Het barrièrerif van Belize — Een werelderfgoed

AFSPELEN

Het barrièrerif van Belize — Een werelderfgoed

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN MEXICO

„Achteruitgang of verdwijning van elk onderdeel van het cultureel en natuurlijk erfgoed betekent een rampzalige verarming van het erfgoed van alle volken ter wereld. . . . Het is de taak van de gehele internationale gemeenschap deel te nemen aan de bescherming van het cultureel en natuurlijk erfgoed van uitzonderlijke en universele waarde.” — Uit het Werelderfgoedverdrag van Unesco.

IN OVEREENSTEMMING met de bovenstaande woorden werd het Reservaat van het barrièrerif van Belize in 1996 op de Werelderfgoedlijst geplaatst. Zo kreeg het dezelfde status als Machu Picchu in Peru, de Grand Canyon in de Verenigde Staten en andere van zulke wonderen over de hele wereld. Waarom kan gezegd worden dat dit reservaat een „uitzonderlijke en universele waarde” heeft?

Een erfgoed dat behouden moet blijven

Het barrièrerif van Belize heeft na het Groot Barrièrerif van Australië de grootste hoeveelheid levend koraal ter wereld, en het is het langste rif op het westelijk halfrond. Het driehonderd kilometer lange rif ligt langs het Midden-Amerikaanse schiereiland Yucatán, langs bijna de hele kust van Belize. Naast het rif zelf — eigenlijk een keten van riffen — omvat het reservaat zo’n 450 zandige koraaleilandjes (cays) en drie atollen, ringvormige koraalriffen die pittoreske lagunes omsluiten. In dit reservaat worden zeven specifieke mariene gebieden, in totaal bijna duizend vierkante kilometer, beschermd door het Werelderfgoedverdrag.

Het behoud van koraalriffen is heel belangrijk omdat ze een vierde van alle zeeplanten en -dieren ter wereld herbergen. En inderdaad, alleen tropische regenwouden kennen een grotere biodiversiteit dan koraalriffen. Maar wetenschappers waarschuwen dat 70 procent van alle koralen op onze planeet binnen de volgende twintig tot veertig jaar verwoest zal zijn als er geen halt wordt toegeroepen aan de vele vormen van oceaanvervuiling, de grote stroom toeristen en destructieve gebruiken zoals het vissen met cyanide.

In het Reservaat van het barrièrerif van Belize zijn 70 soorten hard koraal, 36 soorten zacht koraal en 500 vissoorten geïdentificeerd. Het vormt ook de habitat van bedreigde zeedieren, zoals de echte en de onechte karetschildpad, de soepschildpad, de Caribische lamantijn en de spitssnuitkrokodil. Julianne Robinson, onderzoekster van koraalriffen, zegt over de verbazingwekkende diversiteit van het zeeleven in dit rif: „Het barrièrerif van Belize biedt zowel onderzoekers als bezoekers veel unieke gelegenheden. . . . Het is een van de weinige plaatsen waar je de natuur nog in volle pracht kunt observeren, maar het wordt wel bedreigd.”

Misschien wel de grootste bedreiging voor het barrièrerif van Belize is koraalverbleking: de veelkleurige koralen worden doorschijnend wit. (Zie het kader op blz. 26.) National Geographic News bericht dat er, gelijktijdig met de orkaan Mitch, in 1997 en 1998 een grootschalige verbleking van het koraal plaatsvond, wat tot gevolg had dat 48 procent van het levende koraal afstierf. Wat was de oorzaak van die verwoesting? Hoewel er nog onderzoek wordt gedaan, zegt rifdeskundige Melanie McField: „Deze koraalverbleking houdt nauw verband met stijgende zeetemperaturen. . . . Ook ultraviolet licht veroorzaakt verbleking, en een combinatie van die twee is funest.” Maar gelukkig lijkt het barrièrerif van Belize langzaam te herstellen. *

Een onderwaterparadijs

Het reservaat, met zijn glasheldere water met een gemiddelde temperatuur van 26 graden Celsius, is een paradijs voor duikers en snorkelaars. Negentig procent van het rif is nog niet verkend. Het ligt op slechts een paar honderd meter van San Pedro op Ambergris Cay, vanwaaruit het makkelijk te bereiken is. Zes kilometer ten zuidoosten van San Pedro ligt het zeereservaat Hol Chan, een ondiep onderwaternatuurpark van acht vierkante kilometer, met een kloof of kanaal door het rif.

Een van de meest verbazingwekkende plaatsen op aarde om te duiken is de Blue Hole, een beschermd werelderfgoedgebied in het reservaat, zo’n honderd kilometer van het vasteland in het Lighthouse Reef. Het is beroemd geworden door de Franse oceanograaf Jacques-Yves Cousteau tijdens zijn expeditie in 1970 met het onderzoeksschip Calypso. De Blue Hole, die in een turquoise zee ligt, is een indigo kalkstenen cenote of karstput, omrand met levend koraal. Hij heeft een diameter van zo’n 300 meter en is ruim 120 meter diep. Voordat het zeewaterniveau steeg, was dit geologische fenomeen een droge, onderaardse grot waarvan later het dak instortte. De wanden zijn loodrecht tot op een diepte van ongeveer 35 meter, vanwaar gigantische aan richels hangende stalactieten naar beneden wijzen. Het panorama onder water is ontzagwekkend. Je hebt er een zicht van wel zestig meter. Behalve haaien komt er in de Blue Hole niet veel zeeleven voor. Voor sportduikers is het goed te weten dat deze duik decompresseren vereist en dat hij onervaren duikers sterk ontraden wordt. Maar bij de koraalranden kun je fantastisch snorkelen in het kristalheldere water.

Niet ver daarvandaan ligt nog een van de zeven gebieden waaruit dit werelderfgoed bestaat, namelijk de Half Moon Cay, een idyllisch eiland dat een geliefd plekje is voor de zeldzame roodpootgent. Er zijn hier nog zo’n 98 andere vogelsoorten gesignaleerd. De duik langs de Half Moon Cay Wall, een rifwand bedekt met prachtig zacht koraal die bijna duizend meter de diepte in gaat, is echt spectaculair.

Zoals uit dit korte bezoek aan het barrièrerif van Belize blijkt, zijn er goede redenen om deze schat te beschermen, zodat volgende generaties zich er eveneens over kunnen verwonderen. Het verlies hiervan zou echt „een rampzalige verarming van het erfgoed van alle volken” betekenen.

[Voetnoot]

^ ¶9 Hoewel er plaatselijk misschien weinig kan worden gedaan aan de opwarming van de aarde, die de zeewatertemperatuur doet stijgen, zijn de Belizanen aangemoedigd het reservaat actiever te beschermen nu het op de Werelderfgoedlijst is geplaatst.

[Kader/Illustraties op blz. 26]

Koraalverbleking

Een rif is een levende muur gevormd door kolonies vleesetende diertjes die koraalpoliepen heten en een harde buitenwand hebben bestaande uit calciumcarbonaat of kalksteen. Levende koralen groeien op de dode skeletten van vorige generaties. Microscopisch kleine algen (zoöxanthellen) leven in het weefsel van rifkoralen. Ze leven in symbiose daarmee door zuurstof en voedingsstoffen af te staan, die door de poliepen gebruikt worden, en de kooldioxide op te nemen die de poliepen afstaan. De poliepen, die gevoelig zijn voor veranderingen in de watertemperatuur, beginnen de algen te verdrijven als de temperatuur stijgt, waardoor ze het pigment chlorofyl verliezen en een bleke kleur krijgen. In deze verzwakte toestand is koraal kwetsbaar voor ziekte en kan het afsterven. Maar koraalriffen zijn veerkrachtig en kunnen herstellen als ze beschermd worden.

[Verantwoording]

[Kaart op blz. 23]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

Mexico

BELIZE

Caribische Zee

Grote Oceaan

[Illustratie op blz. 23]

Satellietfoto van Belize waarop het driehonderd kilometer lange rif te zien is

[Illustratie op blz. 24]

Rendezvous Cay

[Verantwoording]

©kevinschafer.com

[Illustratie op blz. 24]

Echte karetschildpad

[Illustratie op blz. 24, 25]

De Blue Hole in het Lighthouse Reef, ontstaan toen een kalksteengrot instortte

[Verantwoording]

[Illustratie op blz. 25]

In het barrièrerif van Belize leven vijfhonderd vissoorten

[Verantwoording]

[Illustratieverantwoording op blz. 23]

[Illustratieverantwoording op blz. 24]

ONTWAAKT!