Moet u echt meer bewegen?

„Trim tweemaal per week om in vorm te blijven. Neem dertig minuten per dag lichaamsbeweging. Vermijd alcohol om kanker te voorkomen. Drink alcohol om uw kans op een hartkwaal te verkleinen. Voelt u zich weleens bedolven onder goede raad? De ene dag zeggen de krantenkoppen dit en de week daarop zeggen ze iets heel anders. . . . Waarom kunnen wetenschappers het nooit met elkaar eens zijn? Waarom is koffie de ene week gevaarlijk en de andere week onschadelijk?” — Barbara A. Brehm, doctor in de pedagogiek, hoogleraar lichaamsbeweging en sportwetenschappen.

GEZONDHEIDSDESKUNDIGEN zijn het vaak oneens over zaken als voeding en een goede conditie. Veel mensen raken in de war door de overvloed aan informatie over wat ze wel en niet moeten doen om gezond te blijven. Maar over de noodzaak van gematigde lichamelijke activiteit schijnen alle wetenschappers het eens te zijn — als u een betere gezondheid wilt, moet u regelmatig lichaamsbeweging nemen!

Gebrek aan beweging is in deze tijd een serieus probleem geworden, vooral in geïndustrialiseerde landen. Generaties lang hebben veel mensen in die landen zware handenarbeid verricht — als boer, jager of bouwer. Natuurlijk was het vele zware werk dat onze voorouders moesten doen en waarmee ze maar net in hun levensonderhoud konden voorzien, vaak een last voor hen en verkortte het zelfs hun levensduur. Volgens de Encyclopædia Britannica „was de gemiddelde levensverwachting in het oude Griekenland en Rome ongeveer 28 jaar”. In tegenstelling daarmee was de levensverwachting in ontwikkelde landen aan het eind van de twintigste eeuw ongeveer 74 jaar. Hoe is dat gekomen?

Technologie — Een zegen of een vloek?

Mensen genieten tegenwoordig een relatief betere gezondheid en een langere levensduur dan degenen die eeuwen geleden leefden. Dat is voor een deel terug te voeren op de technologische revolutie. Door de moderne uitvindingen zijn we dingen anders gaan doen, en veel zwaar werk is draaglijker geworden. De medische professie heeft enorme vooruitgang geboekt in de strijd tegen ziekte, zodat de meeste mensen gezonder zijn. Hier zit echter iets ironisch in.

Hoewel de moderne technologie tot een betere gezondheid heeft bijgedragen, heeft ze in de loop van de tijd ook tot gevolg gehad dat grote delen van de bevolking een zittend leven leiden. De Amerikaanse Hartstichting zegt in haar onlangs gepubliceerde rapport International Cardiovascular Disease Statistics dat „economische ontwikkelingen, verstedelijking, industrialisatie en globalisering veranderingen in de leefstijl tot gevolg hebben die hartkwalen bevorderen”. Het rapport noemt als voornaamste risicofactoren onder andere „lichamelijke inactiviteit en een ongezond eetpatroon”.

In veel landen was het nog maar vijftig jaar geleden zo dat een hardwerkende man achter de ploeg liep te zwoegen, op de fiets naar de bank in het dorp ging en ’s avonds klusjes in  huis deed. Maar zijn kleinkinderen hebben een totaal andere leefstijl. De werknemer van nu zit misschien bijna de hele dag achter de computer, gaat vrijwel altijd met de auto als hij ergens heen moet en brengt zijn avond voor de tv door.

Uit een onderzoek blijkt dat Zweedse houthakkers vroeger wel 7000 calorieën per dag verbrandden met het kappen van bomen en het verslepen van stammen, terwijl ze nu toekijken hoe geavanceerde machines bijna al het zware werk doen. Veel wegen in de wereld werden ooit aangelegd en onderhouden door mannen met pikhouwelen en schoppen. Maar nu wordt het graven en scheppen zelfs in ontwikkelingslanden door bulldozers en ander zwaar materieel gedaan.

In sommige delen van China neemt de scooter geleidelijk de plaats van de fiets in als favoriet vervoermiddel. In de Verenigde Staten, waar een kwart van alle afstanden die men moet afleggen nog geen anderhalve kilometer bedraagt, wordt wel driekwart van die korte stukjes met de auto gedaan.

De moderne technologie heeft ook een generatie kinderen voortgebracht die een zittend leven leiden. Een onderzoek wees uit dat naarmate de computerspelletjes „leuker en realistischer worden, kinderen . . . langer achter hun spelconsole zitten”. Tot soortgelijke conclusies is men gekomen in verband met tv-kijken en andere vormen van passief amusement voor kinderen.

De risico’s van een zittend leven

De drastische vermindering van lichamelijke inspanning heeft tot veel fysieke, mentale en emotionele gezondheidsproblemen geleid. Een gezondheidsinstelling in Groot-Brittannië berichtte bijvoorbeeld onlangs: „Inactieve kinderen hebben vaak een lagere zelfwaardering, zijn angstiger en hebben meer last van stress. Ook is bij deze kinderen de kans dat ze gaan roken en drugs gaan gebruiken groter dan bij actieve kinderen. Inactieve werknemers hebben een hoger ziekteverzuim dan actieve. Inactieve mensen hebben op latere leeftijd niet genoeg kracht en flexibiliteit meer voor hun dagelijkse bezigheden. Het gevolg is dat velen hun zelfstandigheid verliezen en er mentaal slechter aan toe zijn.”

Cora Craig, voorzitter van het Canadese Onderzoeksinstituut voor Fitness en Lifestyle, zegt dat „Canadezen op hun werk veel minder bewegen dan vroeger . . . Over het algemeen is het slecht gesteld met de lichaamsbeweging.”  De Canadese krant The Globe and Mail bericht: „Ongeveer 48 procent van de Canadezen heeft overgewicht, en 15 procent daarvan is ziekelijk zwaarlijvig.” De krant zegt verder dat 59 procent van de volwassenen in Canada een zittend leven leidt. Dr. Matti Uusitupa van de Universiteit van Kuopio (Finland) waarschuwt dat „het aantal gevallen van type-II-diabetes wereldwijd snel groeit omdat steeds meer mensen overgewicht hebben en een zittend leven leiden”.

In Hong Kong bleek uit een recent onderzoek dat ongeveer 20 procent van alle sterfgevallen onder mensen van 35 jaar en ouder in verband gebracht kon worden met een gebrek aan lichamelijke activiteit. Het onderzoek, dat onder leiding stond van professor Tai-Hing Lam van de Universiteit van Hong Kong en dat in 2004 door Annals of Epidemiology werd gepubliceerd, had als conclusie dat onder de Chinese bevolking van Hong Kong de „risico’s van lichamelijke inactiviteit groter zijn dan die van roken”. Onderzoekers voorspellen dat de rest van China „een vergelijkbaar grote sterftelast te zien zal krijgen”.

Is deze bezorgdheid terecht? Zou lichamelijke inactiviteit echt onze gezondheid kunnen schaden, meer nog dan roken? Er wordt algemeen erkend dat inactieve mensen, in vergelijking met mensen die wel actief zijn, vaak een hogere bloeddruk hebben, meer kans hebben op een beroerte of hartaanval, meer kans op bepaalde vormen van kanker, meer kans op osteoporose, en dat ze sneller te dik worden. *

The Wall Street Journal bericht: „Op elk continent van de aardbol, zelfs in gebieden waar ondervoeding heerst, stijgt het aantal mensen dat overgewicht heeft of ziekelijk zwaarlijvig is, in een alarmerend tempo. De hoofdschuldige: dezelfde  combinatie van calorierijk voedsel en lichamelijke inactiviteit die de oorzaak is van de overgewichtepidemie in de VS.” Dr. Stephan Rössner, hoogleraar gezondheidsgedrag aan het Karolinska-instituut in Stockholm (Zweden), is het hiermee eens en beweerde zelfs: „Er is geen land in de wereld waar overgewicht niet toeneemt.”

Een mondiaal probleem

Het is duidelijk dat een programma van gematigde lichamelijke activiteit heel belangrijk voor ons welzijn is. Maar ondanks alle publiciteit rond de risico’s van lichamelijke inactiviteit blijft een groot deel van de wereldbevolking praktisch inactief. De Wereld Hart Federatie denkt dat 60 tot 85 procent van de wereldbevolking „niet voldoende beweegt om er baat bij te hebben voor de gezondheid, en dat geldt vooral voor meisjes en vrouwen”. Deze organisatie beweert dat „bijna twee derde van de kinderen eveneens niet actief genoeg is voor hun gezondheid”. In de Verenigde Staten leidt ongeveer 40 procent van de volwassenen een zittend leven en neemt ongeveer de helft van de jongeren tussen de 12 en de 21 niet geregeld deel aan inspannende activiteiten.

Uit een onderzoek in vijftien Europese landen naar het aantal mensen dat een zittend leven leidt, bleek dat het percentage inactieve mensen varieerde van 43 procent in Zweden tot 87 procent in Portugal. In São Paulo (Brazilië) leidt ongeveer 70 procent van de bevolking een zittend leven. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) meldt dat de „gegevens uit gezondheidsonderzoeken van over de hele wereld opmerkelijk gelijkluidend zijn”. Het hoeft ons daarom niet te verbazen dat er jaarlijks naar schatting twee miljoen mensen sterven aan oorzaken die verband houden met lichamelijke inactiviteit.

Gezondheidsdeskundigen wereldwijd zien dit als een alarmerende tendens. Als reactie hierop hebben overheidsinstanties in de hele wereld verschillende programma’s opgestart die bedoeld zijn om het publiek voor te lichten over de voordelen van gematigde lichamelijke activiteit. Tegen 2010 hopen Australië, Japan en de Verenigde Staten bereikt te hebben dat de lichamelijke activiteit van hun burgers met 10 procent is toegenomen. Schotland heeft zich ten doel gesteld dat in 2020 de helft van de volwassen bevolking geregeld aan lichaamsbeweging doet. Een rapport van de WHO zegt: „Andere landen die nadruk legden op hun nationale programma’s voor lichamelijke activiteit waren Mexico, Brazilië, Jamaica, Nieuw-Zeeland, Finland, de Russische Federatie, Marokko, Vietnam, Zuid-Afrika en Slovenië.”

Ondanks de inspanningen van regeringen en gezondheidsorganisaties ligt de uiteindelijke verantwoordelijkheid om op onze gezondheid te letten, onmiskenbaar bij onszelf. Vraag u af: Ben ik actief genoeg? Krijg ik genoeg beweging? Zo niet, wat kan ik dan doen om verandering te brengen in mijn zittende leven? Het volgende artikel laat zien hoe u uw lichamelijke activiteit kunt opvoeren.

[Voetnoot]

[Kader op blz. 4]

De prijs van inactiviteit

Veel regeringen en gezondheidsorganisaties maken zich ernstig bezorgd over de financiële last die lichamelijke inactiviteit voor de maatschappij vormt.

● Australië - In dit land bedragen de jaarlijkse kosten voor gezondheidszorg in verband met lichamelijke inactiviteit ongeveer $377 miljoen.

● Canada - Volgens de Wereld Hart Federatie gaf Canada in slechts één jaar ruim $2 miljard uit aan kosten voor gezondheidszorg „die toe te schrijven waren aan lichamelijke inactiviteit”.

● Verenigde Staten - In 2000 gaven de Verenigde Staten het astronomische bedrag van $76 miljard uit aan medische kosten die rechtstreeks verband hielden met lichamelijke inactiviteit.

[Kader/Illustraties op blz. 5]

Kinderen hebben beweging nodig

Uit recente onderzoeken is gebleken dat steeds minder kinderen geregeld iets aan lichaamsbeweging doen. Meisjes zijn wat dat aangaat inactiever dan jongens. De lichamelijke activiteit van kinderen schijnt af te nemen naarmate ze ouder worden. Hier volgen enkele van de vele opzichten waarin kinderen baat kunnen hebben bij geregelde lichamelijke activiteit:

● Ontwikkeling van sterke botten en spieren en gezonde gewrichten

● Preventie van overgewicht en ziekelijke zwaarlijvigheid

● Preventie of uitstel van problemen met hoge bloeddruk

● Preventie van type-II-diabetes

● Hogere zelfwaardering, minder angst en stress

● Ontwikkelen van een actieve leefstijl, waardoor ze later misschien geen zittend leven gaan leiden

[Kader/Illustratie op blz. 6]

Een betere gezondheid voor ouderen

Men zegt weleens dat hoe ouder je bent, hoe meer baat je hebt bij een programma van gematigde lichaamsbeweging. Toch aarzelen veel oudere mensen om geregeld aan lichamelijke activiteiten deel te nemen, uit vrees dat ze zich zullen bezeren of ziek zullen worden. Natuurlijk doen ouderen er goed aan hun arts te raadplegen voordat ze aan een programma van inspannende activiteit beginnen. Maar deskundigen zijn van mening dat lichamelijke activiteit bij oudere volwassenen de kwaliteit van het leven aanmerkelijk kan verbeteren. Hier volgen enkele terreinen waarop geregelde lichaamsbeweging ouderen waarschijnlijk ten goede zal komen:

● Geestelijke helderheid

● Evenwicht en lenigheid

● Emotionele gezondheid

● Snelheid van herstel na ziekte of verwonding

● Functie van het maag-darmkanaal en de lever

● Stofwisseling

● Immuunsysteem

● Botdichtheid

● Hoeveelheid energie