Gevleugelde schoonheden  van de tropen

Door een Ontwaakt!-medewerker in Spanje

VOOR sommige reizigers is het eerste bezoek aan een tropisch regenwoud misschien een beetje teleurstellend. Ze verheugen zich erop exotische vogels en andere dieren te zien, maar de meeste dieren leven ’s nachts en veel vogels worden door het bladerdak van het woud aan het oog onttrokken.

„Er zijn volop aanwijzingen dat het woud vol leven zit — overal hoor je geluiden”, zegt het boek The Mighty Rain Forest. Niettemin, voegt het boek eraan toe, „zal een bezoeker die niet bereid is geduldig uren te wachten en te speuren, waarschijnlijk geen dieren zien, behalve vlinders”. Gelukkig voor bezoekers zijn de tropische vlinders zo prachtig gekleurd en zo mooi dat ze een bezoek aan het regenwoud onvergetelijk maken.

Tropische vlinders onderscheiden zich door hun afmetingen, diversiteit en kleuren. Het groen van het woud vormt een ideale achtergrond voor de schitterende blauwe, rode en gele vlinders die in de open plekken rondfladderen. Behalve deze gebruikelijke kleuren zijn er in Zuid-Amerika ook vlinders met doorzichtige vleugels te zien. Andere soorten hebben vleugels waarvan de onderkant er nog spectaculairder uitziet dan de bovenkant. De saaie uilvlinder heeft enorme oogvlekken die zijn bruine uiterlijk opfleuren. Maar er zijn ook vlinders die nauwelijks opvallen, en alleen een scherp waarnemer heeft door dat hij naar een insect zit te kijken in plaats van naar een dood blad.

Vaak vallen tropische vlinders op door hun grootte. Sommige zijn zelfs groter dan kleine vogels en vliegen of zweven net zo energiek in het rond. Het is ook opmerkelijk hoeveel soorten vlinders er in het regenwoud voorkomen. In het tropische Maleisië leven bijna duizend soorten en in Peru wel vierduizend soorten — 20 procent van alle vlinders in de wereld.

Hoewel een vlindervleugel allerlei kleuren kan hebben, zijn deze schakeringen over het algemeen niet het resultaat van veel verschillende pigmenten. De vleugel bestaat uit een transparante huid waaraan duizenden kleine schubben zijn bevestigd, en elke schub heeft meestal maar één pigment. Door de combinatie van verschillend gekleurde schubben krijgt de waarnemer echter de indruk dat hij een andere kleur ziet, net als bij de gekleurde pixels van een televisie.

U denkt misschien dat u deze schoonheden het best kunt gadeslaan wanneer ze boven bloemen fladderen, maar in het regenwoud is dat gewoonlijk niet het geval. De meeste bloemen bloeien hoog in de boomkruinen en hoewel ze een overvloed aan nectar voor de vlinders verschaffen, zijn ze voor een bezoeker die op de grond staat, niet te zien. Gelukkig  komen mannelijke vlinders af en toe op de grond om naar zout te zoeken. Men denkt dat ze tijdens de paring de nodige mineralen kwijtraken, die ze aanvullen door vocht van de natte grond op te zuigen. Een vochtig bospad of de oever van een kleine stroom zou dan ook wel eens de ideale plek kunnen zijn om de vlinders van het regenwoud te bekijken.

U ziet misschien ook een groep vlinders die op een gemeenschappelijke rustplaats is neergestreken. De gewoonte om samen uit te rusten komt bij tropische vlinders vrij veel voor. Soms blijven vlinders die zich in het licht van de ochtendzon koesteren, rustig op hun blad zitten als u in de buurt komt. Hoewel het misschien lijkt of sommige soorten zelden ergens neerstrijken, kan alleen al de aanblik van hun kleurrijke vlucht uw bezoek aan het regenwoud tot een hele belevenis maken.

[Kader/Illustraties op blz. 18]

Een schoonheidswedstrijd van Lepidoptera

Hoewel het moeilijk is te beoordelen welke dag- of nachtvlinder het mooist is, zijn er ongetwijfeld bepaalde groepen die meer opvallen dan andere.

Grote pages (Papilionidae)

Een grote familie van kleurrijke vlinders die meestal een kleine ’staart’ aan hun achtervleugels hebben. Het zijn snelle vliegers die zich vaak voeden met nectar uit de bloemen in het bladerdak van het woud.

Morphidae

Vlinders uit deze familie hebben opvallende, metaalblauwe vleugels en worden alleen aangetroffen in Zuid- en Midden-Amerika. Hun weerschijnkleur is afhankelijk van de breking van het licht. Terwijl ze traag hun vleugels op en neer slaan, licht telkens het diepe blauw op, afhankelijk van de invalshoek van het licht.

Vogelvlinders (Ornithoptera)

Deze vlinders leven in Zuidoost-Azië en tropisch Australië. Zoals de naam al aangeeft, zijn het enorme vlinders met vleugels die groter zijn dan die van menige vogel. Door hun schoonheid en zeldzaamheid zijn ze letterlijk hun gewicht in goud waard.

Uraniavlinders (Uraniidae)

Hoewel deze schitterende insecten tot de nachtvlinders worden gerekend, vliegen ze overdag. De Chrysiridia madagascariensis, die op Madagaskar voorkomt en vleugels heeft waarop alle kleuren van de regenboog te zien zijn, is wel beschreven als „het mooiste insect ter wereld”.

[Verantwoording]

Morpho: Zoo, Santillana del Mar, Cantabria, España; all others in box: Faunia, Madrid

[Illustratie op blz. 16]

Doorzichtige vleugels van de „Hypoleria oto”

[Illustratie op blz. 16]

„Thecla coronata”. Hun onderkant (links) is net zo spectaculair als hun bovenkant (boven)

[Illustratie op blz. 16, 17]

„Ornithoptera goliath” (ware grootte)

[Illustratie op blz. 17]

Uilvlinders

[Illustratie op blz. 17]

Bladvlinder

[Illustratie op blz. 18]

Tropische vlinders zuigen op de grond zoutig vocht op

[Illustratieverantwoording op blz. 16]

Hypoleria oto: Zoo, Santillana del Mar, Cantabria, España; all other photos: Faunia, Madrid

[Illustratieverantwoording op blz. 17]

Dry-leaf and yellow butterflies: Zoo, Santillana del Mar, Cantabria, España; all other photos: Faunia, Madrid