Een bezoek aan de „Berg van vuur”

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN ITALIË

ER ZIJN maar weinig plaatsen op aarde waar u zo’n adembenemend uitzicht hebt op een vulkaan als in de streek rond de stad Catania. Daar ziet u zowel vanaf het platteland, vanaf de zee als vanuit de stad de ruim 3300 meter hoge Etna, de hoogste actieve vulkaan van Europa, die ongeveer halverwege de oostkust van Sicilië ligt.

Een vulkaan die al eeuwen wordt geobserveerd

De Arabieren, die lang over Sicilië hebben geregeerd, noemden de vulkaan de Berg van vuur, en de Etna heeft zijn naam beslist eer aangedaan door regelmatig gloeiende lava uit de diepte uit te stoten. Twee van de oudste bewaard gebleven getuigenverklaringen over de activiteit van de Etna werden opgetekend door Pindarus en Aeschylus, die beiden een uitbarsting beschreven die in 475 voor onze jaartelling plaatsvond. Meer dan eens heeft de lava een verbazingwekkend schouwspel opgeleverd door als een vuurrode kronkelige slang de berg af te glijden alvorens in de zee te verdwijnen. Dat gebeurde in 396 voor onze jaartelling en in 1329 en 1669 van onze jaartelling. Laatstgenoemde eruptie wordt beschouwd als de beroemdste van de ’recente’ uitbarstingen. Bij die gelegenheid overstroomde een lavarivier van zo’n 2 kilometer breed en 25 kilometer lang de stadsmuren van Catania, verzwolg vervolgens de huizen van ruim 27.000 mensen en dempte een deel van de haven van de stad.

Naar verluidt is de activiteit van de vulkaan in de twintigste eeuw toegenomen, wat gepaard ging met veel uitbarstingen. De heftigste eruptie, in 1928, verwoestte het dorp Mascali. In de afgelopen jaren is de uitstoot van lava en as voor problemen en ongerustheid blijven zorgen onder de plaatselijke bevolking.

La grande mamma

Er wordt wel beweerd dat de Etna als berg minstens 170.000 jaar geleden door de uitstoot van magma (gesmolten gesteente) is gevormd. De circa 250 kleine kegels op de flanken van de grote vulkaankegel zijn tijdens de verschillende fasen van zijn eruptieve activiteit ontstaan. Ze zien er een beetje uit als kindjes rond hun moeder en daarom heeft de vulkaan de bijnaam La grande mamma gekregen.

Wie met de auto of de trein de schilderachtige route rond de Etna aflegt, ziet een verscheidenheid aan fascinerende landschappen. Bijvoorbeeld de Monti Rossi (rode heuvels) vlak bij Nicolosi, de Silvestrikraters, en de uitgestrekte Valle del Bove (vallei van de ossen), die te zien is vanuit Giarre en Zafferana.

De geologische geschiedenis van de vulkaan gaat een heel eind terug in de tijd, hoewel nog niet alles is verklaard. Door de uitstoot van magma, onderzees en op de kust, is de kust ten noorden van Catania ontstaan. Een deel van die kust staat bekend als de Riviera dei Ciclopi (cyclopenkust) en wordt gekenmerkt door zwarte lavarotsen. Precies voor de rots in Aci Trezza verrijzen grillig gevormde rotsformaties uit zee die de Faraglioni worden genoemd.

Een bijzondere band

U vraagt u misschien af of de mensen die aan de voet van deze vulkaan leven niet bang  zijn dat hij elk moment kan uitbarsten. Als de Etna echter niet rommelt, vergeet de plaatselijke bevolking gewoon dat de vulkaan zelfs maar bestaat. „Het beest is rustig”, schreef de negentiende-eeuwse Franse schrijver Guy de Maupassant in En Sicile. „Daar slaapt hij, in de verte.” Als er een rookpluim verschijnt, kijken de omwonenden misschien hooguit vluchtig naar de berg. Maar als ze midden in de nacht een dreun horen, zien dat hun balkons en straten met as zijn bedekt, of merken dat ze as in hun neusgaten en ogen krijgen, verandert dat de zaak. Dan zijn ze zo verstandig om een eerbiedig ontzag voor de Etna te tonen, vooral als er een rode lavarivier zichtbaar is die langzaam maar zeker de berg afkomt en alles op haar pad verzwelgt.

Niettemin beschouwen de bewoners van de streek de Etna als een ’vriendelijke reus’. Hij heeft weliswaar veel schade aangericht door stedelijke gebieden, oogsten en, nog vrij recent, toeristenaccommodaties te vernielen, maar er zijn daarbij bijna geen slachtoffers gevallen. Na die vernietigende uitbarstingen waarbij de vruchten van menselijke arbeid worden weggevaagd, gaat de vasthoudende plaatselijke bevolking gewoon weer aan de slag en begint van voren af aan.

De Italiaanse dichter Giacomo Leopardi gaf een goede beschrijving van de band die de mensen die aan de voet van de vulkaan leven met hun streek hebben. Hij vergeleek ze met de brem, een struik die vaak in vulkanische gebieden groeit. Hij heeft schitterende gele bloemen die hun hoofdjes recht houden en overeind blijven totdat ze door de lavastroom worden overvallen. Als de uitbarsting achter de rug is en het gesteente is afgekoeld, begint de brem opnieuw te groeien, sterk en dapper, alsof er niets is gebeurd!

De Etna is aan het veranderen

Volgens vulkanologen lijkt deze ’vriendelijke reus’ te veranderen. In het recente verleden  heeft de Etna geen explosieve uitbarstingen gehad, maar volgens het tijdschrift Focus „wordt wat wij ooit als een levendige maar ongevaarlijke vulkaan hebben beschouwd, nu met groeiende argwaan bekeken”. Franse en Italiaanse onderzoekers hebben gewaarschuwd dat de Etna „langzaam aan het veranderen is van een uitvloeiende vulkaan, dat wil zeggen eentje met een langzame lavastroom en weinig gasuitstoot, in een explosieve vulkaan”. Vandaar dat Paola Del Carlo, een onderzoekster aan het Nationaal Instituut voor Geofysica en Vulkanologie in Catania, zegt dat „in de afgelopen dertig jaar zowel de uitstroom van lava als de explosieve activiteit [van de vulkaan] onmiskenbaar is toegenomen en dat het moeilijk is precies te voorspellen wat er in de toekomst zal gebeuren”.

Een buitengewoon schouwspel

Ondanks het feit dat de Etna vrees inboezemt en respect afdwingt, biedt de vulkaan een buitengewoon schouwspel. Of hij nu ’s winters in het wit of ’s zomers in het donkerbruin gehuld is, vredig boven de kustlijn uitsteekt, de aarde en harten doet beven, of de nacht met vuur verlicht, steeds getuigt hij van de kracht van Degene die hem heeft gemaakt (Psalm 65:6; 95:3, 4). Als u ooit op het prachtige Sicilië bent, moet u zeker ook eens de Etna bezoeken. U zult hem in de verte al zien met zijn typerende rookpluim. „Maak je geen zorgen als je een rommelend geluid hoort”, zullen de omwonenden zeggen. „Dat is gewoon de manier waarop de Etna je begroet.”

 [Kaart op blz. 15]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

ITALIË

SICILIË

Etna

[Illustratie op blz. 14]

Een tekening van de Etna uit 1843

[Verantwoording]

Culver Pictures

[Illustratie op blz. 15]

26 juli 2001

[Illustratie op blz. 15]

28 juli 2001, met Catania op de achtergrond

[Illustratie op blz. 15]

30 oktober 2002

[Illustratie op blz. 15]

12 september 2004

[Illustratie op blz. 16]

Grillig gevormde rotsformaties die de Faraglioni worden genoemd

[Illustratie op blz. 17]

De plaatselijke bevolking noemt de Etna een ’vriendelijke reus’

[Illustratieverantwoording op blz. 15]

All photos: © Tom Pfieffer; map: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Illustratieverantwoording op blz. 16]

Background: © WOLFGANG KAEHLER 2005, www.wkaehlerphoto.com; Faraglioni: Dennis Thompson/Unicorn Stock Photos