Een ’ijzeren lint’ van zee tot zee

CANADA, het op één na grootste land ter wereld, bestond zo’n 150 jaar geleden nog voor een groot deel uit ongerepte natuur. De historicus Pierre Berton zegt: „Driekwart van de bevolking leefde betrekkelijk geïsoleerd op boerderijen” en de conditie van de wegen „maakte reizen over grote afstanden vrijwel onmogelijk”. Ook het reizen over water was beperkt omdat meren en rivieren soms wel vijf maanden per jaar waren dichtgevroren.

Met het oog op die problemen kwam de premier, Sir John A. Macdonald, in 1871 met het voorstel om een spoorverbinding aan te leggen tussen de Atlantische kust van Canada en de Grote Oceaankust. Een dergelijke spoorlijn was in 1869 al voltooid in de Verenigde Staten. Canada had echter minder geld, moest een grotere afstand overbruggen en had een inwonertal dat slechts 10 procent van dat van de Verenigde Staten bedroeg. Een vooraanstaande Canadese politicus noemde het voorgestelde project „een van de meest dwaze dingen die men zich kon voorstellen”. Een ander zei spottend: „Dan is het volgende gesprekspunt van de premier zeker een spoorlijn naar de maan.”

Een duur voorstel

De regering beloofde echter de spoorlijn in tien jaar te voltooien. Sandford Fleming, een Schotse spoorwegingenieur, begrootte de kosten op zo’n honderd miljoen dollar, wat in die tijd een enorm bedrag was. Hoewel het eenvoudiger zou zijn geweest om een deel van het spoor door de Verenigde Staten te laten lopen waardoor de route ook korter zou worden, wilde Macdonald per se dat het hele traject door Canada liep, ter bescherming van het landsbelang in geval van oorlog.

Er waren niet veel investeerders die zin hadden om aan zo’n dure en riskante onderneming te beginnen. Maar in 1875 ging het werk toch van start toen werkers van de Canadian Pacific Railway (CPR) de eerste spade in de grond staken voor de aanleg van de langste spoorlijn in het land. Tien jaar later dreigde het project vast te lopen. Op 10 juli moest er vóór drie uur ’s middags een schuld van 400.000 dollar worden betaald, en de CPR was daartoe niet in staat. Maar die dag ging het Canadese parlement er om twee uur ’s middags uiteindelijk mee akkoord meer geld uit te lenen, en daarmee was het project gered.

Moeilijkheden bij de aanleg

Tijdens de aanleg van het spoor in het noorden van Ontario stootten arbeiders zo’n dertig centimeter onder het grondoppervlak op massief rotsgesteente. Dus moest er van ver grond worden aangevoerd. In het midden van Canada daalde de temperatuur in de winter tot wel  47 graden onder nul, wat de aanleg behoorlijk belemmerde. Daar kwam nog bij dat er jaarlijks gemiddeld een paar meter sneeuw viel. Het deel van het spoor dat door de Rocky Mountains in het westen liep, kreeg de naam „Waar de dood zich zonder waarschuwing aandient”. Er moesten heel wat tunnels en bruggen worden gebouwd. Werkdagen van tien uur waren heel normaal, ondanks regen, modder en sneeuw.

Ten slotte werd op 7 november 1885 zonder veel ophef bij Eagle Pass (British Columbia) de laatste spijker ingeslagen. Het station werd Craigellachie genoemd, naar een dorp in Schotland dat het symbool was geworden van moedig verzet in moeilijke tijden. De algemeen directeur van de CPR, die gevraagd was een speech te houden, zei eenvoudig: „Ik kan alleen maar zeggen dat er in alle opzichten goed werk is geleverd.”

De gevolgen voor de mensen

Duizenden Chinese arbeiders die voor het project naar Canada waren gehaald, waren verzekerd van een vaste baan bij het spoor. Het werk was vaak gevaarlijk, vooral in de Rocky Mountains. Veel van die arbeiders hadden pas jaren nadat de laatste spijker was ingeslagen genoeg geld gespaard om naar huis terug te keren.

Met de komst van de spoorweg verplaatsten de industrie en handel zich naar het westen, wat een nadelig effect had op de traditionele  manier van leven. Er ontstonden steden, en inheemse volken werden overgebracht naar reservaten. Kleine ondernemingen langs vroegere handelsroutes, zoals herbergen, moesten hun deuren sluiten. Aan de andere kant werd van de trein gezegd dat die „de maatschappij had bevrijd van de slavernij aan stof en modder” en „van de slavernij aan de winter”. Bovendien bereikten voedingsmiddelen uit Oost-Azië die aan de westkust van Canada aankwamen, binnen enkele dagen de steden in het oosten.

Hoewel treinen nog steeds een belangrijke rol spelen in het vrachtvervoer door Canada, hebben het toegenomen gebruik van de auto en het vliegtuig ertoe geleid dat het aantal treinreizigers is gedaald. Toch zijn er nog veel mensen die het leuk vinden de drukte van het moderne leven te ontvluchten door aan boord van een comfortabele trein het schitterende landschap te bewonderen dat zich uitstrekt van Toronto tot Vancouver. Dus in plaats dat de trein het levenstempo versnelt zoals hij ooit deed, stelt hij passagiers nu in de gelegenheid zich te ontspannen en na te denken over de kleurrijke geschiedenis van de spoorlijn, het ’ijzeren lint’ van Canada.

[Kader/Illustratie op blz. 18]

DE TREIN IS PRAKTISCH BIJ DE PREDIKING

De trein is nog steeds het belangrijkste vervoermiddel om bepaalde Canadese gemeenschappen te bereiken. Daarom maken Jehovah’s Getuigen er gebruik van om de Bijbelse boodschap over Gods Koninkrijksregering naar geïsoleerde gebieden te brengen (Jesaja 9:6, 7; Mattheüs 6:9, 10). „Het is makkelijk om in de trein over de Bijbel te praten”, leggen de Getuigen uit, „omdat mensen benieuwd zijn waar we naartoe gaan en waarom.”

Over een treinreis naar een reservaat van de Ojibwa-indianen vlak bij het Nipigonmeer in het noorden van Ontario zegt een Getuige: „Hoewel het landschap en de dieren prachtig waren, hebben we de mooiste herinneringen aan de mensen die we er hebben ontmoet. Omdat er niet veel bezoekers komen, veroorzaakte onze komst nogal wat opschudding. Sommigen leenden ons hun kano, en we mochten gratis het schoollokaal gebruiken. Nadat we de hele dag hadden gepredikt, kwamen de dorpsbewoners bijeen om naar een video over ons wereldwijde predikingswerk te kijken.”

[Illustratie op blz. 16]

Sir John A. Macdonald

[Illustratie op blz. 17]

De aanleg van de spoorlijn was een moeilijke klus

[Illustraties op blz. 17]

Er moesten heel wat bruggen en tunnels in de bergen worden gebouwd

[Illustratie op blz. 17]

Het inslaan van de laatste spijker markeerde de voltooiing van de transcontinentale spoorweg in Canada

[Illustratie op blz. 18]

Een reis over het ’ijzeren lint’ in deze tijd

[Illustratieverantwoording op blz. 16]

Top: Canadian Pacific Railway (A17566); middle: Library and Archives Canada/C-006513

[Illustratieverantwoording op blz. 17]

Top, left to right: Canadian Pacific Railway (NS13561-2); Canadian Pacific Railway (NS7865); Library and Archives Canada/PA-066576; bottom: Canadian Pacific Railway (NS1960)

[Illustratieverantwoording op blz. 18]

Top: Canadian National Railway Company; right: Courtesy VIA Rail Canada Inc.