Een bord met rupsen

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN ZAMBIA

SOMMIGE mensen vinden het eten van rupsen maar niks. Er zijn ook mensen die bepaalde rupsen als een lekkernij zien. In delen van Afrika eten mensen graag de rupsen van de nachtpauwoog, Gonimbrasia belina. De diertjes staan er algemeen bekend als mopanewormen, genoemd naar de mopaneboom, waarop ze bij voorkeur leven. In veel plattelandsgemeenschappen wordt reikhalzend uitgekeken naar de oogst van deze kronkelende, voedzame delicatesse. „Ze zijn bijzonder rijk aan eiwitten”, zegt Keith Leggett van de Kalahari Conservation Society. De rupsen spelen ook een nuttige rol in de ecologie van het vaak droge en relatief onvruchtbare savannebos.

 Als de regens zich begin november over zuidelijk Afrika verspreiden, komt het land tot leven. De miljoenen onder de grond levende poppen zijn inmiddels veranderd in elegante nachtvlinders. In een paar weken tijd zullen hun nakomelingen zijn uitgegroeid van piepkleine eitjes tot larven, en vervolgens tot kleurrijke mollige ’worstjes’.

In gebieden waar voornamelijk meelproducten op het menu staan, zijn de rupsen een welkome aanvulling op het dagelijks voedsel. Hoewel de meesten van ons niet zo snel rupsen zullen eten, zijn ze met hun eiwitgehalte van 60 procent een waardevol handelsproduct, vooral in gebieden waar eiwitten van goede kwaliteit duur of schaars zijn. Een portie eetbare rupsen is net zo voedzaam als een portie vlees of vis en levert ongeveer driekwart van de hoeveelheid eiwitten, vitaminen en mineralen die een volwassene dagelijks nodig heeft. Het zijn dus voedzame beestjes!

Iemand die rupsen eet, vindt het natuurlijk onbegrijpelijk dat boeren elders een dure chemische oorlog tegen deze voedzame insecten voeren. Miljoenen rupsen verwerken al knabbelend vaak oneetbare en soms zelfs giftige bladeren tot volwaardig voedsel. En dat allemaal zonder dure landbouwmachines en de kosten van een veearts! De met de hand verzamelde rupsen zijn een uiterst efficiënt oogstproduct dat met weinig inspanning verkrijgbaar is.

Mopanewormen leveren een aanzienlijke bijdrage aan de vruchtbaarheid en het ecologische evenwicht van de savanne. Hoewel de afmetingen en de enorme eetlust van de Afrikaanse olifant indrukwekkend zijn, vallen zijn spijsverteringsprestaties in het niet bij die van de nederige mopaneworm. In hun korte bestaan van zes weken verorberen horden rupsen ongeveer tien keer zo veel vegetatie en produceren ze bijna vier keer zo veel mest als de olifanten die in hetzelfde gebied grazen. Niet zo verwonderlijk dus dat de rups maar liefst vierduizend keer zo zwaar wordt! En het is ook niet zo verrassend dat het ongecontroleerd ’oogsten’ van rupsen van invloed is op de vruchtbaarheid en het ecologische evenwicht van de grond.

Hoe worden deze rupsen verzameld? Elk regenseizoen komen de vrouwen op het platteland bij elkaar om de eerste van de twee jaarlijkse oogsten van mopanewormen binnen te halen. Enkele weken achtereen worden de rupsen verzameld, van ingewanden ontdaan, gekookt en uitgespreid om te drogen. Maar het oogsten en bereiden van sommige andere eetbare rupsen vergt speciale zorg. De beschermende haartjes of stekeltjes waarmee sommige rupsen zijn uitgedost, moeten worden verwijderd. Bij het bereiden is ook voorzichtigheid geboden omdat sommige rupsen zich met planten voeden die voor mensen giftig zijn. Nadat ze zijn bereid, kunnen gedroogde rupsen worden gegeten als knapperige snack. Maar meestal worden ze in de week gelegd en verwerkt in een stoofgerecht of gebakken met tomaat en ui.

Misschien lijkt het eten van rupsen u wel een avontuur. Maar het kan ook zijn dat het idee u helemaal niet aanspreekt en dat u de gelegenheid om dit exotische gerecht te proeven graag aan u voorbij laat gaan. Het is echter wel bijzonder te bedenken dat de rupsen voor veel gezinnen in Afrika een belangrijke bron van eiwitten zijn en een aanvulling op hun inkomen vormen.

[Illustratie op blz. 26]

Door zijn hoge eiwitgehalte is de mopaneworm een waardevol handelsartikel

[Illustratie op blz. 27]

In zes weken tijd wordt de mopaneworm vierduizend keer zo zwaar