Wat is de kostbaarste vloeistof die er bestaat?

„Bloed is voor de gezondheidszorg wat olie voor de transportsector is.” — Arthur Caplan, directeur van het centrum voor bio-ethiek van de Universiteit van Pennsylvania.

OLIE. Is dat de kostbaarste vloeistof die er bestaat? Nu de brandstofprijzen de pan uit rijzen, zullen veel mensen dat denken. Maar in feite draagt elk van ons een paar liter bij zich van een vloeistof die veel waardevoller is. Sta hier eens bij stil: terwijl er elk jaar miljarden liters olie uit de aarde worden gewonnen om aan de vraag naar brandstof te voldoen, worden er bij mensen zo’n 80 miljoen eenheden bloed afgenomen in de hoop zieken te helpen. * Die ongelofelijke hoeveelheid komt overeen met het bloedvolume van ongeveer 8 miljoen mensen.

Maar net als in het geval van olie lijkt er een tekort aan bloed te zijn. Overal in de wereld waarschuwen medici voor bloedtekorten. (Zie het kader „Wanhoopsmaatregelen”.) Wat maakt bloed zo waardevol?

Een uniek orgaan

Omdat bloed zo verbazingwekkend complex is, wordt het vaak vergeleken met een orgaan. „Bloed is een van de vele organen — ongelofelijk mooi en uniek”, vertelde dr. Bruce Lenes aan Ontwaakt! Bloed is inderdaad uniek. Een naslagwerk beschrijft bloed als „het enige orgaan in het lichaam dat een vloeistof is”. Het noemt bloed ook „een levend transportsysteem”. Wat wordt daarmee bedoeld?

„Het bloedvatenstelsel is te vergelijken met de kanalen van Venetië”, zegt de wetenschapper N. Leigh Anderson. „Het vervoert alle goede dingen, maar ook een boel troep.” Terwijl het bloed door ons 100.000 kilometer lange vaatstelsel stroomt, komt het in contact met bijna elk weefsel in ons lichaam, met inbegrip van het hart, de nieren, de lever en de longen — vitale organen die het bloed verwerken en er afhankelijk van zijn.

Bloed voedt de cellen van het lichaam met heel wat „goede dingen”, zoals zuurstof, voedingsstoffen en afweerstoffen, maar het zorgt ook voor de afvoer van afbraakproducten, zoals giftig kooldioxide en de inhoud van beschadigde en stervende cellen. De rol die het bloed hierin speelt, verklaart mede waarom het gevaarlijk kan zijn in contact te komen met bloed dat het lichaam verlaten heeft. En niemand kan garanderen dat alle „troep” in het bloed herkend en verwijderd is voordat het aan iemand anders gegeven wordt.

 Het is duidelijk dat de functies van bloed essentieel zijn voor het leven. Daarom is het in de medische wereld gebruikelijk dat patiënten na bloedverlies een bloedtransfusie krijgen. Veel artsen zouden zeggen dat bloed zo kostbaar is vanwege dit medische gebruik. Maar in de medische wereld vinden veranderingen plaats. In zekere zin is er een stille revolutie aan de gang. Veel artsen en chirurgen geven niet meer zo snel een bloedtransfusie als voorheen. Waarom niet?

[Voetnoot]

[Kader/Illustratie op blz. 4]

Wanhoopsmaatregelen

Medisch experts schatten dat men wereldwijd elk jaar 180 miljoen eenheden gedoneerd bloed te kort komt. Van de wereldbevolking woont 82 procent in ontwikkelingslanden, maar nog geen 40 procent van het gedoneerde bloed komt daarvandaan. Veel ziekenhuizen moeten het daar zonder bloed stellen. Een Keniaanse krant bericht dat ’elke dag bijna de helft van de ingrepen waarvoor een bloedtransfusie nodig is, afgelast of uitgesteld wordt vanwege een tekort aan bloed’. — The Nation.

Bloedtekorten komen ook veel voor in rijke landen. Naarmate de bevolking vergrijst en de medische technieken geavanceerder worden, worden er meer operaties uitgevoerd. Daarnaast worden steeds meer bloeddonors afgewezen vanwege een riskante leefstijl of vanwege reizen waarop ze aan ziekten of parasieten kunnen zijn blootgesteld.

Onder degenen die verantwoordelijk zijn voor de bloedvoorraad lijkt een wanhoopsstemming te bestaan. Soms worden jongeren, omdat ze over het algemeen een minder riskante leefstijl hebben, gezien als een bron van veilig bloed. Zo is in Zimbabwe 70 procent van het gedoneerde bloed afkomstig van schoolkinderen. Centra voor bloeddonatie hebben hun openingstijden verlengd, en in sommige landen is het zelfs toegestaan donors te werven en aan zich te binden door ze een vergoeding te geven. In Tsjechië was er een campagne waarbij de burgers werden uitgenodigd een glas bier te komen drinken in ruil voor wat van hun bloed! In een gebied in India ging de overheid onlangs van deur tot deur op zoek naar donors die bereid waren de uitgeputte bloedvoorraad te helpen aanvullen.