Aan welke kant van de weg rijdt u?

Door een Ontwaakt!-medewerker in Groot-Brittannië

Ik haal mijn Amerikaanse bezoeker van het vliegveld en loop met hem naar mijn gereedstaande auto. „Ga maar voorin zitten”, zeg ik, en onmiddellijk probeert hij aan de kant van de bestuurder in te stappen. „O ja, dat is waar ook,” merkt hij op, „jullie rijden hier aan de verkeerde kant.”

Waarschijnlijk zou ik hetzelfde tegen hem zeggen als ik in de Verenigde Staten kwam. Maar tijdens onze rit naar huis besluit ik om eens uit te zoeken waarom de mensen in sommige landen aan de linkerkant van de weg rijden terwijl het grootste deel van de wereld rechts rijdt.

Hoe het vroeger was

Laten we eens zo’n tweeduizend jaar teruggaan in de geschiedenis, naar de tijd dat Groot-Brittannië door de Romeinen was bezet. Archeologen hebben een aanwijzing ontdekt over de rijgewoonten in die tijd. In 1998 vonden ze een goed bewaard gebleven weg die naar een Romeinse steengroeve bij Swindon (Engeland) leidde. De sporen in de weg zijn aan de ene kant veel dieper dan aan de andere kant, wat logisch is omdat de wagens leeg aankwamen en met stenen beladen weer weggingen. Uit die sporen blijkt dat de Romeinen, althans op deze plaats, links reden.

Sommigen zijn van mening dat ruiters in oude tijden meestal aan de linkerkant van de weg reden. Omdat de meeste mensen rechtshandig zijn, kon een ruiter zo de teugels in zijn linkerhand nemen en zijn rechterhand vrij houden — om een passerende ruiter vriendelijk een hand te geven of om zich met een zwaard te verdedigen als dat nodig was.

Een verschuiving naar rechts

Aan het eind van de zestiende eeuw vond er in landen als de Verenigde Staten een verschuiving van links naar rechts plaats toen voerlieden gebruik gingen maken van grote vrachtkarren die door verschillende koppels paarden werden getrokken. De wagens hadden geen zitplaats voor de voerman, dus die zat op het achterste paard links en hield zijn zweep in zijn rechterhand. Omdat de voerman links zat, wilde hij natuurlijk het liefst dat andere wagens hem links passeerden, zodat hij ervoor kon zorgen dat hij voldoende afstand hield van de wielen van tegemoetkomende wagens. Dat deed hij door aan de rechterkant van de weg te rijden.

 Maar de Engelsen bleven links rijden. Ze hadden kleinere wagens, en de voerman zat op de wagen zelf, gewoonlijk rechts op de voorste bank. Vanaf die plaats kon hij de lange zweep in zijn rechterhand gebruiken zonder dat die in de vracht achter hem verstrikt raakte. Vanuit die positie aan de rechterkant van de wagen kon de voerman door links te rijden, beoordelen of hij voldoende afstand hield van passerend verkeer. Landen die deel gingen uitmaken van het Britse Rijk namen het links rijden over, hoewel er enkele uitzonderingen waren. Canada bijvoorbeeld ging uiteindelijk weer rechts rijden om het oversteken van de grens met de Verenigde Staten makkelijker te maken.

In Frankrijk hadden politieke gebeurtenissen een grote invloed op de rijgewoonten. Voor de Revolutie van 1789 reden de aristocraten in hun rijtuigen links van de weg en dwongen ze de boeren om aan de andere kant te rijden. Maar toen de Revolutie was begonnen, probeerden deze edelen wanhopig hun identiteit te verbergen door net als de boeren rechts te gaan rijden. In 1794 bepaalde de Franse regering dat het verkeer in Parijs rechts moest rijden, en die gewoonte verbreidde zich later naar andere gebieden toen de veroveringslegers van Napoleon I over een groot deel van het Europese vasteland opmarcheerden. Het is niet vreemd dat Napoleon het liefst rechts hield. Een naslagwerk legt uit dat omdat hij linkshandig was, „zijn legers rechts moesten marcheren, zodat hij de hand waarmee hij zijn zwaard vasthield, tussen hem en eventuele tegenstanders kon houden”.

Landen in Europa die Napoleon wisten te weerstaan, bleven links rijden. Rusland en Portugal gingen in het begin van de twintigste eeuw over naar rechts. Oostenrijk en Tsjecho-Slowakije gingen rechts rijden toen ze aan het eind van de jaren dertig door nazi-Duitsland werden bezet, en Hongarije volgde dat voorbeeld. Nu zijn er nog maar vier landen in Europa waar men links rijdt: Groot-Brittannië, Ierland, Cyprus en Malta. Interessant is dat men in Japan ook links rijdt, hoewel dat land nooit een Britse kolonie is geweest.

Schepen, vliegtuigen, treinen en u

En hoe staat het met schepen en vliegtuigen? Over het algemeen houden vaartuigen rechts, en dat geldt ook voor vliegtuigen. En treinen? In sommige landen bepaalt het signaleringssysteem bij een tweebaansspoorweg aan welke kant er gereden wordt. Op hoofdlijnen laat men de treinen tegenwoordig meestal op beide sporen in beide richtingen rijden, maar met oudere signaleringssystemen rijden de treinen per spoor maar in één richting. Aan welke kant dat is, werd waarschijnlijk, althans in sommige gevallen, bepaald door het land dat de spoorlijn oorspronkelijk had ontworpen en aangelegd.

En wat valt er over voetgangers te zeggen? Over het algemeen geldt dat het het veiligst is om als er geen apart voetpad of trottoir is, het verkeer tegemoet te lopen, ongeacht aan welke kant de auto’s rijden. Als de auto’s rechts rijden, wordt voetgangers dus geadviseerd aan de linkerkant van de weg te lopen, het verkeer tegemoet. In Groot-Brittannië, waar we links rijden, proberen we eraan te denken rechts te lopen. En onze Amerikaanse vriend? Die doet het dus precies andersom!