Kan het huwelijk de storm doorstaan?

„Wat God . . . onder één juk heeft samengebracht, brenge geen mens vaneen.” — MATTHEÜS 19:6.

HUIZEN die er solide uitzagen, werden van hun fundament gelicht en volkomen uit hun voegen gerukt. Toen grote delen van de aarde onlangs door reusachtige stormen werden geteisterd, werden de kwaliteit en de duurzaamheid van talloze gebouwen tot het uiterste beproefd.

Er is echter een ander soort storm die bezig is een eeuwenoud instituut, het huwelijk, in zijn fundamenten aan te tasten en uit zijn voegen te rukken. „Wat we er ook van mogen denken, het huwelijk is zijn centrale plaats in het persoonlijke en maatschappelijke leven kwijtgeraakt”, zegt Stephanie Coontz, deskundige op het gebied van gezinsgeschiedenis.

Ziet u de gevolgen van die ontwikkeling? Vindt u dat het huwelijk zijn ereplaats in de maatschappij aan het verliezen is? Hoe komt dat? En welk vooruitzicht heeft iemand om zich van een gelukkig huwelijk te verzekeren of om zijn huwelijk gelukkig te houden? Maar allereerst: waardoor wordt het huwelijk bedreigd?

Aanvallen op het huwelijk

De aanvallen op het huwelijk zijn niet nieuw; ze gaan terug tot het begin van de menselijke geschiedenis. Eigenschappen en zienswijzen die zich in onze eerste menselijke ouders ontwikkelden, hebben tot de hedendaagse crisis op het gebied van het huwelijk geleid. Adam en Eva zondigden toen ze aan zelfzuchtige verlangens toegaven, en zo ’is de zonde de wereld binnengekomen’ (Romeinen 5:12). Het historische verslag in de bijbel zegt over de mens dat al snel daarna „elke neiging van de gedachten van zijn hart te allen tijde alleen maar slecht was”. — Genesis 6:5.

Sindsdien is er niet veel veranderd. Een van de ondermijnende neigingen waaronder het huwelijk te lijden heeft, is het altijd maar uit zijn op bevrediging van de eigen verlangens. Het huwelijk zelf zou een achterhaald instituut kunnen lijken, niet praktisch meer in een moderne wereld die in de ban is van een nieuwe moraal. En door de versoepeling van wetten die het ontbinden van een huwelijk regelen, is het stigma dat eens aan echtscheiding kleefde grotendeels verdwenen.

Ongeduldige mensen, die snelle resultaten willen zien en een directe bevrediging van hun verlangens, staan niet of nauwelijks stil bij de gevolgen van echtscheiding. Aangetrokken door verleidelijke beloften van vrijheid en onafhankelijkheid denken ze dat echtscheiding tot geluk zal leiden.

Anderen wenden zich tot therapeuten en huwelijksconsulenten als ze met lastige problemen in hun relatie worden geconfronteerd, of ze lezen boeken die door zulke deskundigen zijn geschreven. Helaas zijn sommige hedendaagse huwelijks-’experts’ er bedrevener in gebleken echtscheiding te promoten dan het huwelijk te verdedigen. Het boek The Case for Marriage zegt: „Misschien wel voor het eerst in de geschiedenis wordt het huwelijksideaal constant en met verbazend succes onder vuur genomen. Soms is de aanval rechtstreeks en ideologisch, afkomstig van ’deskundigen’ die  van mening zijn dat een levenslange eed van trouw irreëel of benauwend is.”

Veranderde opvattingen

Ook zijn de opvattingen over de aard en het doel van het huwelijk veranderd. U hebt waarschijnlijk gemerkt dat het accent is verschoven: van trouwe huwelijkspartners die elkaar steun geven naar echtgenoten die in de eerste plaats persoonlijke voldoening verwachten — vaak ten koste van hun partner. De overgang naar deze egocentrische kijk op het huwelijk „begon in de jaren zestig en versnelde in de jaren zeventig”, zegt de Journal of Marriage and Family. De traditionele redenen om te trouwen — zoals het verlangen naar liefde, intimiteit, trouw, kinderen en wederzijdse voldoening — zijn meer op de achtergrond geraakt.

Er zijn nog andere recente ontwikkelingen die de veranderingen op het gebied van het huwelijk in veel landen hebben versneld. Ten eerste is de traditionele rol van de man als kostwinner en de vrouw als degene die het huishouden doet in veel landen veranderd. Met de participatie van vrouwen op de arbeidsmarkt is het aantal tweeverdieners aanmerkelijk toegenomen. Ten tweede wordt het ongehuwd moederschap steeds meer geaccepteerd, wat tot meer eenoudergezinnen heeft geleid. Ten derde gaan steeds meer mensen samenwonen in plaats van trouwen. (Zie het kader „Minder stabiel dan een huwelijk”.) Ten vierde worden homohuwelijken en de pogingen om ze te legaliseren, door steeds meer mensen aanvaard. Hebben deze moderne trends uw kijk op het huwelijk beïnvloed?

Stijgende echtscheidingscijfers

Laten we eens naar een paar landen kijken om te zien hoe de populariteit van echtscheiding tot een verdere afbrokkeling van het huwelijk heeft geleid. In de Verenigde Staten is volgens een recent rapport „het aantal gescheiden paren tussen 1970 en 1996 verviervoudigd”. Ongeveer één op de vijf volwassenen heeft zijn huwelijk in een echtscheiding zien eindigen. Wie lopen de meeste kans dat hun huwelijk  strandt? Uit de statistieken blijkt dat ongeveer 60 procent van alle echtscheidingen binnen de eerste tien jaar plaatsvindt.

Ook in andere landen is het echtscheidingscijfer omhooggeschoten. In 2004 bedroeg het totale aantal echtscheidingen in Engeland en Wales 153.490. Australiërs kunnen verwachten dat ongeveer 40 procent van hun huwelijken in een echtscheiding eindigt. Zuid-Korea had in slechts één jaar tijd — van 2002 tot 2003 — een toename van 21.800 echtscheidingen en kwam op een totaal van 167.100. In Japan, waar één op de vier huwelijken in een echtscheiding eindigt, nadert het echtscheidingscijfer nu dat van Europa. „Vroeger waren het alleen de allerslechtste huwelijken die in een echtscheiding eindigden”, zei een deskundige op het gebied van gezinsstudies aan de Rode-Kruisuniversiteit in Japan. „Nu is het gewoon een kwestie van leefstijl geworden.”

In veel landen droegen gevestigde religieuze instellingen en sociale tradities tot de stabiliteit van het huwelijk bij. Maar die kunnen het opkomend tij van maatschappelijke aanvaarding van echtscheiding niet langer tegenhouden. Neem bijvoorbeeld de Rooms-Katholieke Kerk, die het huwelijk als iets heiligs beschouwt. In 1983 versoepelde de kerk haar regels ten aanzien van de huwelijksband en maakte het voor katholieken makkelijker om hun huwelijk te beëindigen. Vandaar dat de huwelijksontbindingen sindsdien zijn toegenomen.

Het is duidelijk dat de krachten die het huwelijk bijeenhouden aan verval onderhevig zijn. Maar niet alle  oorzaken zijn duidelijk zichtbaar. Er is, afgezien van de algemene achteruitgang in de maatschappij, nog een belangrijke oorzaak van de toename in gestrande huwelijken — een oorzaak die de meeste mensen niet zien.

Een onzichtbare oorzaak van de storm

De bijbel vertelt ons dat Satan de Duivel, de zelfzucht in eigen persoon, een onzichtbare, steeds verderfelijker invloed op de wereld heeft. Hoe komt dat? Omdat hij uit de hemel naar de omgeving van de aarde is geworpen en heel kwaad is. Hij is er zelfs op uit zo veel mogelijk „wee” of ellende te veroorzaken, en de door God in het leven geroepen huwelijksregeling is een van de vele doelwitten van Satans boosaardige woede. — Openbaring 12:9, 12.

Jezus zei over de tijd nadat Satan uit de hemel gezet zou zijn: „Wegens het toenemen der wetteloosheid zal de liefde van de meesten verkoelen” (Mattheüs 24:12). In dezelfde trant schreef de apostel Paulus: „De mensen zullen zichzelf liefhebben, het geld liefhebben, zullen aanmatigend zijn, hoogmoedig, lasteraars, ongehoorzaam aan ouders, ondankbaar, deloyaal, zonder natuurlijke genegenheid [of liefde tussen gezinsleden], niet ontvankelijk voor enige overeenkomst, kwaadsprekers, zonder zelfbeheersing, heftig, zonder liefde voor het goede, verraders, onbezonnen, opgeblazen van trots, met meer liefde voor genoegens dan liefde voor God” (2 Timotheüs 3:2-4). Die onaangename eigenschappen zijn er tot op zekere hoogte altijd wel geweest, maar ze vallen de laatste tijd veel meer op, zoals de meeste mensen onmiddellijk zullen erkennen.

Wat kunnen we, gezien de storm die het huwelijk als instituut teistert, doen om onszelf te beschermen en een echt gelukkig en duurzaam huwelijk te hebben? Die vraag zal in het volgende artikel worden besproken.

[Inzet op blz. 5]

„In een maatschappij die gewend is aan wegwerpartikelen, zijn mensen geneigd net zo over relaties te denken.” — SANDRA DAVIS, DESKUNDIGE IN HET FAMILIERECHT

[Kader/Illustratie op blz. 4]

„Minder stabiel dan een huwelijk”

Veel paren leven samen zonder gehuwd te zijn. Maar zulke verbintenissen zijn „minder stabiel dan een huwelijk”, zegt een rapport van het Amerikaanse Centrum voor Ziektebestrijding en -preventie. Sommige van die paren wonen samen om voordat ze trouwen te zien of ze bij elkaar passen. Worden slechte combinaties daardoor geëlimineerd en leidt het tot betere huwelijken? Volgens de Journal of Marriage and Family wijst de praktijk anders uit. Dit blad zegt: ’Bij mensen die voor hun huwelijk hebben samengewoond, is het vaak zo dat ze minder voldoening uit het huwelijk putten en meer huwelijksproblemen hebben. Bovendien is het risico van huwelijksontbinding groter.’

[Kader/Illustratie op blz. 5]

Een lange levensduur en het huwelijk

Mensen leven tegenwoordig langer. Zelfs die positieve ontwikkeling heeft tot meer stress in het huwelijk geleid. Nu eindigen veel huwelijken in een echtscheiding die vroeger door de dood ontbonden zouden zijn. In Japan bijvoorbeeld krijgen sommige vrouwen die lang getrouwd zijn een vreemde ziekte als hun man met pensioen gaat. Volgens The Washington Post noemen deskundigen het „rhs” (retired husband syndrome). Een vrouw die veertig jaar getrouwd was toen haar man gepensioneerd werd, zei dat ze destijds dacht: „Nu ga ik echt van hem scheiden. Het was al erg genoeg om hem te moeten bedienen als hij van zijn werk thuiskwam. Maar hem altijd om me heen hebben was meer dan ik kon verdragen.”