Je zou er zo in bijten!

Door een Ontwaakt!-medewerker in Japan

U KIJKT aandachtig naar iets wat eruitziet als een heerlijke maaltijd. U krijgt trek en het water loopt u al in de mond. Maar vreemd genoeg heeft dit ’voedsel’ geen aroma, geen smaak en geen voedingswaarde. Het zal nooit bederven en het hoeft ook niet in de koelkast. Wat is het? In Japan is er maar één antwoord mogelijk: een plastic replica van voedsel. Plastic voedsel is een vinyl replica van iets wat op de menukaart van een restaurant staat. Het is precies even groot als het origineel en heeft exact dezelfde vorm en kleur.

Deze replica’s zijn er in alle soorten en maten: van traditionele Japanse gerechten zoals sushi tot bekende westerse gerechten zoals pizza en spaghetti. Er zijn ook namaakdrankjes, -voorgerechten en -desserts. De verscheidenheid is enorm. Er is zelfs een producent die meer dan tienduizend voedingsartikelen in zijn assortiment heeft!

Plastic voedsel ziet er echt uit. Kleine details zoals de minuscule bobbeltjes op het vel van een gebraden kip, de onregelmatig verdeelde zaden in een stukje watermeloen en de subtiele knik in een blaadje sla zijn meesterlijk verwerkt. Maar hoe  is plastic voedsel in restaurants in Japan zo populair geworden?

Aan het eind van de negentiende eeuw waren er restaurants die enkele van hun gerechten uitstalden om het Japanse publiek kennis te laten maken met buitenlands voedsel. Voorbijgangers konden het voedsel dus van tevoren bekijken zonder dat ze binnen hoefden te komen. Uiteraard hadden deze uitgestalde gerechten niet alleen aantrekkingskracht op mensen, maar ook op vliegen en andere dieren. Door de warmte en luchtvochtigheid bedierf het voedsel, en het dagelijks bereiden van de etalagegerechten was kostbaar.

Mettertijd werd het echte voedsel vervangen door replica’s van beschilderde was. Maar was had een groot nadeel: bij warm weer zakte het in elkaar. Uiteindelijk werd het vervangen door vinylharsen. Nu was er eindelijk een product dat niet alleen duurzaam was maar ook warmtebestendig, en dat tegelijkertijd de juiste klanten aantrok: mensen! Maar hoe worden zulke replica’s gefabriceerd?

Eerst wordt er een mal van het voedsel gemaakt. In een vierkant bakje wordt bijvoorbeeld een stuk vlees gedaan en dan wordt er silicone opgegoten totdat het vlees helemaal is ondergedompeld. Nadat de gietvorm is uitgehard, wordt de mal omgedraaid. Het vlees wordt verwijderd en de afdruk blijft over. Vervolgens wordt er gekleurd vinyl in de mal gegoten en dat wordt bij een temperatuur van 82 graden Celsius gebakken. Eenmaal afgekoeld wordt het imitatievlees uit de mal gehaald. Nu kan het worden beschilderd.

Voor het maken van een sandwich moeten alle ingrediënten, zoals brood, vleeswaren, kaas en sla, apart met een mal worden gevormd. Daarna worden de onderdelen net als bij het maken van een echte sandwich op elkaar gelegd. Bij een plastic sandwich wordt alles echter met lijm bijeengehouden.

In zekere zin is het maken van plastic voedsel een vorm van kunst. „Als je wilt dat het plastic voedsel er echt uitziet, is het allerbelangrijkste dat je het echte voedsel zorgvuldig bekijkt”, zegt Katsuji Kaneyama, die al zo’n 23 jaar in het vak zit. „Mensen kijken naar voedsel als iets om te eten. Wij kijken naar voedsel als iets om na te maken.”

Als een kom pasgekookte Japanse rijst van dichtbij wordt bekeken, lijkt het of elke afzonderlijke korrel aan de andere vastzit. Kaneyama legt uit dat er, als de rijst in de kom wordt gedaan, in het midden een bergje ontstaat. Om dit effect te bereiken, moet elke korrel afzonderlijk worden gevormd. De korrels gewoon opscheppen is niet voldoende omdat ze dan plat op elkaar zullen komen te liggen. In plaats daarvan moeten de korrels zorgvuldig op hun plek worden gelijmd, op zo’n manier dat het op een bergje echte rijst lijkt. Als het voedsel er realistisch uitziet, zal het aantrekkelijker zijn voor iemand die heel goed kijkt.

Er zijn jaren ervaring nodig om bedreven te worden in het maken van plastic voedsel. Een leerling zal misschien de eerste paar jaar bezig zijn met het leren van basisvaardigheden en beginnen met eenvoudiger dingen, zoals champignons. Het kost zo’n tien jaar voordat iemand in staat is een overtuigende replica te maken van een pasgevangen vis met zijn complexe schubbenpatroon en kleuren. En het kan wel vijftien jaar duren voordat men wordt beschouwd als een deskundige op dit terrein.

Als u ooit in de vitrine van een restaurant in Japan gerechten ziet waarbij u het water in de mond loopt, denk dan eens aan het precisiewerk dat nodig was om ze te maken. Misschien vraagt u zich wel af wat meer vaardigheid vereist: het bereiden van echt voedsel of het maken van zijn plastic tegenhanger!

[Kader op blz. 27]

Voor het oog van de camera

Let de volgende keer dat u in een film, tv-programma of reclamespotje voedsel ziet, eens goed op. Misschien is het wel namaak. Volgens Chris Oliver, een voedselstylist in Los Angeles, zijn voedselreplica’s ideaal bij de opnamen van filmscènes, waarvan algemeen bekend is dat ze nog weleens heel lang kunnen duren. „Het is duurder dan echt voedsel, maar veel praktischer”, zegt hij. Onder de hete cameralampen is plastic voedsel inderdaad een uitstekende vervanging voor het origineel.

[Illustratie op blz. 26]

Weet u welke echt zijn? (Antwoord op blz. 27)

Antwoord: Het echte voedsel ligt op het blad in haar rechterhand.

[Illustratieverantwoording op blz. 26]

Bottom photos: Hachiman Town, Gujyo City, Gifu Prefecture, Japan