Bolivia’s ’verloren wereld’

IN 1906 sprak de voorzitter van de Britse Royal Geographical Society met kolonel Percy Harrison Fawcett over het grote economische potentieel van Zuid-Amerika. Hij duwde Fawcett met zijn neus op een kaart en zei: „Moet je dit gebied zien! Het zit vol lege plekken omdat er nog zo weinig over bekend is.” Vervolgens stelde hij voor dat de kolonel het gebied ging verkennen. En dat deed Fawcett.

In zijn dagboeken beschreef Fawcett de dichtbeboste hellingen van wat nu bekendstaat als het Huanchacaplateau in Bolivia. Hij noemde het gebied „een verloren wereld”. * Sommigen denken dat de dagboeken en foto’s van Fawcett de bekende Britse schrijver Sir Arthur Conan Doyle geïnspireerd hebben tot het schrijven van De verloren wereld, een roman waarin een mythische wereld wordt beschreven van aapmensen en angstaanjagende dinosauriërs die zogenaamd tot in onze tijd waren blijven bestaan. Tegenwoordig omvat dit relatief ongerepte deel van het Amazonegebied het prachtige Nationaal Park Noel Kempff Mercado, dat in 2000 op de Werelderfgoedlijst werd geplaatst. *

Het park ligt in het uiterste noordoosten van Bolivia langs de grens met Brazilië en is een bijna onaangetaste wildernis die een gebied van ruim 15.000 vierkante kilometer beslaat. Het omvat vijf ecosystemen: hooggelegen altijdgroene wouden, loofverliezende bossen, hooggelegen droge savannen, moerassige savannen en moerasbossen. Het Huanchacaplateau zelf is ruim 5000 vierkante kilometer groot en stijgt met zijn steile zandstenen wanden 550 meter boven de omliggende vlakte uit. Het plateau loopt als een 150 kilometer lange wervelkolom parallel aan de oostelijke grens van het park. De talrijke rivieren die het oppervlaktewater van het plateau en de omliggende vlakte afvoeren, voeden zo’n twintig watervallen, waaronder de watervallen van Salto Susana, Arco Iris, Federico Ahlfeld, Gemelas en El Encanto.

Ons avontuur begint

Omdat het park in zekere mate beschermd is door zijn geïsoleerde ligging, trekt het veel ecotoeristen aan. De meeste komen met het vliegtuig vanuit Santa Cruz (Midden-Bolivia). Wij besloten de 700 kilometer met de auto af te leggen, waardoor we een veel beter beeld van het Boliviaanse platteland kregen. Op één plek zagen we voor ons iets over de weg fladderen wat leek op een wolk kleurrijke bladeren. Die ’bladeren’ bleken echter vlinders te zijn. En we waren niet de enigen die ze opgemerkt hadden. Een heleboel hongerige hagedissen schoten heen en weer en deden zich te goed aan de ongelukkige prooi.

Toen we in het nationale park aankwamen, maakten we in het dorp La Florida, aan de oevers van Paragua, kennis met Guido, onze gids. Guido bracht ons en ons voertuig met een pontonboot naar de overkant van de rivier, en vandaaruit reden we het korte stukje naar het kamp Los Fierros. Onderweg zagen we een vos en een prachtige spiesstaartnachtzwaluw, die vóór ons de weg overvloog.

De volgende ochtend werden we wakker van het schorre geluid van vogels: vier prachtige blauwgele ara’s zaten hoog in een boom bij onze hut. Het was alsof ze riepen: „Welkom in ons park!” Na dit geweldige begin van onze eerste  dag in het park wisten we dat ons nog veel meer leuke dingen te wachten stonden.

Boordevol leven

Het Nationaal Park Noel Kempff Mercado kan bogen op ruim 600 vogelsoorten, 139 verschillende zoogdieren (meer dan in heel Noord-Amerika), 74 soorten reptielen en misschien wel zo’n 3000 soorten vlinders, om nog maar niet te spreken van de talloze andere insecten. Tot de vogels behoren ruim 20 soorten papegaaien, maar ook de harpij, de hoatzin en de helmmanakin. Nick Acheson, een plaatselijke vogelgids en natuurbeschermer, vertelde ons dat „zeldzame soorten als de geelbuikdwergtiran en de roodstuitboomgors vogelaars van over de hele wereld aantrekken”.

Tot de vele zoogdieren behoren grote miereneters, manenwolven, jaguars, pekari’s, tapirs en pampaherten. De talrijke rivieren rondom het park wemelen ook van leven, waaronder 62 soorten amfibieën en 254 soorten vissen, alsook kaaimannen, reuzenotters, capibara’s en prachtige orinocodolfijnen. Het park is echt een paradijs voor natuurliefhebbers!

Door de aanwezigheid van grote katachtige roofdieren zijn veel bezoekers bezorgd om hun veiligheid. Dat was in ons geval ook zo. De beheerder van het kamp Los Fierros vertelde ons over zijn eerste nacht in het park: „Ik werd midden in de nacht wakker met het vreemde gevoel dat ik in de gaten gehouden werd. Ik keek uit het raam van mijn hut en stond oog in oog met een jaguar, met enkel een hor tussen ons in! Doodsbenauwd sloot ik mezelf op in de badkamer tot het licht werd.” Dat was niet echt wat we wilden horen!

Maar toen vervolgde de beheerder: „Ik kwam er al snel achter dat dit nieuwsgierige vrouwtje vaak ’s nachts langskomt en niet als gevaarlijk wordt beschouwd. Op warme dagen komen jaguars zelfs vaak het kamp binnen en gaan dan op de koele, betegelde terrasjes van de hutten liggen. Je kunt je wel voorstellen dat nieuwkomers dat vaak een verontrustend gezicht vinden! Vroeger droegen we altijd een geweer bij ons, vooral als we ’s nachts met een groep op pad gingen, maar dat doen we nu niet meer. De dieren zijn niet veranderd; onze houding tegenover ze wel.” Toch gaf hij ons de waarschuwing om alle wilde dieren met respect te behandelen.

De jungletocht naar de watervallen van El Encanto

De vele watervallen in het park zijn een grote bezienswaardigheid. We begonnen ’s morgens vroeg met Guido aan onze wandeling naar de watervallen van El Encanto, die vanaf het Huanchacaplateau 80 meter naar beneden storten. Terwijl we de zes kilometer door het regenwoud liepen, werden we begroet door spinapen en brulapen in de takken boven ons. Beide soorten doen hun naam eer aan: spinapen vanwege hun opvallend lange armen en poten, en brulapen vanwege hun luide, schreeuwende geroep dat op wel drie kilometer afstand te horen is! Voor ons zagen we in een flits een kalkoenachtige vogel, een roodkeelgoean, die op zoek was naar een ontbijtje. Guido wees ons op sporen langs de oever van de nabijgelegen stroom. Met zijn geoefende oog herkende hij de voetafdrukken van twee soorten  herten, alsook van een tapir, een jaguar en een poema. We voelden dat de ogen van allerlei dieren vanuit hun schuilplaatsen op ons gericht waren en dat deze plek dag en nacht krioelt van leven.

De oplettende dieren hebben voldoende gebladerte om zich achter te verschuilen, want dankzij de uiteenlopende landschappen en habitats in het park is er een overvloed aan planten van allerlei soorten. In het gebied komen naar schatting 4000 soorten voor, waaronder ruim 100 soorten orchideeën en een grote verscheidenheid aan bomen, varens, bromelia’s en klimplanten. Onze zintuigen werden geprikkeld door de prachtige kleuren en heerlijke geuren terwijl we smulden van de lekkere vruchten die langs het pad groeiden. Dat waren onder andere de mangaba, die aan een boom groeit, en de passievrucht, die aan een klimplant groeit.

Uiteindelijk begonnen we bij het oversteken van een riviertje in de verte het geluid van de waterval te horen dat met elke stap die we zetten luider werd. Toen kwamen we ineens bij een open plek, en daar voor ons verhieven zich de majestueuze watervallen van El Encanto. Het onderste gedeelte was in mist gehuld. De rotsmuren rondom het glasheldere waterbekken waren getooid met varens en bromelia’s. „Op warme dagen”, zei Guido, „komen apen uit de bomen om in het water af te koelen.” We namen die hint ter harte en gingen ook het water in om af te koelen, terwijl we ondertussen de onbedorven rust van deze schitterende plek en het aangename geluid van het kletterende water volledig in ons opnamen.

Natuurbehoud — De nalatenschap van Noel Kempff Mercado

De natuurbeschermer Noel Kempff Mercado overleed in 1986. Maar het werk dat hij gestart heeft om dit deel van Bolivia te beschermen, gaat nog steeds door. Als tegenwicht tegen de uitstoot van broeikasgassen in andere delen van de wereld kwamen de regering van Bolivia en die van de Verenigde Staten in 1996 overeen 880.000 hectare regenwoud te beschermen en duurzame bouwprojecten te stimuleren. Het jaar daarop startten de Boliviaanse regering en drie energiebedrijven het Noel Kempff-​klimaatprogramma, dat er onder andere voor zorgde dat de rechten om 880.000 hectare bos te kappen werden tenietgedaan. Dat gebied werd vervolgens aan het park toegevoegd, waardoor het dubbel zo groot werd.

Door ons bezoek aan dit prachtige gebied hebben we meer waardering gekregen voor de Schepper en voor de schoonheid en diversiteit van het leven dat hij op aarde gemaakt heeft. Psalm 104:24 zegt: „Hoe talrijk zijn uw werken, o Jehovah! Gij hebt ze alle in wijsheid gemaakt. De aarde is vol van uw voortbrengselen.” Tijdens onze wandelingen door deze ongerepte ’verloren wereld’ kregen we dan ook een bijna instinctief verlangen om goed uit te kijken waar we liepen, de schoonheid op ons in te laten werken en niets mee naar huis te nemen behalve de foto’s op onze camera en de herinneringen in ons hart.

[Voetnoten]

[Illustratie op blz. 16]

Paarsrode orchidee

[Illustratie op blz. 16, 17]

De watervallen van Ahlfeld

[Illustratie op blz. 17]

Ara’s

[Illustratie op blz. 17]

De watervallen van El Encanto

[Illustratieverantwoording op blz. 15]

Aerial: ® 2004 Hermes Justiniano/BoliviaNature.com

[Illustratieverantwoording op blz. 17]

Orchid, Ahlfeld Falls, and macaws: ® 2004 Hermes Justiniano/BoliviaNature.com