Jonge mensen vragen

Wat moet ik doen als mijn broer of zus zelfmoord heeft gepleegd?

Het leven van Karen veranderde in één klap toen haar vader het nieuws vertelde. „Sheila is er niet meer”, was alles wat hij kon uitbrengen. Karen en haar vader vielen elkaar in de armen terwijl ze probeerden te begrijpen waarom iemand zoiets onbegrijpelijks zou doen. Karens zusje had een eind aan haar leven gemaakt. *

ALS een jongere overlijdt, richten mensen goedbedoeld vaak hun aandacht op de ouders. Ze vragen aan de broers en zussen: „Hoe gaat het met je ouders?”, maar vergeten misschien te vragen: „Hoe gaat het met jou?” De broers en zussen zijn daarom wel de vergeten nabestaanden genoemd.

Uit onderzoek is gebleken dat de dood van een broer of zus een grote impact op een kind heeft. „Zo’n groot verlies heeft een negatieve uitwerking op de gezondheid, het gedrag, schoolwerk, het zelfvertrouwen en de ontwikkeling van achterblijvende kinderen”, schrijft psychotherapeute dr. P.G. White in haar boek Sibling Grief — Healing After the Death of a Sister or Brother.

Ook op jongeren die al iets ouder zijn, heeft het veel impact. Karen, die aan het begin werd genoemd, was 22 toen haar jongere zus Sheila zelfmoord pleegde. Toch had ze zo veel verdriet dat het af en toe ondraaglijk leek. „Ik kan niet zeggen dat ik het zwaarder heb gehad dan mijn ouders,” zegt ze, „maar ik denk dat ik er minder goed mee om kon gaan dan zij.”

Heb jij net als Karen een broer of zus verloren? Dan voel je je misschien net als de psalmist David, die schreef: „Ik ben ontdaan geworden, ik heb mij uitermate diep neergebogen; de gehele dag heb ik bedroefd rondgelopen” (Psalm 38:6). Hoe kun je je verdriet verwerken?

’Had ik maar . . .’

Als een broer of zus zelfmoord pleegt, kun je je heel schuldig voelen. Misschien zeg je tegen jezelf: ’Had ik het maar anders gedaan, dan zou hij of zij nu nog leven.’ En misschien lijkt het erop dat die gedachte klopt. Chris, die 21 was toen zijn broer van 18 zelfmoord pleegde, geloofde dat. „Ik was de laatste die met mijn broer gepraat had,” vertelt hij, „dus dacht ik dat ik had moeten merken dat er iets mis was. Ik redeneerde dat hij misschien zou hebben  verteld wat hem dwarszat als ik maar aardiger was geweest.”

De wanhoop die Chris voelde, werd nog versterkt doordat de relatie tussen hem en zijn broer niet echt goed was. „In het briefje dat hij achterliet zei hij dat ik een betere broer had kunnen zijn”, vertelt Chris vol verdriet. „Ik weet natuurlijk dat hij niet in orde was, maar die gedachte blijft me door het hoofd spoken.” Vaak wordt zo’n schuldgevoel nog aangewakkerd door herinneringen aan wat er over en weer gezegd is voordat de broer of zus overleed. „Veel achterblijvende kinderen hebben me verteld dat ze zich schuldig blijven voelen over een ruzie die ze maanden of zelfs jaren geleden hebben gehad”, vertelde de eerder aangehaalde dr. White aan Ontwaakt!

Als jij je schuldig voelt over de zelfmoord van een broer of zus, vraag je dan af: welk mens heeft de volledige controle over wat een ander mens doet? Karen zegt: „Het lijden waaraan de persoon wilde ontsnappen, en de verschrikkelijke manier waarop hij of zij er een eind aan heeft gemaakt, kon jij niet voorkomen.”

Maar als je nu niet lijkt te kunnen vergeten dat je iets ongevoeligs of onaardigs tegen je broer of zus hebt gezegd? De Bijbel kan je helpen te relativeren. Daarin staat: „Wij allen struikelen vele malen. Indien iemand in woorden niet struikelt, die is een volmaakt man” (Jakobus 3:2; Psalm 130:3). Stil blijven staan bij momenten waarop jij voor je gevoel je broer of zus onaardig hebt behandeld, zal je verdriet alleen maar verergeren. Hoe pijnlijk die herinneringen ook kunnen zijn, jij bent niet de oorzaak dat je broer of zus er niet meer is. *

Je verdriet verwerken

Geen twee mensen uiten hun verdriet op precies dezelfde manier. Sommigen huilen openlijk, en daar is niks mis mee. De Bijbel zegt dat David ’weende met een zeer groot geween’ nadat zijn zoon Amnon was gestorven (2 Samuël 13:36). Zelfs Jezus „liet zijn tranen de vrije loop” toen hij zag hoeveel verdriet de dood van zijn vriend Lazarus veroorzaakte. — Johannes 11:33-35.

Aan de andere kant kunnen sommigen niet meteen rouwen, vooral wanneer iemand heel plotseling is overleden. Karen weet nog: „Mijn gevoelens leken wel bevroren. Een tijdlang kon ik amper nog functioneren.” Zo’n reactie is heel normaal als een broer of zus zelfmoord pleegt. „Zelfmoord is iets traumatisch”, vertelde dr. White aan Ontwaakt!, „en je moet eerst het trauma verwerken voordat je kunt rouwen. Sommige professionele hulpverleners proberen nabestaanden te laten huilen en rouwen terwijl die daar nog niet klaar voor zijn. Ze zijn nog helemaal verdoofd door de schok.”

De dood van je broer of zus verwerken kost tijd, en dat is logisch als je bedenkt wat er gebeurd is. „Ons gezin is als een vaas die kapotgevallen en weer gelijmd is”, zegt Chris. „We  lijken het nu eerder te begeven als we onder druk komen te staan.” Het volgende kan een hulp zijn om beter met de situatie om te gaan:

▪ Maak een lijst van Bijbelteksten die je troost geven, en bekijk ze minstens een keer per dag. — Psalm 94:19.

▪ Neem iemand in vertrouwen die met je meevoelt. Erover praten kan de last minder zwaar maken. — Spreuken 17:17.

▪ Mediteer over de Bijbelse belofte van een opstanding. — Johannes 5:28, 29.

Je zult misschien ook merken dat het bijhouden van een dagboek, in ieder geval voor een tijdje, je helpt je verdriet in het juiste perspectief te plaatsen. Het kader op deze bladzijde kan je helpen wat gedachten op papier te zetten.

Eén ding weten we zeker: „God is groter dan ons hart en weet alle dingen” (1 Johannes 3:20). Hij weet beter dan welk mens maar ook welke factoren en omstandigheden misschien hebben bijgedragen tot de pijn die je broer of zus voelde. Hij kent jou ook, beter dan jij jezelf kent (Psalm 139:1-3). Daarom kun je er zeker van zijn dat hij begrijpt wat je doormaakt. Als je je overweldigd voelt door je verdriet, denk dan aan de woorden in Psalm 55:22: „Werp uw last op Jehóvah, en hijzelf zal u schragen. Nooit zal hij toelaten dat de rechtvaardige wankelt.”

Troost voor nabestaanden

Meer informatie over het verwerken van de dood van een dierbare is te vinden in de brochure Wanneer iemand die u dierbaar is, sterft, uitgegeven door Jehovah’s Getuigen.

[Voetnoten]

OM OVER NA TE DENKEN

▪ Met wie kun je praten als je gevoelens je overweldigen?

▪ Hoe kun je een jongere die verdriet heeft steunen?

[Kader op blz. 20]

Je gedachten op papier zetten kan een grote hulp zijn om verdriet te verwerken. Vul de volgende zinnen aan en beantwoord de vragen.

❖ Drie leuke herinneringen aan mijn broer of zus zijn:

1 ․․․․․

2 ․․․․․

3 ․․․․․

❖ Wat ik graag tegen mijn broer of zus had willen zeggen toen hij of zij nog leefde:

․․․․․

❖ Wat zou je tegen een jonger kind zeggen dat zichzelf de schuld geeft van de dood van zijn of haar broer of zus?

․․․․․

❖ Welk van deze Bijbelteksten geeft je de meeste troost, en waarom?

□ „Jehovah is nabij de gebrokenen van hart; en de verbrijzelden van geest redt hij.” — Psalm 34:18.

□ „Hij heeft niet veracht noch verafschuwd de ellende van de ellendige; en hij heeft zijn aangezicht niet voor hem verborgen, en wanneer hij tot hem om hulp schreeuwde, hoorde hij.” — Psalm 22:24.

□ „Het uur komt waarin allen die in de herinneringsgraven zijn, zijn [Jezus’] stem zullen horen en te voorschijn zullen komen.” — Johannes 5:28, 29.