Konakoffie — Een feest voor de fijnproever

Door een Ontwaakt!-medewerker op Hawaii

BEZOEKERS van de Konastreek op het eiland Hawaii zijn in de gelegenheid een van de lekkerste koffiesoorten ter wereld te proeven: Konakoffie, die alom als een feest voor de fijnproever wordt beschouwd.

In de bergen (mauka), waar de smalle wegen kronkelig en bochtig zijn, bevindt zich een uitgestrekt gebied met hellingen vol koffieplanten. De heldergroene, glanzende bladeren van de plant zijn een lust voor het oog en op vaste tijden van het jaar vervullen de schitterende tere witte bloesems de lucht met een aangename geur. Die bloesems groeien ten slotte uit tot koffiebessen.

Hier bestaan ruim zeshonderd grote en kleine familieboerderijen naast elkaar; sommige daarvan zijn generaties lang van ouder op kind overgegaan. De strook land waar koffie wordt verbouwd, is zo’n anderhalve kilometer breed en zo’n vijftig kilometer lang en ligt op de hellingen van twee oude vulkanen, Hualalai en Mauna Loa. Koffie groeit het best op een hoogte tussen de 150 en 750 meter.

Overal, in befaamde vakantieoorden, in supermarkten, plattelandswinkels en wegrestaurantjes, wordt heerlijke koffie gezet van de uitgelezen bonen. Ervaren koffiedrinkers waarderen deze soort vanwege zijn rijke aroma en opwekkende maar zachte smaak. Maar hoe is het verbouwen van koffie in dit voormalige koninkrijk ingeburgerd geraakt, en hoe heeft het zich ontwikkeld tot een miljoenenindustrie?

Algemeen wordt aangenomen dat Francisco de Paula Marín, een arts en adjudant van koning Kamehameha I, in 1813 de eerste was die koffie importeerde en plantte op het eiland Oahu. Daarna werden rond 1828 stekken van Oahu naar de Konastreek op Hawaii gebracht. Die stekken waren van een soort die bekendstaat als arabica, en dat is de variant die nog steeds in Kona wordt verbouwd. Rond  1830 was koffie er niet meer weg te denken en werden de bonen ook verhandeld.

Waarom de koffieplanten het in de Konastreek zo goed doen

Hoewel de koffieplant (1) botanisch gezien een heester of struik is, kan hij wel tien meter hoog worden. Veel mensen hebben het dan ook over een koffieboom. Geografisch gezien biedt de Konastreek de ideale omstandigheden voor het verbouwen van koffie. Dat komt doordat de passaatwinden vanuit het oosten over het eiland waaien. De winden botsen tegen de oostelijke helling van de ruim vierduizend meter hoge Mauna Loa en veranderen in zachte briesjes. Als die vervolgens over de berg naar Kona waaien, zijn ze dusdanig afgezwakt dat ze de tere koffiebloesems niet in beweging brengen.

De hellingen van Kona krijgen volop zonneschijn, en ’s middags zorgen wolken regelmatig voor schaduw en bescherming tegen te veel zon. Die wolken zorgen bovendien voor zachte regen — genoeg om de koffieplanten rijkelijk van water te voorzien. Omdat er het hele jaar door een gematigde temperatuur heerst, bestaat er geen gevaar voor bevriezing.

De oogst en de verwerking

Hoeveel tijd verstrijkt er tussen het moment van planten en het moment dat de koffie commercieel kan worden geoogst? Gewoonlijk kost het op zijn minst drie jaar voordat een koffieboom een goede opbrengst gaat geven. De boom bloeit een paar keer per jaar. Een gemiddelde boer zal per jaar dus wel acht keer handmatig bonen moeten plukken!

De bes, een dieprode, zachte vrucht, bevat meestal twee zaden, of koffiebonen. Omdat de bonen omgeven zijn door een dun laagje dat de hoornschil wordt genoemd, moeten de bessen een bewerking ondergaan om het vruchtvlees en de hoornschil te verwijderen (2). Daarna volgt het inweken (3) en drogen (4). Door dit alles wordt de hoeveelheid van het eindproduct behoorlijk gereduceerd. Afhankelijk van de kwaliteit van de koffie kunnen er wel acht zakken met bessen nodig zijn voor slechts één zak gebrande koffie.

 Het branden (5) van de koffiebonen is echt een kunst op zich, waarvoor niet alleen kwaliteitsapparatuur maar ook heel wat vaardigheid nodig is. Hoe lang de bonen gebrand worden, is afhankelijk van allerlei factoren, zoals vochtgehalte, gewicht, grootte, kwaliteit, gewenste donkerheid, en ook van de weersomstandigheden.

Veel van de koffieboerderijen en -fabrieken op Hawaii maken gebruik van moderne marketingtechnieken. Ze nodigen het publiek uit voor een rondleiding op de boerderij, zodat ze het verwerkingsproces kunnen zien en de koffie kunnen proeven. Overal zie je nog kleurrijke wegwijzers, pittoreske oude koffiefabrieken en schilderachtige cafés en hotels uit vroeger tijd, waar natuurlijk Konakoffie wordt geschonken!

De makke ezels, die vanwege hun luide gebalk bekendstaan als de Kona-nachtegalen, werden vroeger voor het transport van de koffiebalen ingezet. Deze dieren werden vervangen door de militaire jeep, die uiteindelijk ook steeds minder werd gebruikt. Maar je vindt nog steeds de sporen van beide: de ezels leven in het wild en worden beschermd, en de jeeps staan nog bij de telers op het erf, waar ze gewoon staan weg te roesten.

De ontwikkeling van de fijnproeversmarkt

Jarenlang werd Konakoffie veelvuldig gemengd met koffiesoorten van een mindere kwaliteit en zo op de markt gebracht. Maar halverwege de jaren vijftig vond er een belangrijke verandering plaats. De koffieprijzen in de wereld waren hoog en de opbrengst van Konakoffie per hectare was ook aanzienlijk. Op voorlichtingsbijeenkomsten van de Universiteit van Hawaii werden boeren aangespoord meer koffie te verbouwen en wisselden boeren, bewerkers, onderzoekers en universiteitsvoorlichters informatie uit over de koffieteelt.

De resultaten waren bemoedigend. Vanaf 1970 is Konakoffie geleidelijk veranderd in een bijzonder product voor fijnproevers dat niet alleen plaatselijk maar ook internationaal op de markt wordt gebracht. Dat heeft geleid tot steeds hogere prijzen. Internationale afspraken over grondstoffen waren ook nuttig doordat ze de koffieprijzen vrij stabiel hielden en extreme prijsschommelingen voorkwamen. Dat ’Kona Coffee’ een beschermd merk is geworden, heeft ook geholpen bij de marketing van het product, en nu verkopen veel koffieboeren hun koffie met winst via internet.

Het Konakoffiefestival

Elk jaar wordt iedereen uitgenodigd voor het Kona Coffee Cultural Festival, een groots koffiefeest met receptenwedstrijden, een golftoernooi en talloze andere evenementen. Een belangrijk onderdeel van het festival is de wedstrijd waarbij een panel van deskundigen kopjes koffie proeft en beoordeelt. De rivaliteit is groot, want de felbegeerde bekroningen kunnen voor de winnaars aanzienlijk hogere verkoopcijfers opleveren.

Op het festival zegt men dat een perfect kopje Konakoffie wordt gezet met een koffiezetapparaat, een papieren filter en vers, koud water. Het advies is om één koffieschepje op één kopje water te gebruiken. Voor de beste smaak moet de koffie warm gehouden worden en binnen een uur worden gedronken.

Wilt u een kopje proeven? Dan drinkt u volgens velen een van de beste koffiesoorten ter wereld — Konakoffie — een waar feest voor de fijnproever!

[Kaart op blz. 25]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

Kona

[Verantwoording]

Map: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Illustratie op blz. 25]

Konastreek

[Illustratie op blz. 25]

Bloesems van de koffieplant

[Illustratie op blz. 26]

Bes

[Illustratie op blz. 26]

Bonen

[Illustratie op blz. 26]

Geschild

[Illustratie op blz. 26]

Gebrand