Wat is de functie van de schildklier?
Wat is de functie van de schildklier?
DOOR EEN ONTWAAKT!-MEDEWERKER IN BRAZILIË
SARA had veel verdriet toen ze al vroeg in de zwangerschap haar baby verloor. Ongeveer een jaar later had ze opnieuw een miskraam. Verscheidene medische onderzoeken wezen niets uit. Met de jaren werd ze steeds zwaarder, hoewel ze goed in de gaten hield wat ze at en geregeld aan lichaamsbeweging deed. Daarbij kreeg ze last van kramp in haar benen en werd ze steeds gevoeliger voor kou. Uiteindelijk bleek na bloedonderzoek en een echo van haar schildklier dat ze aan de ziekte van Hashimoto leed, wat mogelijk de oorzaak van haar miskramen was geweest. *
Net als de meeste mensen had Sara nooit echt aandacht aan haar schildklier geschonken. Maar door haar verslechterende gezondheid bleek wel hoe belangrijk deze klier is.
De schildklier nader bekeken
De schildklier is een kleine, vlindervormige klier die zich vóór in de hals bevindt, net onder de adamsappel. De schildklier heeft twee lobben die als een kraag om de luchtpijp liggen. De klier, die nog geen dertig gram weegt, maakt deel uit van het endocriene stelsel, een groep organen en weefsels in het lichaam die hormonen — chemische boodschappers — produceren, opslaan en rechtstreeks in de bloedbaan brengen.
De schildklier bestaat uit talloze kleine blaasjes die gevuld zijn met een stroperige vloeistof die schildklierhormonen bevat. In die hormonen zit een hoge concentratie jodium. In feite bevindt bijna 80 procent van het jodium dat in het lichaam aanwezig is zich in de schildklier. Wanneer iemand via zijn voeding te weinig van dit element binnenkrijgt, kan dat leiden tot een vergrote schildklier. Bij kleine kinderen kan een tekort aan jodium de hormoonproductie remmen en daardoor de fysieke, mentale en seksuele ontwikkeling vertragen. Deze aandoening wordt cretinisme genoemd.
Wat schildklierhormonen doen
De schildklierhormonen worden T3, rT3 en T4 genoemd. * Zowel T3 als rT3 worden gevormd uit T4, en dat proces vindt voornamelijk plaats in de lichaamsweefsels buiten de schildklier. Als het lichaam meer schildklierhormonen nodig heeft, scheidt de klier dus T4 af in de bloedstroom, en vandaaruit kan T4 samen met de hormonen die eruit gevormd worden, inwerken op alle lichaamscellen.
Net zoals het toerental van een automotor wordt bepaald door de hoeveelheid gas die wordt gegeven, wordt door schildklierhormonen de snelheid gereguleerd van de stofwisseling van het lichaam: de chemische activiteit in cellen die energie produceert en nieuwe weefsels aanmaakt. Schildklierhormonen stimuleren dus de normale weefselgroei en het herstel van weefsel, zijn van invloed op de hartslag, en houden de energieproductie voor spieren en lichaamswarmte in stand.
Schildklierhormonen hebben nog meer belangrijke functies. Ze dragen er bijvoorbeeld toe bij dat de lever overtollige triglyceriden en LDL (’slecht’ cholesterol) uit de bloedbaan verwijdert. De cholesterol gaat naar de gal en vandaar naar de ontlasting. Een tekort aan schildklierhormonen kan daarentegen een verhoogd gehalte aan LDL veroorzaken en een afname van HDL (’goed’ cholesterol).
In het maag-darmkanaal versnellen schildklierhormonen de afscheiding van spijsverteringssappen en versterken ze de samentrekkende bewegingen (peristaltiek). Een teveel aan schildklierhormonen kan dus een frequente stoelgang tot gevolg hebben, en een tekort kan obstipatie veroorzaken.
Hoe wordt de schildklier gereguleerd?
Het reguleren van de schildklier begint in het deel van de hersenen dat de hypothalamus wordt genoemd. Wanneer de hypothalamus een behoefte aan schildklierhormonen bespeurt, geeft hij signalen aan de nabijgelegen hypofyse, een klier die zich onder aan de hersenen en boven het gehemelte bevindt. De hypofyse geeft op haar beurt het hormoon TSH af aan de bloedbaan om aan de schildklier te laten weten dat de productie van schildklierhormonen moet worden opgevoerd.
Een arts kan dus aan de hand van de hoeveelheid TSH en schildklierhormonen in het bloed vaststellen hoe het met de schildklier gesteld is. Dat is belangrijk omdat er problemen kunnen ontstaan als die niet goed functioneert.
Als de schildklier niet goed functioneert
Een slecht functionerende schildklier kan het gevolg zijn van jodiumarme voeding, lichamelijke of mentale stress, genetische afwijkingen, infecties, ziekten (gewoonlijk een auto-immuunziekte) of bijwerkingen van medicijnen die voor diverse ziekten worden voorgeschreven. * Een vergrote schildklier (struma) kan duiden op een ziekte. De klier kan in zijn geheel vergroot zijn (diffuse vergroting) of er kunnen knobbeltjes aan groeien. Hoewel een struma over het algemeen goedaardig is, moet er altijd een arts geraadpleegd worden omdat het een indicatie voor een ernstiger aandoening zoals kanker kan zijn. *
Meestal produceert een zieke schildklier óf te veel óf te weinig hormonen. Een overmatige werking wordt hyperthyreoïdie genoemd, en een gebrekkige werking hypothyreoïdie. Een schildklieraandoening kan zich geleidelijk en ongemerkt ontwikkelen, dus iemand zou de kwaal al jaren kunnen hebben voordat hij er iets van merkt. Zoals met de meeste ziekten het geval is, is de kans op een goede afloop groter als de diagnose in een vroeg stadium wordt gesteld.
De meest voorkomende schildklieraandoeningen zijn de ziekte van Hashimoto en de ziekte van Graves (ook wel ziekte van Basedow genoemd). Dit zijn auto-immuunziekten waarbij het immuunsysteem lichaamseigen cellen aanvalt omdat die als vreemd weefsel worden gezien. De ziekte van Hashimoto komt zes keer zo veel voor bij vrouwen als bij mannen en heeft gewoonlijk hypothyreoïdie tot gevolg. De ziekte van Graves komt acht keer zo veel voor bij vrouwen en veroorzaakt meestal hyperthyreoïdie.
De meningen over hoe vaak iemand moet worden getest op schildklieraandoeningen lopen uiteen, hoewel men het er in het algemeen wel over eens is dat pasgeboren baby’s moeten worden getest. (Zie het kader „Een belangrijke test voor pasgeboren baby’s”.) Als medisch onderzoek wijst op een trage schildklierwerking volgt meestal een test op antistoffen die de schildklier aanvallen. Zijn er echter aanwijzingen voor een te snel werkende schildklier, dan wordt er meestal een scan gemaakt (tenzij een patiënte zwanger is of borstvoeding geeft). In het geval van knobbels aan de schildklier moet er misschien een biopsie worden uitgevoerd om te bepalen of die goed- of kwaadaardig zijn.
Wanneer behandeling nodig is
Medicijnen kunnen de symptomen van hyperthyreoïdie, zoals een snelle hartslag, trillingen en angstgevoelens, verlichten. Een andere behandeling bestaat uit de vernietiging van schildkliercellen zodat de klier minder hormonen produceert. In sommige gevallen moet de schildklier misschien chirurgisch worden verwijderd.
Patiënten die hypothyreoïdie hebben of bij wie de schildklier is verwijderd, krijgen van hun arts meestal een dagelijkse dosis van het hormoon T4 voorgeschreven. Om de dosering goed af te stemmen, zal een arts een patiënt zorgvuldig in de gaten houden. Schildklierkanker kan op een aantal manieren worden behandeld, zoals met medicijnen, een operatie, chemotherapie en radioactief jodium.
Sara krijgt substitutietherapie met het hormoon T4 en een voedingsdeskundige heeft haar geholpen een evenwichtig dieet samen te stellen. De resultaten zijn positief. Sara en anderen hebben gemerkt dat de schildklier ondanks haar kleine afmetingen een belangrijke rol speelt. Zorg dus goed voor uw schildklier, door gezond voedsel te eten dat voldoende jodium bevat, te proberen chronische stress te vermijden en uw best te doen om een goede algehele gezondheid te behouden.
[Voetnoten]
^ ¶3 Hoewel een te traag werkende schildklier zwangerschapscomplicaties kan geven, bevallen de meeste vrouwen met een schildklieraandoening van een gezonde baby. Het is echter bijzonder belangrijk dat de moeder hormoontherapie volgt, omdat zij voor haar ongeboren kind in eerste instantie de enige bron van schildklierhormonen is.
^ ¶9 T3 is trijoodthyronine en T4 is thyroxine. De cijfers 3 en 4 slaan op het aantal jodiumatomen dat gekoppeld is aan het hormoon. De schildklier produceert ook calcitonine, een hormoon dat het calciumgehalte in het bloed reguleert.
^ ¶17 Ontwaakt! spreekt zich niet uit voor een bepaalde behandeling. Als u vermoedt dat u schildklierproblemen hebt, raadpleeg dan een arts die ervaring heeft met het voorkomen en behandelen van schildklieraandoeningen.
^ ¶17 De kans op schildklierkanker is groter voor iemand die bestralingstherapie heeft gehad voor hoofd of hals, die een medische voorgeschiedenis van kanker heeft, of bij wie schildklierkanker in de familie voorkomt.
[Inzet op blz. 27]
Net zoals het toerental van een automotor wordt bepaald door de hoeveelheid gas die wordt gegeven, wordt door schildklierhormonen de snelheid gereguleerd van de stofwisseling van het lichaam
[Inzet op blz. 29]
Een schildklieraandoening kan zich geleidelijk en ongemerkt ontwikkelen, dus iemand zou de kwaal al jaren kunnen hebben voordat hij er iets van merkt
[Kader/Illustratie op blz. 28]
BELANGRIJKSTE SYMPTOMEN
Hyperthyreoïdie: Buitengewone onrust, onverklaarbaar gewichtsverlies, snelle hartslag, frequente stoelgang, menstruatiestoornissen, prikkelbaarheid, angstgevoelens, stemmingswisselingen, uitpuilende ogen, spierverslapping, slapeloosheid en dun, bros haar. *
Hypothyreoïdie: Lichamelijke en mentale traagheid, onverklaarbare gewichtstoename, haaruitval, obstipatie, overgevoeligheid voor kou, menstruatiestoornissen, depressiviteit, verandering van stem (hees of laag), geheugenverlies en vermoeidheid.
[Voetnoot]
^ ¶36 Enkele van deze symptomen kunnen ook door andere aandoeningen worden veroorzaakt. Het is dus raadzaam naar uw huisarts te gaan als u zich niet goed voelt.
[Kader op blz. 28]
EEN BELANGRIJKE TEST VOOR PASGEBOREN BABY’S
Met een hielprik wordt bij pasgeboren baby’s wat bloed afgenomen om een eventuele schildklierafwijking te kunnen vaststellen. Als dat het geval blijkt te zijn, kan de arts hier iets aan doen. Een kind dat een tekort heeft aan schildklierhormonen zou een lichamelijke en mentale achterstand kunnen oplopen die cretinisme wordt genoemd. Daarom worden baby’s gewoonlijk binnen enkele dagen na de geboorte getest.
[Kader/Illustratie op blz. 29]
HET BELANG VAN JUISTE VOEDING
Juiste voeding kan schildklierproblemen helpen voorkomen. Bevat uw voedsel bijvoorbeeld voldoende jodium? Jodium is essentieel voor de productie van schildklierhormonen. Zeevis en schaal- en schelpdieren zijn een uitstekende bron van dit belangrijke element. De hoeveelheid jodium in groente en vlees verschilt naargelang van de chemische samenstelling van de grond waar het vandaan komt. Ter compensatie van het ontbreken van dit element in voedsel wordt in sommige landen aan tafelzout of bakkerszout jodium toegevoegd.
Ook selenium is belangrijk voor de schildklier. Dit spoorelement is deel van het enzym dat het hormoon T4 omzet in T3. Ook voor selenium geldt dat de concentratie ervan in groente, vlees en melk afhankelijk is van de grond. Zeevis, schaal- en schelpdieren, uien en tomaten zijn bijvoorbeeld een rijke bron van selenium. Als u vermoedt dat u een schildklieraandoening hebt, moet u uiteraard een arts raadplegen en niet proberen die zelf te behandelen.
[Diagram op blz. 28]
(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)
Luchtpijp
Strottenhoofd (adamsappel)
Schildklier
Luchtpijp
