Lekkernijen uit het bos

DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN FINLAND

IN Scandinavië vinden veel gezinnen het leuk om wilde bessen te gaan plukken in het bos. In Finland bijvoorbeeld hebben liefhebbers van de bossen het geluk dat die — zelfs als ze tot iemands privéterrein behoren — vrij toegankelijk zijn, zolang men er maar geen schade aanricht en niet te dicht bij een huis komt. Het recht op vrije toegang is niet vastgelegd in de wet maar is een oud-Scandinavische traditie. Daardoor is het bijna overal toegestaan in het wild groeiende bloemen, paddenstoelen en bessen te plukken.

In Finland groeien zo’n vijftig soorten bosbessen, waarvan de meeste eetbaar zijn. De drie meest voorkomende soorten zijn de blauwe bosbes, de bergbraambes en de rode bosbes (of vossenbes). * — Zie kaders.

Bessen zorgen met hun uiteenlopende kleuren en smaken niet alleen voor variatie in het voedsel, maar ze zijn ook erg gezond. In een gids voor wilde bessen staat: „Scandinavische bessen profiteren van de vele uren daglicht [in de zomer] en hebben daardoor veel kleur en smaak en een hoog gehalte aan mineralen en vitaminen” (Luonnonmarjaopas). Bessen bevatten bovendien vezels die nuttig kunnen zijn voor de bloedsuikerspiegel en die de cholesterolspiegel kunnen verlagen. Ze bevatten ook flavonoïden, fenolische verbindingen die, naar men aanneemt, goed zijn voor de gezondheid.

Loont het de moeite om bessen te plukken in het bos? „Je bespaart er echt geld mee, want bessen zijn in de winkel vrij prijzig. En als je ze zelf plukt, weet je zeker dat ze vers zijn”, zegt Jukka, een enthousiaste plukker. Zijn vrouw, Niina, noemt nog een voordeel: „Als we bessen gaan plukken, is het voor ons gezin ook meteen een gelegenheid om gezellig in het bos te picknicken.”

Ze voegt eraan toe: „Maar als er kinderen bij zijn, is het wel belangrijk dat je ze goed in de gaten houdt, om te voorkomen dat ze onbekende bessen opeten of gaan dwalen.” Omdat sommige bessen giftig zijn, is voorzichtigheid geboden.

 Net als de meeste Scandinaviërs genieten Jukka en Niina erg van de bosrijke omgeving. „Ik hou van het bos”, zegt Niina. „Het is er heerlijk stil en de lucht is schoon en fris. Het is verfrissend voor de geest. En ook de kinderen hebben het er naar hun zin.” Jukka en Niina hebben gemerkt dat het bos met zijn stilte een prettige omgeving is om rustig na te denken en met elkaar te praten.

Bessen smaken het best en hebben de meeste voedingswaarde als ze pas geplukt zijn. Maar verse bessen blijven niet lang vers. Om in de winter van bessen te kunnen genieten, moeten ze geconserveerd worden. Vroeger bewaarde men de bessen in de kelder, maar tegenwoordig worden ze meestal in de vriezer bewaard. Er wordt ook vaak jam en sap van gemaakt.

„Het is heerlijk om hartje winter een paar potjes van die ingemaakte zomer tevoorschijn te halen en daarmee de zomer terug te brengen, en al weer uit te zien naar de komende”, zegt een Zweedse schrijver in een boek over bessen (Svenska Bärboken). Bessen worden op allerlei manieren gebruikt. Bij het ontbijt smaken ze goed met yoghurt, muesli of pap. Verfrissende bosbessen worden verwerkt in heerlijke desserts en gebak. En een bessensaus of -gelei geeft kleur aan een grote verscheidenheid van gerechten.

Veel mensen kopen bessen bij een winkel in de buurt. Maar misschien is het ook een idee om op een heldere dag in het bos de frisse lucht in te ademen en van de rust te genieten, terwijl u zelf op zoek gaat naar deze felgekleurde, zoete lekkernijen. Het doet ons denken aan de woorden van de psalmist: „Hoe talrijk zijn uw werken, o Jehovah! Gij hebt ze alle in wijsheid gemaakt. De aarde is vol van uw voortbrengselen.” — Psalm 104:24.

[Voetnoot]

 [Kader/Illustraties op blz. 24, 25]

BLAUWE BOSBES (Vaccinium myrtillus)

Deze populaire zoete bes wordt ook wel blauwbes genoemd. Van blauwe bosbessen wordt vaak saus, pudding, jam en sap gemaakt. Ze worden ook gebruikt bij de bereiding van gebak. Verse bessen smaken heerlijk met melk. Maar probeer niet stiekem lekkernijen te eten waarin deze bessen zijn verwerkt, want dat levert een blauwe mond en blauwe lippen op. Daarom wordt de bes door sommigen verklikbes genoemd.

[Kader/Illustraties op blz. 25]

BERGBRAAMBES (Rubus chamaemorus)

Deze bes gedijt in afgelegen plaatsen zoals moerassen. In Finland komt de bes het meest voor in het noorden. De bergbraambes, die rijk is aan vitamine A en C, is sappig en voedzaam. Ze bevat in verhouding drie tot vier keer zo veel vitamine C als een sinaasappel. Bergbraambessen zijn heel geliefd en worden soms het goud van de moerassen genoemd. De zoete bessen geven een fijne smaak aan diverse desserts, en de likeur die ervan wordt gemaakt, smaakt uitstekend.

[Verantwoording]

Reijo Juurinen/Kuvaliiteri

[Kader/Illustraties op blz. 25]

RODE BOSBES (Vaccinium vitis-idaea)

Deze bes, die nauw verwant is aan de cranberry, is in Finland en Zweden buitengewoon geliefd. Compote of gelei van rode bosbessen is een verfrissend bijgerecht. De felrode bes wordt ook gebruikt bij de bereiding van saus, pudding, sap en gebak. Rode bosbessen kunnen lang worden bewaard omdat ze van nature zuren bevatten die als conserveringsmiddel dienen. De hoge zuurgraad geeft de bes een scherpe smaak waaraan iemand misschien even moet wennen.

[Kader op blz. 25]

Het is niet altijd leuk!

Bessen plukken in de natuur kan een prettige en lonende bezigheid zijn. * Maar het verloopt niet altijd zonder problemen. Pasi en Tuire, een echtpaar in Lapland, plukken bessen voor eigen gebruik en voor de verkoop. Tijdens het plukken worden ze soms omringd door zwermen hinderlijke insecten zoals muggen en horzels. „Dat is erg vervelend. Ze zitten zelfs in je mond en in je ogen”, huivert Tuire. Gelukkig kunnen de juiste kleding en insectenwerende middelen enige bescherming bieden.

De wandeling in de natuur kan ook zwaar zijn, vooral als je in moerasgebied loopt. Wat vaste grond lijkt, kan een modderpoel blijken te zijn. Volgens Pasi en Tuire is ook het plukken een heel karwei. Als je uren achtereen voorovergebogen en gehurkt zit, krijg je misschien pijn in je benen en je rug.

Het is ook niet altijd makkelijk om te weten waar de bessen groeien. „Soms moet je lang zoeken om een goede plek te vinden”, zegt Pasi. „Vaak is het zoeken voor ons vermoeiender dan het plukken zelf”, voegt Tuire eraan toe. En dan moeten de bessen ook nog gewassen worden.

Vanwege die uitdagingen zijn sommigen geneigd om de bessen maar te laten zitten voor de dieren in het bos. Veel enthousiaste bessenplukkers zoals Pasi en Tuire trekken echter nog steeds elk jaar het bos en de moerasgebieden in. Voor hen weegt het plezier van het plukken van wilde bessen ruimschoots op tegen de opofferingen.

[Voetnoot]