Pilgrim Fathers en puriteinen — Wie waren zij?

IN HET Noord-Amerikaanse Plymouth ligt op de Atlantische kust een grote granieten steen met 1620 erin gegraveerd. Deze steen wordt Plymouth Rock genoemd en ligt naar algemeen wordt aangenomen vlak bij de plek waar bijna vierhonderd jaar geleden een groep Europeanen aan land kwam. U kent ze misschien als de Pilgrim Fathers.

In Noord-Amerika hebben velen gehoord over de gastvrije Pilgrim Fathers die hun vrienden, de indianen, uitnodigden voor overvloedige oogstmaaltijden. Maar wie waren de Pilgrim Fathers, en waarom waren ze naar Noord-Amerika gekomen? Voor het antwoord hierop moeten we teruggaan naar de tijd van de Engelse koning Hendrik VIII.

Religieuze beroering in Engeland

Nog geen honderd jaar voordat de Pilgrim Fathers naar Amerika vertrokken, was Engeland een rooms-katholiek land en droeg koning Hendrik VIII de kerkelijke titel Defensor fidei (verdediger van het geloof). Maar er ontstond een breuk met Rome toen paus Clemens VII weigerde Hendriks huwelijk te ontbinden met Catharina van Aragón, de eerste van de zes vrouwen van de koning.

Terwijl Hendrik over zijn huiselijke problemen piekerde, veroorzaakte de Reformatie in een groot deel van Europa opschudding in de Rooms-Katholieke Kerk. Omdat Hendrik bang was het prestige te verliezen dat de kerk hem verleende, hield hij in het begin de hervormers buiten Engeland. Maar toen veranderde hij van gedachten. Als de Katholieke Kerk weigerde zijn huwelijk nietig te verklaren, zou Hendrik de kerk als het ware nietig verklaren. In 1534 maakte hij een eind aan het gezag van de paus over Engelse katholieken en liet hij zichzelf uitroepen tot absoluut hoofd van de Anglicaanse Kerk. Het duurde niet lang of hij sloot kloosters en verkocht hun enorme bezittingen. Toen Hendrik in 1547 stierf, was Engeland een protestants land aan het worden.

Hendriks zoon Eduard VI hield de breuk met Rome in stand. Na de dood van Eduard in 1553 werd Maria, Hendriks rooms-katholieke dochter bij Catharina van Aragón, koningin. Zij probeerde het land weer te onderwerpen aan het gezag van de paus, zodat veel protestanten zich gedwongen voelden naar het buitenland uit te wijken. Ze liet meer dan driehonderd mensen op de brandstapel  terechtstellen, waardoor ze de bijnaam Bloody Mary (Maria de Bloedige) kreeg. Maar ze kon het veranderende tij niet keren. Maria stierf in 1558, en haar opvolgster en halfzus Elizabeth I zorgde ervoor dat de paus voortaan weinig te zeggen had over het religieuze leven in Engeland.

Sommige protestanten vonden echter dat alleen afsplitsing van de Kerk van Rome niet genoeg was — alle sporen van het rooms-katholicisme moesten weggevaagd worden. Ze wilden de aanbidding van de kerk zuiveren en werden daarom (naar het Engels voor zuiveren, „purify”) puriteinen genoemd. Volgens sommige puriteinen waren bisschoppen niet nodig; zij vonden dat elke gemeente zichzelf moest besturen, los van de nationale kerk. Zij werden separatisten genoemd.

De kritisch ingestelde puriteinen kwamen tijdens Elizabeths regering in opspraak. De koningin ergerde zich aan de informele kleding van sommige predikanten, en in 1564 gebood ze de aartsbisschop van Canterbury om hun een kledingvoorschrift op te leggen. De puriteinen, die een terugkeer naar de liturgische gewaden van de katholieke priesters zagen aankomen, weigerden te gehoorzamen. Nog meer onenigheid ontstond over de oude hiërarchie van bisschoppen en aartsbisschoppen. Elizabeth behield de bisschoppen en eiste dat ze trouw zwoeren aan haar als hoofd van de kerk.

Van separatisten tot Pilgrim Fathers

In 1603 werd Elizabeth opgevolgd door Jacobus I. Hij oefende grote druk uit op de separatisten om zich aan zijn gezag te onderwerpen. In 1608 vluchtte een separatistische gemeente uit Scrooby naar Holland omdat ze daar vrijheid genoten. Maar na verloop van tijd voelden de separatisten zich er minder op hun gemak dan in Engeland vanwege de tolerantie tegenover andere godsdiensten en de losse moraal. Ze besloten Europa te verlaten en een nieuw leven in Noord-Amerika te beginnen. Deze groep separatisten, en anderen die zich bij hen aansloten, kwamen wegens hun bereidheid om ter wille van hun overtuiging ver van huis te gaan wonen, na verloop van tijd bekend te staan als de Pilgrim Fathers.

De Pilgrim Fathers kregen toestemming om zich in de Britse kolonie Virginia te vestigen en vertrokken in september 1620 met het schip de Mayflower richting Noord-Amerika. Ongeveer honderd volwassenen en kinderen brachten twee stormachtige maanden op de Noord-Atlantische Oceaan door voordat ze op Cape Cod aankwamen, honderden kilometers ten noorden van Virginia. Daar stelden ze het Mayflowerverdrag op, een document dat hun verlangen verwoordde om een gemeenschap te stichten en zich aan de wetten ervan te onderwerpen. Op 21 december 1620 vestigden ze niet ver daarvandaan de kolonie Plymouth.

Een nieuw leven in de Nieuwe Wereld

De vluchtelingen waren onvoorbereid op de winter in Noord-Amerika aangekomen. Binnen enkele maanden stierf de helft van de groep. Maar de komst van de lente zorgde voor verlichting. De overlevenden bouwden geschikte huizen en leerden van de indianen hoe ze plaatselijke gewassen moesten telen. Tegen de herfst van 1621 genoten de Pilgrim Fathers zo veel voorspoed dat ze tijd opzijzetten om God te danken voor zijn zegen. Daaruit ontwikkelde zich Thanksgiving Day, een feestdag die nu onder andere in de Verenigde Staten gevierd wordt. Er arriveerden nog meer immigranten, zodat Plymouth binnen vijftien jaar ruim tweeduizend inwoners telde.

Ondertussen waren een aantal puriteinen in Engeland net als de separatisten tot de slotsom gekomen dat hun ’Beloofde Land’ aan de andere kant van de Atlantische Oceaan lag. In 1630 kwam een groep van hen op een plek ten noorden van Plymouth aan en stichtte daar de kolonie  Massachusetts Bay. Tegen 1640 woonden er zo’n 20.000 Engelse immigranten in New England. Nadat de kolonie Massachusetts Bay in 1691 het bestuur over Plymouth had overgenomen, waren de separatistische Pilgrim Fathers niet meer zo afgescheiden. Boston werd het religieuze centrum van de streek, omdat de puriteinen nu een overheersende invloed hadden op het religieuze leven in New England. Hoe beoefenden ze hun aanbidding?

De aanbidding van de puriteinen

In het begin bouwden de puriteinen in de Nieuwe Wereld houten kerken waarin ze op zondagochtend bijeenkwamen. Als het mooi weer was, was het binnen goed uit te houden, maar in de winter werd het uithoudingsvermogen van zelfs de strengste puritein behoorlijk op de proef gesteld. De kerken werden niet verwarmd, en het duurde dan ook niet lang of de bibberende gelovigen waren door- en doorkoud. De predikanten droegen vaak wanten om hun handen tijdens het maken van gebaren tegen de ijzige binnenlucht te beschermen.

De puriteinen baseerden hun geloofsovertuigingen op de leringen van de Franse protestantse hervormer Johannes Calvijn. Ze aanvaardden de predestinatieleer en geloofden dat God voorbestemd had welke mensen hij zou redden en welke hij tot het eeuwige hellevuur zou veroordelen. Wat mensen ook deden, ze konden hun status bij God niet veranderen. Niemand wist of hij na de dood naar de hemel zou gaan of voor eeuwig zou branden.

Na verloop van tijd begonnen de puriteinse predikanten berouw te prediken. Ze waarschuwden dat hoewel God barmhartig was, degenen die zijn wetten niet gehoorzaamden regelrecht naar de hel zouden gaan. Zulke predikanten stookten het vuur van de hel flink op om de mensen in het gareel te houden. Jonathan Edwards, een achttiende-eeuwse predikant, sprak een keer over het onderwerp „Zondaars in handen van een woedende God”. Zijn beschrijvingen van de afgrond waren zo beangstigend dat andere geestelijken emotionele hulp moesten bieden aan de bevreesde gemeente die de preek had gehoord.

Evangelisten van buiten Massachusetts die daar kwamen prediken, deden dat met gevaar voor hun leven. Mary Dyer, een predikster van de quakers, werd drie keer door de autoriteiten uitgewezen; maar ze ging telkens terug en bleef haar opvattingen bekendmaken. Ze werd op 1 juni 1660 in Boston opgehangen. Phillip Ratcliffe was blijkbaar vergeten hoe vurig de puriteinse leiders waren in het aanpakken van tegenstanders. Wegens zijn preken  tegen de regering en tegen de kerk van Salem lieten ze hem geselen en legden ze hem een boete op. En om het hem niet te laten vergeten, sneden ze hem voordat ze hem wegstuurden zijn oren af. De puriteinse onverdraagzaamheid dreef mensen uit Massachusetts weg en droeg bij tot de groei van andere kolonies.

Arrogantie leidt tot geweld

Omdat veel puriteinen zich als de ’uitverkorenen’ van God beschouwden, bezagen ze de indianen als inferieure wezens die het land onrechtmatig bewoonden. Die instelling wekte wrevel, en sommige indianen begonnen in de aanval te gaan. Dus versoepelden de puriteinse leiders hun sabbatswetten zodanig dat mannen op weg naar hun plaats van aanbidding een wapen mochten dragen. In 1675 werd de situatie echter ernstiger.

Metacomet, ook bekend als koning Philip, van de Wampanoag-indianen zag dat zijn volk hun gebied aan het verliezen was en begon puriteinse nederzettingen te overvallen, huizen in brand te steken en kolonisten af te slachten. De puriteinen namen wraak en er werd maandenlang gevochten. In augustus 1676 namen de puriteinen Philip gevangen op Rhode Island. Ze onthoofdden hem en lieten zijn lichaam vierendelen. Zo eindigde de oorlog van koning Philip en ook het onafhankelijke leven van de indianen in New England.

In de achttiende eeuw vonden de puriteinen een nieuwe uitlaatklep voor hun ijver. Sommige predikanten in Massachusetts hekelden het Engelse bestuur en stimuleerden een verlangen naar onafhankelijkheid. Ze vermengden politiek en religie in hun preken over revolutie.

De puriteinen waren vaak ijverig, moedig en toegewijd aan hun religie. Mensen spreken nog altijd van een ’puriteinse inslag’ en ’puriteinse eerlijkheid’. Maar oprechtheid alleen zuivert iemand niet van verkeerde leringen. Het vermengen van politiek en religie is iets wat Jezus Christus vermeed (Johannes 6:15; 18:36). En wreedheid is in strijd met deze heel belangrijke waarheid: „Wie niet liefheeft, heeft God niet leren kennen, want God is liefde.” — 1 Johannes 4:8.

Onderwijst uw religie het hellevuur, de predestinatie of andere onbijbelse leringen? Zijn uw religieuze leiders betrokken bij politieke campagnes? Een oprechte studie van Gods Woord, de bijbel, zal u helpen de vorm van aanbidding te vinden die „rein en onbesmet is”, echt zuiver en aanvaardbaar voor God. — Jakobus 1:27.

[Kader/Illustratie op blz. 13]

DE PURITEINEN EN HET HELLEVUUR

Door het hellevuur te prediken, loochenden de puriteinen Gods Woord. De bijbel leert dat de doden zich van niets bewust zijn en geen pijn noch plezier kunnen hebben (Prediker 9:5, 10). Bovendien is het idee van marteling bij de ware God nooit ’in zijn hart opgekomen’ (Jeremia 19:5; 1 Johannes 4:8). Hij smeekt mensen hun leven te veranderen, en hij behandelt onberouwvolle kwaaddoeners op een menselijke manier (Ezechiël 33:11). In strijd met deze bijbelse waarheden schilderden puriteinse predikers God vaak af als wreed en wraakzuchtig. Ze bevorderden ook een meedogenloze kijk op het leven, waardoor ze er geen moeite mee hadden geweld te gebruiken om tegenstanders tot zwijgen te brengen.

[Illustratie op blz. 10]

Pilgrim Fathers die in Noord-Amerika aankomen (1620)

[Verantwoording]

Harper’s Encyclopædia of United States History

[Illustratie op blz. 12]

De eerste Thanksgiving (1621)

[Illustratie op blz. 12]

Puriteinse kerk (Massachusetts)

[Illustratie op blz. 12]

Johannes Calvijn

[Illustratie op blz. 12]

Jonathan Edwards

[Illustratie op blz. 13]

Gewapend puriteins echtpaar op weg naar de kerk

[Illustratieverantwoording op blz. 11]

Library of Congress, Prints & Photographs Division

[Illustratieverantwoording op blz. 12]

Top left: Snark/Art Resource, NY; top right: Harper’s Encyclopædia of United States History; John Calvin: Portrait in Paul Henry’s Life of Calvin, from the book The History of Protestantism (Vol. II); Jonathan Edwards: Dictionary of American Portraits/Dover

[Illustratieverantwoording op blz. 13]

Photos: North Wind Picture Archives