Hoe kan de zon midden in de nacht schijnen?

„HOE kan het dat de zon nooit ondergaat?” Als Finse zendeling in Papoea Nieuw-Guinea heb ik vaak zulke vragen gehoord. In de tropen is het aantal uren daglicht elke maand praktisch gelijk. Dus het idee dat de zon in het noordpoolgebied maandenlang niet ondergaat, is voor mensen in de tropen moeilijk voor te stellen. En als ik probeerde uit te leggen dat de zon in de winter nooit opkomt, waren ze zelfs nog verbaasder.

Hoe kan het dan dat de zon midden in de nacht schijnt? Dit opmerkelijke fenomeen houdt verband met het feit dat de rotatieas van de aarde tijdens de hele jaarlijkse omloop van de aarde om de zon 23,5 graden ’uit het lood’ staat. Daardoor is tijdens de zomer op het noordelijk halfrond de noordpool naar de zon toe gekanteld en in de winter juist van de zon af. Omdat de aarde eens per dag om haar as draait, gaat op de noordpoolcirkel de zon één avond per jaar (rond 21 juni) niet onder. En zo komt ook één dag per jaar (rond 21 december) de zon niet op, hoewel het land tegen het midden van de dag wel in ochtendschemer gehuld kan zijn.

Het is zelfs zo dat hoe noordelijker je je ten opzichte van de noordpoolcirkel bevindt, hoe meer zomernachten door de middernachtzon worden gesierd en hoe meer winterdagen geen zonlicht hebben. Aan de polen zelf duren dag en nacht allebei zes maanden. *

Hoe kunnen de bewoners van de poolstreken in de zomer slapen, en hoe gaan ze om met de lange winternachten? In het verleden sliepen mensen in sommige culturen ’s winters per nacht twee keer zo lang als ’s zomers. Door de moderne leefwijze is dat verschil voor velen kleiner geworden. Maar het is nog altijd zo dat de bewoners van de noordelijke streken tijdens de lange zomerdagen meer energie hebben. „Als het om elf uur ’s avonds klaarlicht is, heb ik gewoon geen zin om al naar bed te gaan”, zegt Patrick, die in Alaska woont. „Soms ga ik naar buiten om het gras te maaien of iets anders te doen.”

Aan de andere kant kan het slopend zijn — lichamelijk en psychisch — als het maanden achtereen licht of donker is. Daarom proberen sommige mensen er in de zomer voor te zorgen dat er geen licht in hun slaapkamer komt en stellen ze zich in de winter bloot aan felle lampen. Dat doen ze om hun slaapritme te behouden en uitputting en depressie tegen te gaan. Maar ondanks de nadelen zijn bewoners en bezoekers het erover eens dat het zien van de middernachtzon iets onvergetelijks is. — Ingezonden.

[Voetnoot]

[Diagram/Illustraties op blz. 31]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

Door de schuine stand van de aardas hebben de polen in de zomer constant zonlicht en heerst er in de winter constant duisternis (Het getoonde voorbeeld geldt voor het noordelijke halfrond)

Herfst ←

● ● ● ● ●

Winter ● ◯ ●

→ Lente

● ● ● ● ●

Zomer

De aarde draait eenmaal per dag om haar as

[Illustratie op blz. 31]

Time-lapsefoto van de middernachtzon

[Verantwoording]

© Paul Souders/WorldFoto