De eeuwige bekoring van goud

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN AUSTRALIË

DIEP in de Australische bush ploetert een goudzoeker door een droge rivierbedding. De middagzon brandt op zijn rug. Zijn stoffige shirt is nat van het zweet. Onverstoorbaar houdt hij een lange metalen stok vast met daaraan een apparaat ter grootte van een bord. Hij zwaait de ultramoderne metaaldetector over de grond heen en weer. Het magnetische veld ervan reikt tot een meter diep in de steenachtige grond. De koptelefoon vangt een signaal op van de metaaldetector en geeft een regelmatige, hoge fluittoon af.

Plotseling gaat zijn hart sneller kloppen wanneer de hoge fluittoon overgaat in een laag klikgeluid: een onmiskenbaar teken dat er zich onder zijn apparaat in de grond metaal bevindt. Hij valt op zijn knieën en begint te graven. Met snelle uithalen dringt zijn kleine pikhouweel steeds dieper in de harde grond. Het voorwerp is waarschijnlijk slechts een roestige spijker. Het zou ook een oude munt kunnen zijn. Maar als het gat dieper wordt, kijkt hij aandachtig of hij ergens goud ziet.

Een aanhoudende goldrush

De methoden om goud te zoeken mogen dan veranderd zijn, door de hele geschiedenis heen heeft de mens gretig naar dit glanzende gele metaal gezocht. In de afgelopen zesduizend jaar is er volgens de Wereldgoudraad zelfs meer dan 125.000 ton * goud gewonnen. Hoewel oude beschavingen in Egypte, Ofir en Zuid-Amerika beroemd waren om hun rijkdom aan goud, werd meer dan 90 procent van al het goud dat ooit werd gewonnen, in de afgelopen 150 jaar gedolven. — 1 Koningen 9:28.

De goudwinning kwam in 1848 goed op gang toen er bij Sutter’s Mill aan de American River (Californië) goud werd gevonden. De vondst bracht iets op gang wat bekend kwam te staan als een rush: een stormloop van hoopvolle goudzoekers die op deze plek afkwamen. Ze droomden er allemaal van rijk te worden met wat ze in de Californische grond zouden vinden. Velen slaagden daar niet in, maar enkelen hadden buitengewoon veel succes. In één jaar, 1851, werd echter alleen al in de Californische goudvelden 77 ton gedolven.

Omstreeks diezelfde tijd werd aan de andere kant van de wereld goud gevonden, namelijk in de pas gestichte kolonie Australië. Edward Hargraves, die waardevolle ervaring had opgedaan in de Californische goudvelden, ging naar Australië en vond goud in een stroom in de buurt van het plaatsje Bathurst (New South Wales). In 1851 werden er ook grote goudafzettingen ontdekt in Ballarat en Bendigo (Victoria). Toen het nieuws van de ontdekkingen zich verbreidde,  betekende dat het begin van de rush. Sommige nieuwkomers waren professionele mijnwerkers. Maar velen waren landarbeiders of kantoorklerken die nog nooit een pikhouweel hadden vastgehouden. Een plaatselijke krant uit die tijd beschreef het tafereel in één goldrushstad als volgt: „De waanzin is terug in Bathurst. De kolder van de goudkoorts is groter dan voorheen. Mannen komen bijeen, zitten elkaar dom aan te gapen, slaan wartaal uit en vragen zich af wat er nu gaat gebeuren.”

Wat gebeurde er toen? Het aantal inwoners nam explosief toe. In de tien jaar na 1851 kwamen er uit alle hoeken van de aarde optimistische goudzoekers, waardoor de bevolking van Australië verdubbelde. Op het hele continent werd goud ontdekt, in uiteenlopende hoeveelheden. Als het op één plek rustiger werd, kwam de drukte elders op gang. Alleen al in 1856 dolven Australische goudzoekers 95 ton goud. In 1893  begonnen mijnwerkers bij Kalgoorlie-Boulder (Western Australia) goud uit de grond te halen. Vanaf die tijd is er uit wat wel beschreven is als de „rijkste vierkante mijl goudhoudende modder in de wereld” ruim 1300 ton goud gewonnen. Dat gebied brengt nog steeds goud op en kan nu bogen op de diepste goudmijn in dagbouw ter wereld — een door mensen gemaakt ravijn van ruim anderhalve kilometer breed, meer dan drie kilometer lang en zo’n vierhonderd meter diep!

Tegenwoordig is Australië de op twee na grootste goudproducent ter wereld. Er werken in deze bedrijfstak 60.000 mensen en er wordt jaarlijks driehonderd ton aan goud gedolven, wat een waarde van vijf miljard Australische dollar vertegenwoordigt. De Verenigde Staten hebben de op één na grootste goudmijnindustrie in de wereld. De grootste goudproducent ter wereld is echter al ruim honderd jaar Zuid-Afrika. Bijna 40 procent van al het goud dat ooit is gedolven, komt daarvandaan. Wereldwijd wordt er elk jaar meer dan tweeduizend ton goud gewonnen. Wat gebeurt er met al dat kostbare metaal?

Mooi en kostbaar

Een deel van het goud wordt nog steeds gebruikt voor het slaan van munten. De Munt in Perth (Western Australia) is nu een van de voornaamste producenten van dit soort geld. Deze munten worden niet in circulatie gebracht maar worden gespaard door verzamelaars. Daarnaast is ongeveer een kwart van al het goud dat ooit werd gedolven, veranderd in goudstaven — massieve  blokken tastbare rijkdom — en in bankkluizen weggeborgen. De Verenigde Staten hebben in hun kluizen de grootste voorraad goudstaven ter wereld.

Momenteel wordt zo’n 80 procent van het goud dat elk jaar wordt gedolven — ongeveer 1600 ton — tot juwelen verwerkt. De Verenigde Staten mogen dan het meeste goud op de bank hebben, als juwelen worden meegerekend, heeft India het meeste goud binnen zijn grenzen. Dit zachte metaal is niet alleen waardevol en mooi, het bezit ook eigenschappen die het geschikt maken voor zware klussen.

Een oud metaal met moderne toepassingen

De farao’s in het oude Egypte zagen waarschijnlijk in dat goud bestand is tegen roest en gebruikten het daarom voor het maken van hun dodenmaskers. Toen archeologen duizenden jaren na de dood van farao Toetanchamon diens graf blootlegden, was het gouden dodenmasker van de jonge koning ongeschonden en nog steeds glanzend geel — een bewijs van de duurzaamheid van goud.

Goud behoudt zijn glans omdat water en lucht — waardoor andere metalen zoals ijzer worden aangetast — er geen invloed op hebben. Omdat goud roestbestendig is en elektriciteit heel goed geleidt, is het ideaal voor gebruik in elektronische componenten. Elk jaar wordt er circa tweehonderd ton goud gebruikt bij de fabricage van televisies, videorecorders, mobiele telefoons en zo’n vijftig miljoen computers. Bovendien hebben kwaliteitscd’s een dun laagje duurzaam goud voor de betrouwbare opslag van gegevens.

Bladgoud heeft een paar bijzondere kenmerken. Neem bijvoorbeeld de wisselwerking tussen het metaal en licht. Als er uiterst dunne bladen van worden gemaakt, wordt goud doorzichtig. Bij deze dikte laat het groene lichtgolven door maar weerkaatst het infrarood licht. Ramen met een goudlaag laten licht door maar weerkaatsen warmte. Daarom zijn de ramen van de cockpit van een modern vliegtuig en ook de ramen van veel nieuwe kantoorgebouwen van een goudlaag voorzien. Bovendien zijn de kwetsbare delen van ruimtevaartuigen in ondoorzichtige goudfolie gewikkeld, waardoor ze doeltreffend worden beschermd tegen intense straling en hitte.

Goud is ook zeer goed bestand tegen bacteriën. Daarom wordt het door tandartsen gebruikt wanneer ze beschadigde of slechte tanden repareren of vervangen. De laatste jaren is gebleken dat goud een ideaal materiaal is voor chirurgische implantaten zoals stents — kokertjes die in het lichaam worden ingebracht ter versteviging van beschadigde bloedvaten of aderen.

Gezien de veelzijdigheid, waarde en schoonheid van goud zullen er ongetwijfeld altijd goudzoekers zijn die de aarde zullen afzoeken naar het metaal dat een eeuwige bekoring heeft.

[Voetnoot]

[Kader op blz. 25]

Waar wordt goud gevonden?

▪ Gesteente: In alle stollingsgesteenten zijn kleine hoeveelheden goud te vinden. Op sommige plaatsen is het goudgehalte van het gesteente betrekkelijk hoog en is het voor bedrijven de moeite waard om het erts te delven, te vergruizen en het metaal er langs chemische weg aan te onttrekken. Erts van hoge kwaliteit bevat slechts dertig gram goud per ton gesteente.

▪ Riffen: Heel sporadisch wordt er goud gevonden in dunne bladen of aders die ingeklemd liggen tussen kwartslagen.

▪ Rivieren: Na verloop van tijd vallen goudhoudende riffen die blootgesteld zijn aan zon, wind en regen door erosie uiteen, waardoor het ingesloten goud vrijkomt. Vervolgens hoopt dit zich in de vorm van fijne schilfertjes op in kreken en rivieren. In deze vorm wordt het alluviaal goud genoemd.

▪ Oppervlak van de aarde: Grillig gevormde goudklompjes die op willekeurige plaatsen in de bovenste grondlaag lijken te ontstaan, worden nuggets genoemd. Deze brokken kunnen soms opzienbarende afmetingen aannemen. De grootste massief gouden nugget die ooit in Australië is gevonden, werd „The Welcome Stranger” genoemd en woog meer dan zeventig kilo! Hij werd in 1869 in de Australische staat Victoria gevonden. Australië is het land waar de meeste grote nuggets zijn gevonden: 23 van de 25 grootste nuggets die ooit werden ontdekt, kwamen hier vandaan. Tegenwoordig zijn nuggets, die zo klein kunnen zijn als een luciferkopje, zeldzamer dan diamanten van sieraadkwaliteit.

[Kader/Illustratie op blz. 27]

Hoe werkt een metaaldetector?

De meeste metaaldetectors hebben twee spoelen als belangrijkste onderdelen. Door een van de spoelen wordt elektriciteit geleid, waardoor er een magnetisch veld ontstaat. Als de metaaldetector over een metalen voorwerp zoals een goudnugget heen beweegt, wordt daarin een zwak magnetisch veld opgewekt. De tweede spoel op de metaaldetector vangt dit zwakke veld op en geeft een signaal, door middel van een lampje, een uitslaand metertje of een geluidje.

[Illustraties op blz. 25]

Goldrush rond 1850:

1. Sutter’s Mill (Californië, VS)

2. Bendigo Creek (Victoria, Australië)

3. Golden Point, Ballarat (Victoria, Australië)

[Verantwoording]

1: Library of Congress; 2: Gold Museum, Ballarat; 3: La Trobe Picture Collection, State Library of Victoria

[Illustraties op blz. 26]

Hedendaagse toepassingen van goud

Op kwaliteitscd’s zit een dun laagje goud

Goudfolie wordt gebruikt bij ruimtevaartuigen

Goud wordt gebruikt voor microchips

Vergulde kabels zijn uitstekende geleiders van elektriciteit

[Verantwoording]

NASA photo

Carita Stubbe

Courtesy Tanaka Denshi Kogyo

[Illustratie op blz. 26]

De diepste open goudgroeve ter wereld, in Kalgoorlie-Boulder (Western Australia)

[Verantwoording]

Courtesy Newmont Mining Corporation

[Illustratieverantwoording op blz. 24]

Brasil Gemas, Ouro Preto, MG