Stress — Oorzaken en gevolgen

WAT is stress? Volgens één expert kan stress gedefinieerd worden als „elke fysieke, chemische of emotionele factor die lichamelijke of geestelijke spanning veroorzaakt”. Wil dat zeggen dat stress altijd schadelijk is? Nee. Zoals dr. Melissa C. Stöppler opmerkt, „kan een lichte mate van stress en spanning soms goed zijn. Als we ons bij het uitvoeren van een project of taak licht gespannen voelen, zet dat ons er vaak toe aan ons werk goed te doen en al onze energie erin te steken.”

Wanneer is stress dan wel een probleem? Dr. Stöppler zegt: „Alleen als stress overweldigend is, of slecht onder controle gehouden wordt, verschijnen de negatieve effecten.” Laten we eens een paar veel voorkomende oorzaken van stress bekijken.

De kost verdienen — Een oorzaak van stress

Koning Salomo zei: „In het geval van een mens is er niets beters dan dat hij eet en inderdaad drinkt en zijn ziel het goede doet zien wegens zijn harde werk” (Prediker 2:24). Maar voor veel mensen is de werkplek een plaats vol spanning en onrust.

Een rapport van het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk zei dat mensen op hun werk vaak gestrest zijn omdat onder andere de communicatie tussen de bedrijfsleiding en het personeel slecht is, de bedrijfsleiding de werknemers weinig zeggenschap geeft in besluiten die hen aangaan, er conflicten met collega’s zijn of het werk onzeker is en/of slecht betaald wordt. Wat de oorzaken ook mogen zijn, het omgaan met de spanningen op het werk kan tot gevolg hebben dat werkende ouders weinig energie overhebben om te voldoen aan wat er in het gezin van hen wordt verwacht. En dat kan enorm zwaar zijn. In de Verenigde Staten bijvoorbeeld zorgden in een bepaald jaar zo’n 50 miljoen mensen voor een ziek of bejaard gezins- of familielid. Financiële problemen kunnen ook een belangrijke oorzaak van spanningen in het gezin zijn. Rita, een moeder van twee kinderen, werd met financiële zorgen geconfronteerd  toen haar man, Leandro, een auto-ongeluk kreeg, waardoor hij in een rolstoel terechtkwam. Rita geeft toe: „Financiële problemen veroorzaken spanning. Als je niet genoeg geld hebt om alle rekeningen te betalen, is dat van invloed op je humeur.”

De spanningen van alleenstaande ouders

Ook alleenstaande ouders ondervinden enorm veel stress terwijl ze in de behoeften van hun gezin proberen te voorzien. Vroeg opstaan om het ontbijt klaar te maken, de kinderen aankleden en naar school brengen, haasten om op tijd op het werk te zijn, en dan aan de eisen van de baan voldoen — dat alles kan een alleenstaande ouder lichamelijk en emotioneel uitputten. En als de werkdag van de moeder erop zit, begint de stress weer van voren af aan: ze haast zich om de kinderen van school op te halen, het avondeten klaar te maken en het huishouden te doen. María, een alleenstaande moeder met vier tienerdochters, vergelijkt haar leven met een snelkookpan en zegt: „De druk kan zo hoog oplopen dat ik het gevoel heb dat ik elk moment kan ontploffen.”

Kinderen onder stress

De socioloog Ronald L. Pitzer zegt: „Veel jonge mensen staan onder zware stress.” Ze hebben te maken met de lichamelijke en emotionele veranderingen van de puberteit. En dan zijn er nog de spanningen op school. Volgens het boek Childstress! is de gemiddelde schooldag „vol problemen en spanningen die  stress veroorzaken — tijdens de lessen, tijdens de sport, in de relatie met medeleerlingen en in de omgang met leerkrachten”.

In sommige gebieden vormt de dreiging van geweld op school een extra belasting — om nog maar niet te spreken van de angst die veel jonge mensen nu hebben voor terreuraanslagen en andere rampen. „Als ouders constant zeggen hoe angstaanjagend de wereld nu is,” schrijft een tienermeisje, „worden we bang.”

Ouders moeten hun kinderen steun geven. Maar volgens Pitzer „worden pogingen van kinderen en tieners om over hun diepste gevoelens te praten, maar al te vaak niet serieus genomen, afgewezen, gerationaliseerd of genegeerd door de ouders”. In sommige gevallen zijn de ouders niet in staat de kinderen te helpen omdat ze zelf met spanningen in hun huwelijk te maken hebben. „Het leek wel of mijn ouders altijd aan het ruziën waren”, zegt de jonge Tito, van wie de ouders uiteindelijk gescheiden zijn. Zoals het boek Childstress! opmerkt, „zijn vechtpartijen en ruzies niet de enige oorzaken van trauma’s. Ook smeulende wrok die te voelen is al wordt hij met honingzoete woorden gemaskeerd, maakt kinderen van streek.”

De gevolgen van stress

Of we nu jong zijn of oud, en of de stress in ons leven nu door het werk komt of door school, chronische stress kan een zware tol eisen van onze gezondheid. Een medisch schrijver legt uit: „De stressreactie van het lichaam is een beetje te vergelijken met wat er gebeurt als een vliegtuig klaarstaat om op te stijgen.” Ja, als u stress voelt, wordt uw hartslag sneller en uw bloeddruk hoger. Uw bloedsuikergehalte stijgt. Er komen hormonen vrij. „Als stress aanhoudt,” zegt dezelfde schrijver verder, „worden alle delen van het stressapparaat van het lichaam (hersenen, hart, longen, bloedvaten en spieren) chronisch te veel of te weinig geactiveerd. Dat kan op de lange duur tot lichamelijke of psychische schade leiden.” De lijst met ziekten waarbij stress een rol kan spelen, is schrikbarend lang: hartkwalen, beroerten, immuunziekten, kanker, aandoeningen van het bewegingsapparaat en diabetes, om er slechts een paar te noemen.

Heel zorgwekkend is de ongezonde manier waarop velen — vooral jongeren — stress proberen de baas te worden. Dr. Bettie B. Youngs verzucht: „Het is heel deprimerend te ontdekken dat tieners, in hun verlangen de pijn te vergeten, hun toevlucht nemen tot alcohol en drugs, spijbelen, criminaliteit, vrij seksueel verkeer, agressie en geweld, en van huis weglopen — wat hen alleen maar in problemen brengt die nog erger zijn dan die waaraan ze probeerden te ontsnappen.”

Stress hoort bij het leven van vandaag en kan niet helemaal vermeden worden. Maar zoals het volgende artikel zal laten zien, kunnen we veel doen om stress onder controle te houden!

[Inzet op blz. 6]

„De druk kan zo hoog oplopen dat ik het gevoel heb dat ik elk moment kan ontploffen”

[Illustratie op blz. 5]

Het leven van alleenstaande ouders is vaak vol stress

[Illustratie op blz. 6]

De school kan jongeren extreem veel spanningen bezorgen