’Ik zie je bij de put’

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN MOLDAVIË

DE BRUID kijkt gespannen toe terwijl er water uit de put omhoog wordt gehaald en op de weg wordt uitgegoten. Ze lacht uitbundig als de bruidegom haar in zijn armen neemt en over het vochtige stukje grond tilt. Er klinkt gejuich van vrienden en familieleden die zijn gekomen om het pasgetrouwde paar dit eeuwenoude ritueel te zien uitvoeren. Dit opmerkelijke huwelijksgebruik toont duidelijk aan dat een waterput in Moldavië meer is dan een plaats waar water wordt gehaald.

Moldavië grenst in het noorden, oosten en zuiden aan Oekraïne en in het westen aan Roemenië. Het heeft een landoppervlak van bijna 34.000 vierkante kilometer.

Hoewel er in Moldavië bijna 3100 rivieren zijn, komt het regelmatig voor dat de rivieren als gevolg van droogte niet aan de behoeften van de  4,3 miljoen inwoners kunnen voldoen. Ruim 20 procent van de watervoorraad van het land is afkomstig uit waterputten en vormt zo een aanvulling op het oppervlaktewater. Men schat dat er verspreid over het Moldavische deel van het stroomgebied van de Prut tussen de 100.000 en 200.000 putten staan.

Langs de wegen en paden van Moldavië staan op goed bereikbare plekken putten met sierlijk vormgegeven overkappingen waar vermoeide reizigers hun dorst kunnen lessen. In veel Moldavische dorpen is de put ook een plek waar men vrienden ontmoet en de gebeurtenissen van de dag bepraat.

Een traditioneel respect voor water

In Moldavië wordt respect voor water op allerlei manieren getoond. Toiletten bijvoorbeeld worden op veilige afstand van de put van een huis gebouwd, en om de zuiverheid van de put verder te waarborgen is het verboden om overtollig water terug te gieten. Als er meer water wordt opgehaald dan nodig is, wordt het overtollige water op de grond uitgegoten of in een ton naast de put gegoten. Bovendien vindt men het van slechte manieren getuigen als er naast de put op de grond wordt gespuugd. Volgens de traditie is het zelfs taboe om vlak bij een put ruzie te maken.

Putten bevorderen de gemeenschapszin onder de Moldaviërs. Het graven van een nieuwe waterput is een dorpsgebeuren en wordt even belangrijk gevonden als de bouw van een nieuw huis. Dat blijkt uit het plaatselijke gezegde: ’Degene die niet een huis heeft gebouwd, een zoon heeft grootgebracht, een put heeft gegraven en een boom heeft geplant, heeft zijn leven verknoeid.’ Als de put af is, wordt iedereen in het dorp die meegeholpen heeft, uitgenodigd voor een groot feestmaal.

Bezorgdheid over het milieu

De meeste putten in Moldavië onttrekken water aan een laag die tussen de 5 tot 12 meter onder de grond ligt. Op een diepte tussen de 150 en 250 meter bevindt zich nog een waterlaag. Ondanks traditionele voorzorgsmaatregelen is veel van Moldaviës grondwater in het verleden vervuild geraakt door landbouwchemicaliën en industriële lozingen. De in 1996 uitgegeven VN-publicatie Republic of Moldova Human Development Report merkte op dat nitraten en ziekteverwekkende bacteriën „ongeveer 60% van de putten in Moldavië” hadden besmet. In recente jaren is de kwaliteit van het putwater echter verbeterd, aangezien de industriële productie en de hoeveelheid chemicaliën en brandstoffen die in het grondwater sijpelt, zijn afgenomen.

Als u Moldavië bezoekt hoeft u geen water op de weg te gooien om een prettig gesprek te kunnen voeren. Misschien wordt u wel bijgepraat over de gebeurtenissen van de dag terwijl u uw dorst lest met een glas koud water. Er hoeft alleen maar een gastvrije Moldaviër te zijn die met u afspreekt bij de put.

[Kader/Illustraties op blz. 26, 27]

EEN TRADITIONEEL VAK

Oleg is een plaatwerker die al vanaf de tijd dat hij van school af is decoratieve overkappingen voor putten maakt. „Volgens mij zit het plaatwerken ons in het bloed”, zegt Oleg. „Aan het begin van de vorige eeuw heeft mijn grootvader het vak geleerd van een van de vele joodse plaatwerkers uit de grote joodse gemeenschap buiten zijn dorp, Lipcani. Na de pogroms van de Tweede Wereldoorlog waren er alleen nog een paar niet-joodse ambachtslieden over. Toen ging mijn vader het vak leren, en vervolgens leerde hij het aan mij.”

Bij het maken van de ingewikkelde modellen die zijn overkappingen sieren, gebruikt Oleg eenvoudig gereedschap en een paar mallen; verder laat hij zich leiden door traditie en zijn fantasie. Zijn vaardigheden worden door de plaatselijke bevolking zeer gewaardeerd. Oleg zegt: „Bij de meeste andere klussen zullen mijn klanten doorgaans proberen af te dingen, maar als ik een overkapping voor ze maak, betalen ze meestal graag de prijs die ik ervoor vraag.”

[Kaart op blz. 26, 27]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

OEKRAÏNE

MOLDAVIË

ROEMENIË

Zwarte Zee