Een bezoek aan een prothesemakerij

AFSPELEN

Een bezoek aan een prothesemakerij

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN NIEUW-ZEELAND

IK HAD twee redenen om een afspraak te maken bij de orthopedische instrumentenmakerij in Wellington (Nieuw-Zeeland). Ten eerste moesten er een paar dingen worden gerepareerd aan mijn beenprothese. En ten tweede wilde ik graag een rondleiding om meer te weten te komen over wat er allemaal bij het maken van prothesen komt kijken.

Mijn prothesemaker was zo vriendelijk me een rondleiding te geven. Dat bleek echt de moeite waard te zijn en het gaf me nog meer waardering voor de vaardigheid en toewijding van de mensen die werkzaam zijn in dit vakgebied.

Het woord ’prothese’ slaat op een kunstlid dat een verloren gegaan lichaamsdeel vervangt. Prothetiek is „de leer en kunst van het ontwerpen en vervaardigen van prothesen”. — Grote Van Dale.

Hoe wordt een beenprothese gemaakt?

De meerderheid van de patiënten die een afspraak hebben bij de instrumentenmakerij, komt voor een beenprothese. De eerste stap in het productieproces is het aanpassen van een koker aan de inmiddels genezen stomp van de patiënt. Er zal een gipsafdruk gemaakt worden waarvan een exacte kopie van de stomp kan worden gemodelleerd. Het model wordt vervolgens gebruikt om een stompkoker te maken waaraan het nieuwe been bevestigd zal worden. Dat zijn de eerste stappen op weg naar de productie van een volledig functionerend been dat het verloren been moet vervangen. Voor het opmeten van de stomp bestaat ook een nieuwere, efficiëntere techniek: met behulp van een CAD/CAM-programma (computergestuurd ontwerp). Daarna freest een machine een exacte kopie van de stomp.

Nadat ik een paar staaltjes had gezien van de technische kundigheid in de instrumentenmakerij, kreeg ik enkele kant-en-klare, geïmporteerde onderdelen van prothesen te zien. Eén indrukwekkend voorbeeld was een hydraulisch kniegewricht, bevestigd aan een thermoplastische koker die door verwarming vervormbaar is en helemaal kan worden aangepast aan de patiënt. Over de hele wereld zijn uitgebreide, geïllustreerde catalogi te krijgen van dit soort artikelen.

In de laatste fases van de vervaardiging van de beenprothese worden kleine aanpassingen gemaakt om de koker, knie, huid en delen van de voet op elkaar af te stemmen zodat een zo natuurlijk mogelijke loop wordt gegarandeerd. Als laatste wordt er een schuimrubber overtrek gemaakt. Dat dient om de ’botten’ van het kunstbeen te verbergen. Bij de cosmetische afwerking van het kunstbeen wordt geprobeerd het aanzien van het andere been zo dicht mogelijk te benaderen.

Als een patiënt zich met lopen weer redelijk zeker voelt, wordt er voor hem een afspraak gemaakt bij een orthopedisch chirurg. Er vindt dus een laatste controle plaats door een deskundige om ervoor te zorgen dat het nieuwe been optimaal kan worden gebruikt.

Jonge patiënten en sporters

Tijdens de rondleiding werd mijn aandacht getrokken door een klein meisje. Zonder enige gêne liet ze haar stomp en haar beenprothese zien. Later zag ik haar rondhuppelen, ogenschijnlijk onbezorgd.

Ik vond het heel interessant wat mijn prothesemaker te zeggen had over kinderen die een arm of been hebben verloren. Hij liet me een klein kunsthandje zien en legde uit dat zulke prothesen worden gemaakt voor kinderen van nog maar een half jaar oud. Waarom? Dat wordt gedaan om ze te trainen later een hand- of armprothese te gebruiken. Hij zei dat zo’n kind zich zonder die training leert redden met één arm, waardoor het later misschien moeilijk aan het gebruik van twee armen zal wennen.

Ik hoorde dat een Europese fabrikant nog niet zo lang geleden een container met onderdelen van kunstledematen naar Sydney (Australië) had verstuurd voor sporters van de Paralympics. De deelnemers hoefden daar niets voor te betalen en er waren orthopedische instrumentmakers, onder andere uit Nieuw-Zeeland, om de sporters tijdens de Spelen te assisteren.

Sommige ledematen zijn speciaal voor sporters ontwikkeld. Ze lieten me een voorbeeld zien. Het was een voet-en-enkelprothese die was gemaakt van een speciaal materiaal dat de natuurlijke veerkracht van een menselijke voet imiteert.

Moderne ontwikkelingen

Hoe ziet de toekomst van de prothetische geneeskunde eruit? Mijn prothesemaker vertelde me over een computergestuurd kunstbeen dat op het moment door ten minste één patiënt in Nieuw-Zeeland wordt gedragen. Kennelijk reageert het op druk die op ingebouwde sensoren wordt uitgeoefend. Het resultaat is dat zo een natuurlijke loopbeweging wordt nagebootst.

In sommige landen wordt door kundige orthopedisch chirurgen geëxperimenteerd met een techniek die osteointegratie wordt genoemd. Na de amputatie wordt in de stomp een speciale pin aangebracht, waaraan een prothese kan worden bevestigd. Dit maakt gipsafdrukken en stompkokers overbodig.

Ook wordt onderzoek gedaan naar de mogelijkheid om receptoren in zenuwvezels te integreren, waardoor iemand alleen al met een gedachte een prothese zou kunnen besturen. In de Verenigde Staten en enkele andere landen zijn een beperkt aantal handtransplantaties verricht, maar dat is een nogal controversiële ingreep waarbij de ontvanger de rest van zijn leven medicijnen zal moeten gebruiken om afstoting tegen te gaan.

Voor armprothesen wordt tegenwoordig myo-elektronische apparatuur gebruikt waarbij elektroden de impulsen opvangen van de spieren die vaak nog in de armstomp aanwezig zijn. Die impulsen worden vervolgens met behulp van een batterij versterkt om de elektronische onderdelen in de armprothese te besturen. Bij de nieuwste technologie voor armprothesen wordt een computerverbinding gebruikt om de kunstarm op de individuele drager af te stemmen.

Ik stond versteld van de vooruitgang op het gebied van prothesetechniek en vroeg mijn prothesemaker hoe hij het functioneren ervan zou vergelijken met dat van echte ledematen. Uiteraard gaf hij grif toe dat het origineel veel beter is. Dat deed me denken aan de woorden van de psalmist, die tot zijn Schepper bad: „Ik zal u prijzen omdat ik op een vrees inboezemende wijze wonderbaar ben gemaakt.” — Psalm 139:14.

[Diagram/Illustraties op blz. 23]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

[Illustraties]

Myo-elektrische handprothesen benutten spiersignalen om snelheid en grip aan te sturen

[Verantwoording]

Hands: © Otto Bock HealthCare

[Illustraties]

De computerchips en magnetische velden binnen in deze hightechknie zorgen ervoor dat deze zich aanpast aan de loopbeweging van de drager

[Verantwoording]

Knee: Photos courtesy of Ossur

[Illustratie]

Op deze dwarsdoorsnede van de voet is het schuimrubber overtrek en de opbouw van de enkel te zien

[Verantwoording]

[Illustratie op blz. 21]

Afstellen van een beenprothese

[Illustratie op blz. 22]

Aanpassen van een prothese

[Illustratie op blz. 23]

Een kleine handprothese die wordt gebruikt om kleine kinderen te trainen die een amputatie hebben ondergaan

[Illustratie op blz. 23]

Tijdens de Paralympics in 2004 liep de winnaar van de 100 meter de race in 10,97 seconden — met een voetprothese van koolstofvezel

[Verantwoording]

Photo courtesy of Ossur/Photographer: David Biene

[Illustratieverantwoording op blz. 21]

ONTWAAKT!