De tomaat — Een zeer veelzijdige ’groente’

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN GROOT-BRITTANNIË

„WAT zou ik zonder tomaten moeten beginnen!”, zegt de Italiaanse huisvrouw. En talloze andere koks over de hele wereld denken er net zo over. De tomaat wordt inderdaad in veel culturen in gerechten verwerkt. Ook bij mensen die hun eigen groenten verbouwen, is de tomaat favoriet. Maar valt de tomaat nu in de categorie groente of fruit?

Botanisch gezien is de tomaat een vrucht omdat het een bes is die zaden bevat. Maar door de meeste mensen wordt hij beschouwd als groente omdat hij gewoonlijk bij het hoofdgerecht van een maaltijd wordt gegeten. Deze smakelijke vrucht heeft een boeiend verleden.

Kleurrijke geschiedenis

De Azteken in Mexico verbouwden de tomaat voor consumptiedoeleinden. In het begin van de zestiende eeuw namen Spaanse veroveraars de plant mee naar Spanje en noemden hem tomate, afgeleid van tomatl, een woord uit het Nahuatl (Azteeks). Al gauw genoten Spaanse enclaves in Italië, Noord-Afrika en het Midden-Oosten van deze nieuwe lekkernij.

Rond 1550 bereikte de tomaat Noord-Europa. Eerst dacht men dat hij giftig was en werd hij slechts gekweekt als decoratieve heester. Hoewel de plant tot de nachtschadefamilie behoort en giftige, sterk aromatische bladeren en stengels heeft, bleek de vrucht volkomen ongevaarlijk te zijn.

Deze nieuwkomer in Europa was waarschijnlijk geel, want de Italianen gaven er de naam pomodoro (gouden appel) aan. De Engelsen noemden hem tomate en later tomato, maar de term „liefdesappel” raakte ook in zwang. Vanuit Europa maakte de tomaat de lange reis terug, over de Atlantische Oceaan naar Noord-Amerika, waar hij uiteindelijk in de negentiende eeuw een belangrijk voedingsartikel werd.

Opmerkelijke verscheidenheid en populariteit

Als je vraagt welke kleur een tomaat heeft, is het antwoord hoogstwaarschijnlijk „rood”. Maar wist u dat sommige soorten geel, oranje, roze, paars, bruin, wit, groen of zelfs gestreept kunnen zijn? Ook zijn ze niet allemaal rond. Sommige zijn plat, of pruim- of peervormig. Ze kunnen zo klein zijn als een erwt of zo groot als een mannenvuist.

Het gebied waar deze populaire vrucht wordt verbouwd, strekt zich uit van IJsland in het noorden tot aan Nieuw-Zeeland in het zuiden. De Verenigde Staten en de landen in Zuid-Europa zijn de grootste producenten. In koudere klimaten is men afhankelijk van de teelt in kassen, en in droge streken kweekt men de tomaat met substraatteelt, dat wil zeggen zonder aarde, maar met gebruik van een voedingsoplossing.

De tomaat is nog steeds favoriet bij mensen die tuinieren uit liefhebberij. Hij is makkelijk te verbouwen en de opbrengst van een paar planten is voldoende voor een gemiddeld gezin. Als u niet veel ruimte hebt, kunt u variëteiten nemen die speciaal zijn geteeld voor een terras of vensterbank.

Bewaaradviezen en gezondheidstips

Leg tomaten niet in de koelkast, want een lage temperatuur doet afbreuk aan hun smaak. Om het rijpingsproces te versnellen, kunt u ze op een zonnige vensterbank leggen of bij kamertemperatuur bewaren in een schaal met een rijpe tomaat of banaan. U kunt ze ook een paar dagen in een gesloten donkere papieren zak opbergen.

Tomaten zijn gezond. Ze bevatten vitamine A, C en E, en kalium, calcium en minerale zouten. Onderzoekers merken dat ze ook een uitstekende bron zijn van lycopeen, een krachtige antioxidant die naar verluidt het risico op bepaalde ziekten zoals kanker en hartkwalen vermindert. Tomaten bestaan voor 93 tot 95  procent uit water, en mensen die op hun gewicht letten, zullen blij zijn te weten dat ze heel weinig calorieën bevatten.

Heerlijk veelzijdig

Welke soort tomaten moet u kopen? De vertrouwde rode, traditionele soort is geschikt voor salades, soepen en sauzen. De kleine rode, oranje of gele kers- of cherrytomaten, die erg zoet zijn omdat ze veel suiker bevatten, zijn heerlijk om zo te eten. Voor het bereiden van een pizza of een pastagerecht kan de ovaalvormige pruimtomaat (pomodoro) met zijn stevige vruchtvlees een goede keus zijn. De grote vleestomaat is ideaal om te vullen of te bakken. De groene tomaat — soms gestreept — is ingelegd in het zuur heerlijk van smaak. Ja, tomaten geven een karakteristieke smaak en kleur aan een grote verscheidenheid van heerlijke gerechten met groente, eieren, pasta, vlees of vis. Als u niet aan verse tomaten kunt komen, zult u in winkels bij u in de buurt ongetwijfeld tomaten in blik kunnen kopen.

Elke kok heeft zijn eigen tomatenrecept, maar hier zijn een paar suggesties die u misschien wel wilt proberen.

1. U maakt een snel en kleurrijk voorgerecht met plakken tomaat en mozzarella die u om en om op een schaal legt met daarbij wat stukjes avocado. Sprenkel er een dressing van olijfolie en zwarte peper overheen en garneer het geheel met blaadjes basilicum.

2. Voor een Griekse salade mengt u stukjes tomaat, komkommer en feta, zwarte olijven en schijfjes rode ui door elkaar. Breng de salade op smaak met zout en peper en serveer die met een dressing van olijfolie en citroensap.

3. Maak een Mexicaanse salsa met stukjes verse tomaat, uien, groene Spaanse pepers en koriander, en roer er een beetje citroensap doorheen.

4. Bereid een eenvoudige maar smakelijke tomatensaus voor over de pasta door in een pan de inhoud van een blik tomaten te doen, plus een beetje suiker of ketchup, wat olijfolie, een fijngesneden knoflookteentje, wat kruiden zoals basilicum, laurier of oregano, en wat specerijen. Breng het mengsel aan de kook en laat het een minuut of twintig sudderen totdat de saus is ingedikt. Schep de saus over gekookte en uitgelekte pasta.

De veelzijdige tomaat is slechts één voorbeeld van de fantastische verscheidenheid van voedsel waarin de Schepper heeft voorzien.