De herkomst van purper

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN MEXICO

„Wat u aangaat, o mensenzoon, hef betreffende Tyrus een klaaglied aan . . . Linnen in verscheidene kleuren uit Egypte bleek uw uitgespannen doek te zijn, om u tot zeil te dienen. Van blauw draad en roodpurpergeverfde wol van de eilanden van Elisa bleek uw dekbedekking te zijn. . . . Zij waren . . . uw handelaars in schitterende gewaden.” — Ezechiël 27:2, 7, 24.

TYRUS was de voornaamste zeehaven van het oude Fenicië, in het gebied dat nu bekendstaat als Libanon. Deze stad had een bloeiende handel in purperen stoffen. Die heldere kleur stond in het Romeinse Rijk dan ook bekend als Tyrisch purper.

Omdat purper heel duur was, werd deze kleur geassocieerd met koninklijke waardigheid, eer en rijkdom. * Het was zelfs zo dat in het oude Rome bij keizerlijk decreet bepaald was dat als een ’gewoon’ persoon een gewaad durfde te dragen dat volledig in de fijnste tint van deze kleur was geverfd, hij schuldig werd geacht aan hoogverraad.

Deze specifieke verfstof werd (vroeger en ook nu) in kleine hoeveelheden gewonnen uit zeeslakken — één druppel per slak. De Tyriërs gebruikten Murex-slakken, en dan vooral de brandaris en de trunculus, die in diverse gebieden langs de Middellandse-Zeekust voorkomen. De verfstof kwam voor in verschillende schakeringen, afhankelijk van de precieze vindplaats van de slakken.

 Het Mexicaanse purper

Toen Spaanse veroveraars eeuwen geleden in Zuid-Amerika voor het eerst purpergeverfde stoffen zagen, verwonderden ze zich over de duurzaamheid van deze kleur. Ze merkten dat als zulke stoffen gewassen werden, de kleur intenser leek te worden. Archeologisch bewijs duidt erop dat de inheemse bewoners allerlei purpergeverfde kledingstukken droegen.

De inheemse volken van Mexico, en dan vooral de Mixteken, verfden hun stoffen met een uitscheidingsproduct van de slak Purpura patula pansa, die familie is van de slak die de Tyriërs gebruikten. Beide slakken produceren een substantie die er eerst kleurloos uitziet maar purper wordt als ze wordt blootgesteld aan lucht en licht. De verfstof kleurt de textielvezel zonder toevoeging van een bijtmiddel of fixatief, wat uniek is voor een verfstof.

De Mixteken haalden hun Purpura-slakken uit de Grote Oceaan. Maar in tegenstelling tot de Tyriërs en de Romeinen die de weekdieren doodden — er is inderdaad een hele berg lege slakkenhuizen uit die tijd gevonden — ’molken’ de Mixteken de slakken alleen maar. Ze bliezen op het weekdier, waardoor het zijn kostbare vocht afstond. Dit liet men dan direct op de weefsels druppen, waarna het diertje naar zee werd teruggebracht. De inheemse volken ’molken’ de slakken niet tijdens het voortplantingsseizoen. Het is zelfs aan dat gebruik te danken dat de slak niet is uitgeroeid.

Volgens de Nationale Commissie voor de Kennis en het Gebruik van Biodiversiteit reisden Mixteekse ververs tot het begin van de jaren tachtig van oktober tot maart tweehonderd kilometer naar de baaien van Huatulco om aan de purperen verfstof te komen. Het evenwicht dat door dit niet-agressieve gebruik in stand bleef, werd echter verstoord toen deze hulpbron van 1981 tot 1985 door een buitenlands bedrijf werd geëxploiteerd. Het gevolg was dat de Purpura-populatie terugliep. Daarom werd er een officieel akkoord gesloten waarbij het doden van deze slak werd verboden en het gebruik ervan, op de traditionele manier, werd voorbehouden aan inheemse volken.

De Purpura-slak wordt nog steeds bedreigd door de groeiende toeristenindustrie in de baaien waar hij leeft. Niettemin hopen velen dat dit fascinerende schepseltje zal blijven bestaan en zijn prachtige kleur zal blijven afgeven.

[Voetnoot]

[Illustratie op blz. 16]

De „Purpura”-slak

[Illustratie op blz. 16]

De slak wordt ’gemolken’ en weer naar zee gebracht

[Verantwoording]

© FULVIO ECCARDI

[Illustratie op blz. 16, 17]

Purperen garen om geweven te worden

[Illustraties op blz. 17]

Het weven van een „posahuanco” (rok)