Meer dan speelgoed

DE Egyptenaren maakten ze van platte stukjes hout, de Japanners van gevouwen papier, de Duitsers van porselein en de Eskimo’s van robbenvel. Volwassenen verzamelen ze en kinderen vinden ze prachtig. Waar gaat het over? Over poppen.

The World Book Encyclopedia zegt: „De meeste popachtige figuurtjes uit vroeger tijd waren magische of religieuze voorwerpen en geen speelgoed.” De Egyptenaren uit de oudheid schilderden kleding met dessins op stukjes hout die de vorm van een peddel hadden, en versierden die met kettingen van kleikralen, die haren moesten voorstellen. Die poppen legden ze in de graven van overledenen omdat ze geloofden dat die in het hiernamaals als bedienden zouden fungeren. Wraakzuchtige mensen in het Caribisch gebied staken spelden in voodoopoppetjes in de hoop hun vijanden daarmee schade te berokkenen.

In veel culturen werden poppen bij vruchtbaarheidsriten gebruikt. In het oude Griekenland bijvoorbeeld lieten meisjes vlak voor hun huwelijk hun pop achter op het altaar van Artemis, de godin van de vruchtbaarheid. In deze tijd dragen Ashantivrouwen in Ghana een pop aan hun tailleband in de hoop dat ze daardoor mooie kinderen zullen krijgen. In Syrië hangen meisjes soms een pop voor het raam om aan te geven dat ze de huwbare leeftijd hebben.

In Japan wordt elk jaar op 3 maart Hina Matsuri, het Poppenfestival, gehouden. Het staat ook bekend als het festival voor meisjes en is „afgeleid van diverse gebruiken”, zegt Japan — An Illustrated Encyclopedia. „Een daarvan is de Chinese reinigingsrite die aan het begin van de derde maanmaand bij een rivier werd gehouden. In de Heianperiode (794-1185) schakelden hovelingen op de derde dag van de derde maand waarzeggers in om hun onzuiverheden uit te drijven, door die af te beelden op stukken papier . . ., en die dan in de rivier of in de zee te gooien.”

 Poppen als speelgoed

Tijdens de Edoperiode in Japan (1603-1867) werden de poppen die speciaal voor kinderen bedoeld waren, gemaakt naar het voorbeeld van echte mensen en droegen ze diverse soorten kleding. Andere soorten poppen konden bewegen met behulp van kabeltjes, springveertjes, katrolletjes en houten takeltjes. Er was zelfs een pop die een gast een kopje thee kon serveren en kon teruglopen met een leeg kopje!

Volgens The World Book Encyclopedia kende men vóór 1700 in westerse landen „niet echt een kindertijd zoals wij die nu kennen. Kinderen werden beschouwd als kleine volwassenen en van hen werd verwacht dat ze zich ook zo gedroegen.” Poppen werden zowel voor volwassenen als voor kinderen gemaakt. In de negentiende eeuw ging men echter steeds meer inzien dat het voor de ontwikkeling van een kind belangrijk was om te spelen. Daardoor floreerde de poppenindustrie in Europa.

In 1824 bedachten Duitse poppenmakers een apparaatje waarmee hun poppen ’mama’ en ’papa’ konden zeggen. Een aantal jaren later produceerden ze poppen die konden lopen. De Amerikaanse uitvinder Thomas Edison maakte zelfs een miniatuurplatenspeler waardoor het leek of sommige poppen konden praten. Ondertussen maakten de Fransen een pop die voedsel kon eten: Bébé Gourmand. De Fransen stonden ook bekend om hun modepoppen, die compleet met elegante kleding werden verkocht. De eigenaar van zo’n pop kon er accessoires bij kopen zoals een kam, een bontjas, een waaier of meubeltjes.

In de twintigste eeuw werden er meer poppen gemaakt dan ooit. Door de uitvinding van het plastic konden er in de jaren veertig goedkope poppen worden gemaakt met kunstige details. De plastic barbiepop, die in 1959 op de markt kwam, is het populairste product van de poppenindustrie. In de loop der tijd zijn er meer dan een miljard barbies over de toonbank gegaan en alleen al in 1997 verdiende de fabrikant daarmee 1,2 miljard euro.

Poppen als onderwijzers

De Pueblo-indianen in het zuidwesten van de Verenigde Staten gebruikten kachinapoppen, die uit cactuswortels en vurenhout gesneden waren, om hun kinderen te leren over hun stamgoden. Tijdens een speciale ceremonie kleedde en gedroeg een lid van de stam zich als een van de goden. Na afloop kregen de kinderen van hun ouders een pop die eruitzag als die god zodat ze er al spelend vertrouwd mee zouden raken.

Poppen „zorgen voor een uitlaatklep wanneer een kind zich gekwetst voelt, boos is, of andere emoties voelt”, zegt The World Book Encyclopedia. „Door met poppen te spelen, kunnen kinderen de rol oefenen die ze later als volwassene hopen te vervullen.” Een pop die werd tentoongesteld tijdens het Kinderfestival dat elk jaar in mei in Japan wordt gehouden, moest een jonge man voorstellen met de complete wapenrusting van een traditionele krijger. De pop wordt gebruikt als rolmodel voor jongetjes om op te groeien tot iemand die volgens de plaatselijke cultuur een sterk en respectabel lid van de maatschappij is.

Vanwege de emotionele band die er tussen kinderen en hun pop ontstaat, zullen verstandige ouders goed nadenken over de invloed die een pop op de ontwikkeling van hun kind kan hebben. Sommigen zeggen bijvoorbeeld dat het uiterlijk en de eindeloze garderobe van bepaalde poppen een schadelijk effect op meisjes kan hebben. Een criticus zegt dat zulke poppen funest zijn voor jonge  meisjes omdat het hun leert meer oog te hebben voor uiterlijk en kleding dan voor dingen die er echt toe doen.

Voor iedereen die weleens een kind met een pop heeft zien spelen, of die nu van stof, papier, hout, plastic of ander materiaal was, is het duidelijk dat een pop meer is dan een stuk speelgoed. Het is een vriendje, een speelkameraadje en zelfs een vertrouweling met wie ze hun kindertijd doorbrengen.

[Kader op blz. 27]

Hernieuwde interesse voor oude poppen

Poppen verzamelen is een zeer populaire hobby geworden die in de jaren zeventig aan populariteit won en een internationale handel op gang bracht. Verzamelaars zijn op zoek naar goedkope plastic poppen ter waarde van een paar euro of naar zeldzame exemplaren zoals poppen van de Duitse firma Kämmer en Reinhardt. Op een veiling bracht een dergelijke pop uit het begin van de vorige eeuw een bedrag van rond de 189.000 euro op. Een van de grootste verzamelingen, te vinden in het Strong-speelgoedmuseum in Rochester (New York), bestaat uit zo’n 12.000 poppen.

[Kader/Illustratie op blz. 28]

Poppen — Reden voor ouderlijke bezorgdheid

Wat kunnen ouders doen om hun kinderen te beschermen tegen de mogelijk schadelijke invloed van sommige poppen? The Washington Post klaagde: „Over het algemeen wijzen de amusements- en speelgoedindustrie, net zoals ooit de tabaksindustrie, elke verantwoordelijkheid af, en het is onwaarschijnlijk dat ze uit eigen beweging veranderingen zullen aanbrengen.” Het is duidelijk dat ouders hun verantwoordelijkheid moeten nemen.

De Bijbel geeft ouders de opdracht hun kinderen dagelijks opbouwend onderricht te geven (Deuteronomium 6:6-9; Spreuken 22:6). Hoe kunnen ze daarmee de mogelijk schadelijke invloed van sommige poppen tegengaan? Een moeder zegt dat ze haar dochter bijvoorbeeld 1 Timotheüs 2:9 heeft voorgelezen, waar bescheiden kleding wordt beschreven, en daarover met haar heeft geredeneerd. Hun gesprekken verliepen ongeveer als volgt:

Moeder: Zien deze poppen eruit als een kind of als een vrouw?

Dochter: Als een vrouw.

Moeder: Waarom denk je dat?

Dochter: Omdat ze het lichaam van een vrouw hebben en vrouwenkleren en vrouwenschoenen aanhebben.

Moeder: Dat klopt. En vind je, nu we dat stukje in de Bijbel hebben gelezen, dat christenen dit soort kleren kunnen dragen?

Dochter: Nee.

Moeder: Waarom niet?

Dochter: De rokken zijn heel kort, . . . de bloesjes te bloot, . . . en het zit allemaal erg strak.

Het is waar dat het inspanningen kost om kinderen goddelijke beginselen te leren zodat ze tot deze conclusies komen. Maar het is de moeite waard! Heel wat ouders hebben veel gehad aan het boek Lessen van de Grote Onderwijzer (uitgegeven door Jehovah’s Getuigen), dat een hulp is om kinderen goddelijke beginselen bij te brengen.

Als u graag het geïllustreerde boek Lessen van de Grote Onderwijzer (256 pagina’s) wilt ontvangen, kunt u schrijven naar Jehovah’s Getuigen via een van de adressen op blz. 5 van dit tijdschrift.

[Illustratie op blz. 26]

Een Japanse pop serveert thee

[Illustratie op blz. 26]

Pop van de Franse firma Bru

[Illustratieverantwoording op blz. 26]

Top: © SHOBEI Tamaya IX; middle: Courtesy, Strong National Museum of Play, Rochester, New York; bottom: © Christie’s Images Ltd