Maak eens kennis met de Braziliaanse gaucho!

Door een Ontwaakt!-medewerker in Brazilië

„DE Braziliaanse gaucho?”, vraagt u misschien. „Ik dacht dat gaucho’s uit Argentinië kwamen.” Dat is ook zo. Maar er zijn ook gaucho’s, Zuid-Amerikaanse veehoeders, in Uruguay, het land dat ten noorden en oosten van Argentinië ligt. En als u een bezoek brengt aan Rio Grande do Sul, de zuidelijkste deelstaat van Brazilië, kunt u ook daar gaucho’s tegenkomen. Of ze nu wel of niet bombachas (gauchobroeken) dragen en op een ranch met paarden, runderen en schapen werken, de Braziliaanse gaucho’s van tegenwoordig zijn misschien anders dan u verwacht. Wat weten we van hun afkomst?

Eén factor die tot de identiteit van de gaucho’s heeft bijgedragen, is de kolonisatie. In de negentiende  en de twintigste eeuw trok er een stroom Europese immigranten naar het zuiden van Brazilië, op zoek naar een plek om te wonen en te werken. Ze namen hun deskundigheid op het gebied van kunstnijverheid en tuinbouw mee. Veel immigranten werden gaucho’s en ontwikkelden een eigen cultuur. Hun nakomelingen houden nog steeds veel van die gauchocultuur in stand, zoals de gerechten en kleding, het amusement en de werkinstelling. Laten we eerst eens kijken naar iets wat ons allemaal interesseert: de gerechten.

Niet alleen churrasco en maté

Denk nu niet dat u hier veel gaucho’s zult tegenkomen die vegetariër zijn! Het hoofdvoedsel van de gaucho is ongetwijfeld churrasco, op de barbecue geroosterd schapen- of rundvlees. Vroeger was dat de voornaamste voedselbron op de pampa’s, waar de kudden werden gehoed. Als u geen vegetariër bent en niet op uw cholesterol hoeft te letten, wilt u misschien in een gauchorestaurant of -steakhouse weleens een traditionele rodizio proberen, een uitgebreid menu met een aantal vleesgerechten. Of wat dacht u van café colonial: een tafel gevuld met speciale lekkernijen en wijn, thee en koffie? Het populairst is ongetwijfeld chimarrão of maté, thee die gezet is van de verpulverde blaadjes van de hulstboom. Hoewel deze thee bitter smaakt, kan men een gaucho op elk moment van de dag chimarrão zien drinken, maar waarschijnlijk vooral na de maaltijd.

Misschien houdt u niet van de scherpe smaak van chimarrão. Maar u zult ongetwijfeld wel houden van de ontspannen en  vriendelijke sfeer die heerst als u met vrienden van chimarrão en churrasco geniet.

De kleding en muziek van de gaucho’s

De traditionele bombachas, poncho, laarzen, brede riem, hoed en sjaal dateren nog uit de tijd dat de gaucho lange dagen buiten op de pampa’s of graslanden doorbracht. Insight Guides — Brazil legt uit: „De unieke gauchocultuur is het handelsmerk van Rio Grande do Sul, waar getaande cowboys over de zuidelijke pampa’s dwalen, met hun aparte platte hoeden en kinriemen, wijde broeken, rode halsdoeken en leren laarzen.” Bij feestelijke gelegenheden is de dracht van de vrouwen in deze streek gewoonlijk kleurrijk en bescheiden. Zowel de bezoekers als de gaucho’s houden van de dansen in traditionele klederdracht. Maar of het nu om gerechten, kleding of amusement gaat, de gauchotraditie is een mix van culturen die door immigranten is meegebracht uit landen als Duitsland, Italië, Portugal en Spanje, maar ook uit Griekenland, Japan, Libanon, Oekraïne, Polen, Rusland en Syrië, en zelfs uit Afrikaanse landen.

In een interview met Ontwaakt! vertelt José Cláudio Paixão Côrtes, die zo’n vijftig jaar gauchoklederdracht en -dansen heeft bestudeerd, dat de eenzame gaucho van muziek ging houden. Het is niet zo vreemd dat de gaucho, die vaak alleen maar een paard als gezelschap had, zang en muziek tot een deel van zijn leven maakte. Snaarinstrumenten zoals de banjo en de gitaar werden later aangevuld met de accordeon. In tegenstelling tot jonge mannen elders in de wereld, geven veel jonge gaucho’s nog steeds de voorkeur aan de plaatselijke volksmuziek boven moderne soorten muziek.

Gaucho’s houden ook van dansen. Zelfs als een gaucho elders is gaan wonen, zal hij met liefde terugdenken aan de traditionele dansen die bij zijn erfgoed horen. Naast square dances kennen gaucho’s een zwaarddans en een dans met drie bola’s. Dat zijn slingerballen gemaakt van klei, steen of ijzer, bijeengebonden met soepele leren koorden. Als een gaucho het vee hoedt, kan hij de bola’s naar de poten van een dier gooien zodat de koorden zich eromheen slingeren en het dier abrupt tot stilstand komt.

Ze houden van hun land

De gauchocultuur en -traditie zijn bewaard gebleven in een streek van Brazilië die grenst aan Argentinië en Uruguay. Een reisgids zegt: „Overal op deze door de wind geteisterde prairies, de legendarische pampa’s, hoedt de gaucho-cowboy nog steeds te paard de runderen en de schapen die Rio Grande do Sul oorspronkelijk rijkdom brachten.”

Maar bij de gaucho’s gaat het niet alleen om de chimarrão en de churrasco. Sommige gaucho’s die trots zijn op de natuurlijke schoonheid en diversiteit van hun land, zeggen bij wijze van grap dat God bij de schepping van de aarde vijf van de zes dagen besteedde aan Rio Grande do Sul.

Zelfs een gaucho die in de stad woont en werkt, hecht waarde aan zijn afkomst. Door zijn achtergrond als immigrant of nakomeling van immigranten heeft hij eigenschappen als onafhankelijkheid, openhartigheid, moed, hulpvaardigheid en gastvrijheid ontwikkeld.

De gaucho droomt vaak van het eenvoudige en idyllische leven van vroeger. Of een gaucho nu is opgegroeid met runderen, paarden, lasso’s en bola’s, of met gewassen zoals maïs, druiven, aardappels, rijst, sojabonen en tarwe, hij is erg gehecht aan zijn land. Uiteraard wordt zijn leven beïnvloed door grimmige werkelijkheden als armoede en vooroordeel. Maar veel gaucho’s die de bijbel met Jehovah’s Getuigen hebben bestudeerd, zijn ervan overtuigd dat de hele aarde binnenkort een vredig paradijs zal worden. Ook u kunt die hoop hebben. — Lukas 23:43; 2 Petrus 3:13; Openbaring 21:1-4.

 [Kader/Illustraties op blz. 26]

Recepten voor twee typische gauchogerechten

GEROOSTERD RUNDVLEES

2 kilo rundvlees, 1 pond grof zout

Rijg de stukken vlees aan een pen en bestrooi ze met zout. Leg het vlees met de vette kant op het rooster en draai het om als het bruin is. Kies vlees waaraan wat vet zit, want als het vet smelt, zal het in het vlees trekken waardoor het smakelijker en malser wordt. Dat geldt ook voor varkensvlees, kip en lamsvlees. — Voor vier personen.

CARRETEIRO-RIJST MET GEZOUTEN, ZONGEDROOGD RUNDVLEES

1 pond zongedroogd rundvlees, 2 ons gesnipperde uien, 4 eetlepels olie, 0,6 liter water, 1 pond ongekookte rijst, 2 gehakte knoflookteentjes

Spoel het zongedroogde rundvlees af en laat het zo’n acht uur weken. Ververs tussendoor een paar keer het water. Snijd het vlees in kleine stukken en smoor het in een pan met olie, knoflook en ui. Voeg de ongekookte rijst bij het gesmoorde vlees en roer alles goed door elkaar. Voeg het water toe, breng het mengsel aan de kook en laat het op een lagere stand sudderen. Roer af en toe zodat het gelijkmatig gaar wordt. Maak de gare rijst los met een vork en serveer er bonen bij. — Voor vier personen.

[Illustraties op blz. 24, 25]

Rio Grande do Sul

[Verantwoording]

Inset photos: M.A. Decusati

[Illustratie op blz. 26]

Dansen op traditionele gauchomuziek