Daar gaan ze!

HET was bijna donker en de herfstlucht voelde koel aan. Maar al snel werd de serene stilte onderbroken door het luidruchtige gegak van een vlucht ganzen. Plotseling verschenen ze hoog boven ons — zo’n twintig ganzen die met elegante, krachtige vleugelslagen in V-formatie overvlogen. Eén gans week sierlijk naar links en liet zich terugvallen tot een positie achter in de groep. De indrukwekkende aanblik wekte mijn nieuwsgierigheid. Waarom vliegen ganzen in formatie? En waar gaan ze heen?

De gans is een watervogel die nauw verwant is aan de eend en de zwaan. Er bestaan zo’n veertig soorten ganzen en in Azië, Europa en Noord-Amerika komen ze algemeen voor. De Canadese gans, met zijn karakteristieke lange, donkergekleurde nek en witte keel en wangen, is een van de bekendste soorten. Volwassen mannetjes van de ondersoort die de grote Canadese gans wordt genoemd, kunnen wel acht kilo wegen en een spanwijdte hebben van twee meter. Deze gans brengt de zomer helemaal in het noorden van Alaska en van Canada door en trekt dan voor de wintermaanden helemaal naar Mexico in het zuiden.

Voor ganzen is het tijdstip van hun trek cruciaal. Als ze te vroeg in het noorden arriveren, zal het water nog bevroren zijn en is er weinig plantengroei. Vandaar dat de Canadese ganzen hun trek naar het noorden gewoonlijk aanpassen aan het oprukken van de lente. Als de ganzen hun bestemming  hebben bereikt, splitsen ze zich op in paren, waarna elk paar zijn eigen broedplaats uitzoekt.

Door in formatie te vliegen, kunnen ganzen elkaar in de gaten houden en snel reageren als de vogel die vooraan vliegt, van richting, snelheid of hoogte verandert. Bovendien ontstaat volgens sommige deskundigen door de ganzen die op kop vliegen een luchtstroming die de turbulentie vermindert, waardoor het voor de rest van de groep makkelijker vliegen is. In ieder geval lijkt het erop dat een vlucht trekkende ganzen meestal uit een aantal families bestaat, waarvan de volwassen vogels bij toerbeurt op kop vliegen.

Vaak gebruiken Canadese ganzen jaar na jaar dezelfde nestplaats. Het nest bestaat meestal uit eenvoudige materialen zoals takjes, gras en mos. Ganzen zijn monogaam, dat wil zeggen dat ze hun leven lang dezelfde partner hebben. Als een van de twee sterft, zal de overlevende gans misschien een andere partner accepteren. Maar meestal blijft het dier alleen.

Het vrouwtje legt vier tot acht eieren, die ze in zo’n 28 dagen uitbroedt. De ouders beschermen hun jongen op een geweldige manier. Als ze zelf of hun jongen worden bedreigd, worden ze behoorlijk agressief. Met hun vleugels kunnen ze krachtige klappen uitdelen aan roofvijanden.

Gansjes beginnen al te communiceren als ze nog in het ei zitten. Hun roep varieert van hoge trillers (waarmee ze hun tevredenheid laten blijken) tot noodkreten. Ook de volwassen vogels gebruiken allerlei roepen om met hun jongen en met elkaar te communiceren. Onderzoekers hebben bij Canadese ganzen zelfs op zijn minst dertien verschillende roepen onderscheiden.

Ganzen geven er beslist blijk van „instinctief wijs” te zijn (Spreuken 30:24). Uiteraard gaat alle lof hiervoor naar Jehovah God, degene die alles, ook de vogels, heeft gemaakt. — Psalm 104:24.

[Kader/Illustraties op blz. 17]

Wist u dat?

● Zodra ganzenkuikens uit het ei zijn gekropen, verlaten ze samen met hun vader en moeder voorgoed het nest. Families blijven meestal bij elkaar.

● Indische ganzen vliegen op hun trektocht naar verluidt over de Mount Everest (ruim 8800 meter hoog).

● Sommige soorten ganzen kunnen wel zo’n 1600 kilometer vliegen zonder te rusten.

● Ganzen die in formatie vliegen, slaan minder vaak met hun vleugels en hebben daardoor een lagere hartslag dan ganzen die met dezelfde snelheid solo vliegen.

[Verantwoording]

Top left: U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./Duane C. Anderson

[Illustratieverantwoording op blz. 16]

Flying geese: © Tom Brakefield/CORBIS