weinig geld naar anderen versturen. Omdat het bericht met de piepkleine druktoetsen ingevoerd moet worden, gebruiken fanatieke sms’ers een verkorte taalvorm die letters en cijfers combineert om woordklanken te maken. Hoewel een sms’je opstellen en intoetsen veel meer moeite kost dan  met de andere persoon praten, worden er wereldwijd elke maand zo’n 30 miljard sms’jes verstuurd.

Waar gaan al die sms’jes over? Een Brits onderzoek bracht aan het licht dat van de jongeren tussen de 18 en 24 jaar 42 procent sms’jes verstuurt om te flirten, 20 procent om te vragen of iemand mee uit wil en 13 procent om een relatie te beëindigen.

Sommige commentatoren op het gebied van sociale ontwikkelingen maken zich er zorgen over dat de verkorte spelling en de kromme zinsbouw die in sms’jes gebruikt worden, nadelig zijn voor de taalvaardigheid van jongeren. Anderen zijn het daar niet mee eens en zeggen dat het fenomeen van sms’jes „het schrijven doet herleven bij een nieuwe generatie”. Een woordvoerster voor een bedrijf dat een Australisch woordenboek uitgeeft, vertelde de krant Sun-Herald: „Het gebeurt niet vaak dat we de gelegenheid krijgen om een totaal nieuwe [taal]stijl te ontwikkelen . . . de combinatie van sms’en en het internet betekent dat jonge mensen veel meer zijn gaan schrijven. [Ze] moeten welsprekend genoeg zijn om zich de stijl eigen te maken en de modewoorden en code . . . van deze schrijfstijl te gaan beheersen.”

Enkele nadelige tendensen

Hoewel mobiele telefoons zowel op sociaal als op zakelijk gebied nuttig zijn, vinden veel werknemers ze soms helemaal niet zo handig; ze hebben het gevoel dat ze aan hun werk vastgeketend zitten. Uit een enquête bleek dat 80 procent van de mensen in de reclamewereld en 60 procent van de mensen in de bouw zich gedwongen voelden om op elk moment beschikbaar te zijn, óf voor hun werkgevers óf voor klanten. Doordat mensen zich onder druk gezet voelen om op te nemen als hun gsm gaat, ongeacht waar ze zijn of wat ze aan het doen zijn, wordt er een „cultuur van onderbrekingen” gecreëerd, zoals één onderzoeker het noemt. In reactie hierop hebben ingenieurs een bouwmateriaal voor restaurants en theaters ontwikkeld dat gsm-signalen kan tegenhouden. — Zie het kader.

Behalve dat deze alomtegenwoordige apparaatjes voor lastige verstoringen zorgen, zouden ze ook weleens een gevaar voor de volksgezondheid kunnen worden. Uit een Canadees onderzoek bleek dat telefoneren onder het rijden net zo gevaarlijk is als rijden onder invloed. Professor Mark Stevenson, die voor een onderzoekscentrum van de Universiteit van West-Australië werkt, legt uit dat over de telefoon spreken aanmerkelijk moeilijker is dan gewoon met iemand in de auto praten. Ondanks de gevaren en het feit dat je op sommige plaatsen een boete kunt krijgen, bleek uit een recente enquête onder Australische autorijders dat een op de vijf onder het rijden zat te sms’en en een op de drie zat te bellen.

Een ongepast gebruik van de mobiele telefoon is ook voor de luchtvaart gevaarlijk. Hoewel in nieuwere vliegtuigen de bedrading afgeschermd is tegen gsm-signalen, zijn sommige oudere vliegtuigen wel gevoelig voor stoorsignalen. New Scientist bericht: „Na testen aan boord van twee lijnvliegtuigen heeft de Britse luchtvaartautoriteit [CAA] bevestigd dat de  elektronische apparatuur die essentieel is voor een veilige vlucht, door de straling van mobiele telefoons wordt verstoord.” Een woordvoerder van de CAA vertelt wat een van de belangrijkste gevaren van gsm’s is: „De straling van een mobiele telefoon wordt krachtiger naarmate hij verder van een basisstation verwijderd is. Terwijl een vliegtuig aan het stijgen is, wordt het signaal van mobiele telefoons dus sterker, waardoor de interferentie groter wordt op een cruciaal moment in een vlucht.” Uit een Australisch onderzoek bleek dat persoonlijke elektronische apparaten, waaronder mobieltjes, de oorzaak waren van een aantal incidenten waarbij een vliegtuig tijdens de vlucht problemen kreeg omdat passagiers de waarschuwingen negeerden om de apparatuur tijdens de vlucht uit te schakelen.

Mobiele telefoons en kanker

De meningen zijn nog steeds verdeeld of de radiogolven die door gsm’s en de basisstations (die de signalen doorgeven) worden uitgezonden, kanker kunnen veroorzaken. Omdat honderden miljoenen mensen een gsm gebruiken, zou het een ernstig gevaar voor de volksgezondheid betekenen als zelfs maar een klein percentage van hen gezondheidsproblemen zou krijgen. Daarom heeft men een groot aantal diepgaande onderzoeken ingesteld naar de invloed van de straling van mobiele telefoons op levend weefsel. Tot welke conclusies is men gekomen?

In een rapport van de IEGMP (een onafhankelijke groep deskundigen inzake mobiele telefonie) stond het volgende: „Onze groep van deskundigen is van mening dat, op basis van de momenteel beschikbare bewijzen, de bevolking in het algemeen zich geen zorgen hoeft te maken over het gebruik van mobiele telefoons.” Ook New Scientist berichtte: „Ondanks paniekverhalen in de afgelopen jaren duidt het grootste deel van het bewijsmateriaal er tot nu toe op dat blootstelling aan radiogolven van mobiele telefoons geen nadelige gevolgen heeft voor de gezondheid. Onderzoeken die wel negatieve effecten aantoonden, waren moeilijk te herhalen.”

Wegens de aanhoudende twijfels over de effecten van gsm’s op de gezondheid worden er nog steeds miljoenen in verder onderzoek gestoken. Tot er een definitief antwoord gevonden is, beveelt de IEGMP het volgende aan: „Gebruik [mobiele] telefoons nooit langer dan nodig is. Gebruik telefoons met een laag specifiek absorptiecijfer (SAR). Gebruik handsfree sets en andere accessoires waarvan bekend is dat ze de SAR-waarde verminderen.” Dezelfde groep beveelt ook aan „gsm-gebruik te ontmoedigen bij kinderen onder de zestien jaar”, want omdat hun zenuwstelsel zich nog ontwikkelt, zijn ze „kwetsbaarder voor eventuele nog onbekende gezondheidsrisico’s”.

Hoewel de meningen over de mobiele telefoon verdeeld zijn, heeft hij zowel op economisch als op sociaal gebied een diepgaande invloed. Net als de televisie en de computer kan de mobiele telefoon een nuttige slaaf zijn of een veeleisende meester. Of de gsm een vriend of een vijand wordt, heeft elke gebruiker dus letterlijk zelf in de hand.

[Voetnoot]

[Kader/Illustratie op blz. 19]

SUGGESTIES VOOR MOBIEL TELEFONEREN

1. Ga zachter praten als u uw telefoon in een openbare plaats gebruikt. De microfoon van een gsm is heel gevoelig, en de mensen om u heen zijn waarschijnlijk niet in uw privégesprek geïnteresseerd.

2. Zet de gsm uit of op de trilfunctie tijdens religieuze bijeenkomsten en zakelijke vergaderingen, en ook in bioscopen, theaters en restaurants.

3. Bel tijdens het autorijden alleen handsfree.

[Illustratie op blz. 18]

Wereldwijd worden er elke maand zo’n 30 miljard sms’jes verstuurd

[Illustratie op blz. 20]

Telefoneren onder het rijden kan net zo gevaarlijk zijn als rijden onder invloed