Kersenbloesems — Bewonderd sinds aloude tijden

Door een Ontwaakt!-medewerker in Japan

SINDS aloude tijden steken de Japanners de loftrompet over de schoonheid van de sakura, de Japanse sierkers. De tere bloemblaadjes van deze boom zijn zo geliefd dat de kersenbloesem populairder is dan enige andere bloem en in de geschiedenis en cultuur van Japan een speciale plaats inneemt. In sommige contexten is het Japanse woord voor „bloem” zelfs sakura gaan betekenen. Kersenbloesems zijn in Japan al meer dan duizend jaar populair.

Op de Japanse eilanden staan overal talloze kersenbomen. U hoeft niet ver te reizen om een van de ongeveer driehonderd variëteiten te zien die hier worden gekweekt. Elke bloesem heeft gewoonlijk vijf bloemblaadjes met inkepinkjes aan de randen hoewel er ook enkele soorten zijn met meer bloemblaadjes. Verscheidene bloemen vormen samen een trosje. De kleur van de bloemblaadjes varieert van bijna wit tot roze en zelfs karmozijnrood en de nuances daartussenin. De vorm en kleur van deze bloesems zijn van oudsher symbolen van zuiverheid en eenvoud.

De aanblik van een kersenboom in volle bloei trekt de aandacht. Wanneer de tere blaadjes baden in het zachte zonlicht dat door de wolken schemert, hebben ze een roze gloed. De aanblik van een heel bos met kersenbomen is nog magnifieker.

Een indrukwekkend schouwspel

De bergen van Yoshino staan bekend om hun wit bloeiende kersenbomen. In deze streek liggen vier grote bosgebieden met meer dan honderdduizend kersenbomen. Een deel hiervan wordt Hitome Senbon genoemd, wat „duizend kersenbomen in één oogopslag” betekent. De hellingen eromheen worden letterlijk zover het oog reikt, opgefleurd door witte bloesems, waardoor het lijkt of er sneeuw ligt. Het is dan ook geen wonder dat er elk jaar meer dan 350.000 mensen toestromen om dit indrukwekkende schouwspel te bekijken.

Afhankelijk van de manier waarop de kersenbomen zijn geplant, kunnen er boeiende effecten worden bereikt. Bijvoorbeeld met parallelle rijen kersenbomen waarvan de takken elkaar raken en zo een ’kersenbomentunnel’ vormen. Stel u voor, een lichtroze overkapping van talloze bloemtrossen, en de grond bezaaid met bloemblaadjes.

Maar de tere bloemen houden niet lang; ze zijn maar twee à drie dagen op hun mooist. Afhankelijk van het weer kan dat zelfs nog korter zijn.

Hanami: een picknick onder kersenbomen

De eerste bloesemgolf begint in januari op Okinawa, in het zuiden van de Japanse archipel, en schuift tot eind mei geleidelijk noordwaarts tot aan Hokkaido. Die golf staat ook bekend als het kersenbloesemfront. Tv, radio, kranten en zelfs internetsites berichten regelmatig hoever het front is opgeschoven. Zodra het nieuws bekend wordt dat de Japanse  kersenbomen in bloei staan, komen er miljoenen mensen naar gebieden waar ze te bewonderen zijn.

Hanami, „bloesems kijken”, is een heel oud gebruik. In de Heianperiode (794-1185) gaf de adel al feesten om de sakura te bewonderen. In 1598 organiseerde de krijgsheer Hideyoshi Toyotomi een kersenbloesemkijkfeest in de Daigojitempel in Kyoto. Alle leenheren en voorname gasten verzamelden zich onder de bloeiende bomen en droegen gedichten voor waarin de bloesems werden geroemd. De vrouwen tooiden zich in gewaden met het elegante dessin van de sakura.

In de Edoperiode (1603-1867) nam het gewone volk deze vorm van vrijetijdsbesteding over: ze gingen onder de bloeiende kersenbomen picknicken en aten, dronken, zongen en dansten terwijl ze samen met familie en vrienden de bloesems bewonderden. Dit populaire gebruik bestaat nog tot op de dag van vandaag; talloze mensen gaan naar hun favoriete plek in de natuur om daar van de overvloed van bloemblaadjes te genieten.

Een terugkerend thema

Het terugkerende thema van de sakura is nauw verweven met de Japanse geschiedenis en cultuur en komt in de literatuur, poëzie, toneelstukken en muziek dan ook veelvuldig voor. Door de eeuwen heen hebben kunstenaars de pracht van de kersenbloesems gebruikt bij  de decoratie van uiteenlopende producten, van aardewerk tot kamerscherm.

Ook de samoerai (krijgsadel) koesterden de sakura. Omdat ze volledig toegewijd waren aan hun meester, werd er van hen verwacht dat ze bereid waren van het ene moment op het andere hun leven te geven. De samoerai bezagen kersenbloesems als het symbool van de kortheid van het leven. De Kodansha Encyclopedia of Japan zegt hierover: „Omdat de kersenbloesems maar heel kort bloeien en dan verstrooid raken, zijn ze ook een passend symbool geworden van het Japanse gevoel voor schoonheid, een schoonheid die van korte duur is.”

Tegenwoordig wordt de sakura nog steeds in het hele land bewonderd. De schitterende kimono heeft vaak een dessin met kersenbloesems. Het sakuradessin is ook te vinden op sjaals, kleding en voorwerpen in huis. Men houdt zo van deze bloesem dat er zelfs trotse ouders zijn die hun schattige dochtertje als eerbetoon aan de kersenbloesem de naam Sakura geven.

De kersenbloesem, die teer is maar toch sterk genoeg om de cultuur van een land te beïnvloeden, is een uitstekend voorbeeld van de subtiele schoonheid die er onder de meesterwerken van de Schepper te vinden is.

 [Kader/Illustratie op blz. 15]

De sierkers

Het prachtige hout van de kersenboom kan worden gebruikt voor houtsnijwerk, meubels en blokdruk. Die toepassingen vormen echter niet de reden waarom de kersenboom in Japan zo’n aanzien heeft gekregen. Het komt ook niet door zijn kersen. In tegenstelling tot zijn soortgenoten elders in de wereld wordt de Japanse kersenboom voornamelijk gekweekt om zijn populaire bloesems.

De Japanse sierkers kan gemakkelijk worden vermeerderd uit zaailingen. Zo heeft men deze bomen geplant langs rivieroevers en belangrijke verkeerswegen en in de talloze parken en tuinen in het hele land.

[Kader op blz. 15]

Een ’sneeuwstorm’ van kersenbloesems

Als de kersenboom zijn tienduizenden bloemblaadjes laat vallen, ontstaat de unieke aanblik van roze ’sneeuw’. Plotseling en onaangekondigd laten de bloemblaadjes los van de tak en vallen sierlijk op de grond. Door een hevige windvlaag kan er een wolk van blaadjes neerdwarrelen. De Japanners noemen dit verschijnsel sakura fubuki, of ’sneeuwstorm’ van kersenbloesems. De grond onder de bomen wordt bedekt met een schitterend roze tapijt. Er zijn maar weinig landschappen die kunnen tippen aan de sereniteit van deze tere gevallen bloemblaadjes.

[Illustratie op blz. 16, 17]

„Hanami”: picknicken onder bloeiende kersenbomen

[Illustratie op blz. 17]

Een ’kersenbomentunnel’