„Paarden die dansen in de wind”
„Paarden die dansen in de wind”
DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN SPANJE
„Wie zal bij de aanblik van je ritmische passen, je pure, perfecte scherpte, je beheersing en je gevoel voor geometrie niet in vervoering raken?” — RAFAEL ALBERTI, SPAANS DICHTER.
HET licht gaat uit en de muziek begint. Achter in de arena verschijnt een ruiter op een wit paard dat danst op het ritme van de muziek. Dan verschijnen er nog meer ruiters op paarden die zich wenden en keren in volmaakte harmonie. De toeschouwers houden vol bewondering de adem in als ze zien hoe gracieus deze prachtige dieren hun oefeningen uitvoeren.
De Koninklijke Andalusische Rijschool (La Real Escuela Andaluza del Arte Ecuestre) in Jerez de la Frontera (Spanje) is wereldberoemd om zijn dansende paarden. De show is echt een ballet, met een choreografie die gebaseerd is op de trainingsoefeningen van de klassieke dressuur en de doma vaquera. * Het spektakel wordt opgeluisterd met traditionele Spaanse muziek en achttiende-eeuwse rijkostuums.
De Spaanse volbloed
De paarden die in de show worden gebruikt, zijn Spaanse volbloeden, ook bekend als Andalusiërs. Dit is een oud ras dat duizenden jaren geleden voorkwam in de bergen van het Iberisch Schiereiland. Het ras stond bij de Romeinen bekend als een voortreffelijk oorlogspaard.
De opmerkelijke eigenschappen van de Andalusiërs zijn hun kracht, souplesse, trots en volgzaamheid. Hun waarde schuilt in hun unieke aard, die zowel vurig als gewillig is. Dankzij hun kracht en souplesse kunnen deze paarden zeer moeilijke stappen en sprongen uitvoeren. Toch is het geen eenvoudige opgave om het edele dier te veranderen in een gracieuze danser.
De training van het edele dier
De Andalusische Rijschool werd in 1972 opgericht door Álvaro Domecq. Hier worden paarden getraind door middel van zorgvuldige gymnastische oefeningen waarmee ze hun spieren ontwikkelen. Uiteindelijk zullen de dieren in perfecte harmonie moeilijke dressuuroefeningen kunnen uitvoeren. Dit type dressuur wordt in twee gerenommeerde centra beoefend: de Spaanse Rijschool in Wenen (Oostenrijk) en de Koninklijke Andalusische Rijschool in Jerez de la Frontera. In beide centra worden bezoekers door de show betoverd en raakt zelfs de meest veeleisende paardentrainer onder de indruk.
Zowel de ruiter als het paard moeten geruime tijd trainen om zo te kunnen uitblinken. Gewoonlijk zullen ruiter en paard vier jaar lang, vijf dagen per week en zeven uur per dag samen trainen. De training begint met de basisdressuur, waarbij de ruiter het paard leert op commando vooruit te lopen. Als deze voorbereidende stap is geperfectioneerd, moet het paard leren bij het bewegen achterover te hellen en zo zijn zwaartepunt naar achteren te verplaatsen. Door deze oefening worden de achterbenen van het paard krachtiger en kan het de moeilijker bewegingen uitvoeren.
De paardendressuur kent twee soorten bewegingen of gangen: de natuurlijke en de aangeleerde. Voor de eerste moet het paard zijn natuurlijke bewegingen — de stap, de draf en de galop — verbeteren. Voor de aangeleerde gangen die door de Koninklijke Rijschool zijn ontwikkeld, moet een ruiter een zeer hechte band met zijn paard hebben. Bij die bewegingen komen grote precisie en enorme fysieke kracht kijken. — Zie „De basisbewegingen van een paardenballet”.
„Om de moeilijke oefeningen van de Koninklijke School te kunnen uitvoeren, moet er tussen paard en ruiter een zeer hechte band bestaan”, zegt José María Sánchez Cobos, die verantwoordelijk is voor de show. „De Andalusiër wordt beschouwd als een van de edelste paardenrassen, en sommige van deze dieren kunnen echt een goede vriend van de ruiter worden. Toch komt het weleens voor dat een paard en een ruiter het niet goed met elkaar kunnen vinden en dan moet er gewisseld worden.”
Als aan José wordt gevraagd hoe de paarden op de muziek reageren, zegt hij: „De paarden begrijpen de muziek niet zoals wij, maar kennelijk heeft de muziek die ze tijdens de demonstratie horen wel degelijk effect op ze. Ze reageren duidelijk op de traditionele muziek die een wezenlijk deel uitmaakt van de show, en ze lijken ook te reageren op het applaus van het publiek.”
De paarden reageren goed op de gewetensvolle aandacht die ze in de school krijgen. Voor de demonstratie worden ze zorgvuldig geroskamd, en na de dagelijkse training worden ze afgespoeld om transpiratie te verwijderen en ze op te frissen. Omdat hun huid gevoeliger is dan die van mensen, vraagt die speciale zorg.
José vertelt verder: „Volgens een Spaans gezegde moet je het paard de eerste zeven jaar door je vriend laten trainen; de volgende zeven jaar kun je er zelf van genieten; en na veertien jaar is het alleen maar geschikt voor je vijand. Maar dat is op onze school niet helemaal waar. Een van onze paarden, Zamorano, trad op 22-jarige leeftijd nog op!”
Het eindresultaat van al die nauwgezette zorg en training is de show waarin de paarden hun gangen demonstreren. Hier kan het publiek met eigen ogen zien hoe paard en ruiter een uitstekend team vormen en hoe deze gracieuze maar krachtige rijdieren passen uitvoeren op het ritme van traditionele Spaanse muziek. Het is geen wonder dat Alberti deze sierlijke dieren aan het eind van zijn eerder geciteerde gedicht beschreef als „paarden die dansen in de wind”.
[Voetnoot]
^ ¶5 Volgens The American Heritage Dictionary of the English Language houdt dressuur in dat „een ruiter een paard door middel van geringe bewegingen met zijn handen of benen, of door het enigszins verplaatsen van zijn gewicht, door een reeks ingewikkelde manoeuvres loodst”. Doma vaquera slaat op traditionele ruiteroefeningen die grotendeels gebaseerd zijn op het werk dat paarden op Spaanse veeboerderijen doen.
[Kader/Illustraties op blz. 17]
De basisbewegingen van een paardenballet
De term ’gangen’ slaat op de verschillende bewegingen die de paarden uitvoeren. Hier volgen enkele belangrijke gangen.
Piaffe: Het paard voert in cadans een draf op de plaats uit, bijna alsof hij rent zonder van zijn plek te komen.
Passage: Het paard voert een langzame draf uit waarbij hij zijn hoeven hoog optilt en de indruk wekt te dansen.
Levade: Het paard tilt beide voorbenen hoog op en blijft zo staan. Dit vergt een enorme spierbeheersing en een perfect evenwicht.
Courbette: Het paard maakt op zijn achterbenen een reeks sprongen zonder met de voorbenen de grond te raken.
Capriool: Het paard springt in de lucht en trekt op het hoogste punt zijn voorbenen onder zijn borst terwijl hij zijn achterbenen achteruitslaat.
Een span paarden
Een andere discipline in de show is de enganche. De paarden trekken traditionele wagens en maken daarbij volmaakt synchrone bewegingen. Hiervoor zijn ook jaren van training vereist. De paarden en ruiters bieden met hun prachtige uitdossing een schouwspel dat het publiek terugvoert naar de tijd waarin paard en wagen nog het voornaamste vervoermiddel was.
[Verantwoording]
Piaffe, passage, and capriole: Fotografía cedida por la Real Escuela Andaluza; curvet, levade, and carriage: Fundación Real Escuela Andaluza del Arte Ecuestre
[Illustratieverantwoording op blz. 15]
Fotografía cedida por la Real Escuela Andaluza