Osteoporose — Een sluipende ziekte

De negentienjarige Anna herstelde goed van de eetstoornis anorexia nervosa toen ze plotseling ineenzakte met verschrikkelijke rugpijn. Ze had twee lendenwervels gebroken en was vijf centimeter korter geworden. Osteoporose was de boosdoener.

OSTEOPOROSE betekent letterlijk „poreus bot”. Bij de ziekte zijn vaak geen symptomen van botverlies waarneembaar totdat de botten zo zijn verzwakt dat een plotselinge belasting, schok of val een breuk veroorzaakt. Doorgaans gaat het om fracturen van de heup, ribben, wervels of pols. Vaak wordt osteoporose geassocieerd met tengere, oudere vrouwen. Maar zoals het geval van Anna illustreert, kunnen ook jongeren erdoor worden getroffen.

Een ernstige bedreiging voor de gezondheid

De Internationale Osteoporosestichting bericht dat „in de EU elke dertig seconden iemand een botbreuk oploopt als gevolg van osteoporose”. In de Verenigde Staten hebben 10 miljoen mensen osteoporose, en nog eens 34 miljoen lopen door hun lage botdichtheid gevaar de ziekte te krijgen. Verder meldt het Amerikaanse Nationale Gezondheidsinstituut dat „één op de twee vrouwen en één op de vier mannen van vijftig jaar en ouder tijdens hun leven een botbreuk zullen hebben die verband houdt met osteoporose”. En de vooruitzichten worden er niet beter op.

De verwachting is, zo meldt de nieuwsbrief van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), dat het aantal botbreuken als gevolg van osteoporose in de komende vijftig jaar zal verdubbelen. Hoewel die voorspelling waarschijnlijk gebaseerd is op de verwachte vergrijzing, zijn de  consequenties beangstigend. Osteoporose leidt in veel gevallen tot invaliditeit en zelfs de dood. Bijna 25 procent van de patiënten van vijftig jaar en ouder die hun heup breken, sterft binnen een jaar aan de medische complicaties die op de fractuur volgen.

Loopt u gevaar?

Recente onderzoeken wijzen uit dat iemand een aanzienlijk risico op osteoporose heeft als het in de familie voorkomt. Wanneer ouders in het verleden een heup hebben gebroken, is de kans dat zo’n fractuur bij hun kinderen voorkomt misschien wel twee keer zo groot. Een andere risicofactor is ondervoeding als foetus, wat tot een lagere botdichtheid in de kindertijd leidt. Ook leeftijd speelt een rol. Naarmate mensen ouder worden, worden hun botten meestal brozer. Bepaalde aandoeningen, zoals de ziekte van Cushing, diabetes en hyperthyreoïdie, kunnen ook bijdragen aan het ontstaan van osteoporose.

Bij vrouwen in de menopauze daalt de productie van oestrogenen die beschermen tegen botverlies. Dat is de reden waarom osteoporose bijna vier keer zo veel voorkomt bij vrouwen als bij mannen. Een vrouw bij wie de eierstokken zijn verwijderd, kan door een tekort aan oestrogenen vroeg in de overgang komen.

Risicofactoren voor osteoporose waar iemand zelf invloed op kan uitoefenen, zijn onder andere eetgewoonten en leefstijl. Voeding die weinig calcium en vitamine D bevat, draagt bij aan botontkalking. Overmatig zoutgebruik kan het risico vergroten omdat het de afscheiding van calcium bevordert. Buitensporig alcoholgebruik, dat vaak gepaard gaat met slechte voeding, draagt ook bij aan botverlies.

Zoals aan het begin vermeld, kreeg Anna osteoporose als gevolg van een eetstoornis. Die stoornis leidde tot een tekort aan voedingsstoffen, een laag lichaamsgewicht en zelfs het uitblijven van de menstruatie. Daardoor was haar lichaam ermee opgehouden oestrogenen te produceren, wat ertoe leidde dat haar botten zwakker werden.

Nog een factor die tot osteoporose kan leiden, is een leefstijl met weinig lichaamsbeweging.  Ook roken is een belangrijke risicofactor omdat daardoor de botmineraaldichtheid kan afnemen. Volgens de WHO is één op de acht heupfracturen toe te schrijven aan roken. Maar uit onderzoeken blijkt ook dat botverlies en de kans op een fractuur afnemen wanneer iemand met roken stopt.

Osteoporose voorkomen

De basis voor het voorkomen van osteoporose wordt gelegd in de kinderjaren en de adolescentie, wanneer 90 procent van iemands totale botmassa wordt bereikt. Calcium, een essentiële bouwstof voor een sterk beendergestel, wordt voornamelijk in de botten opgeslagen. Enkele van de voornaamste bronnen van calcium zijn melk en zuivelproducten zoals yoghurt en kaas, sardientjes en zalm uit blik (inclusief de graten), amandelen, havermout, sesamzaad, tahoe en donkergroene bladgroenten.

Het lichaam heeft vitamine D nodig om calcium te kunnen opnemen. Die vitamine wordt in de huid aangemaakt onder de invloed van zonlicht. Manuel Mirassou Ortega, internist en lid van de Mexicaanse Vereniging voor Bot- en Mineraalmetabolisme, legde uit: „Dagelijks tien minuten in de zon draagt bij aan de preventie van osteoporose, want dat levert 600 eenheden vitamine D op.” Deze vitamine komt ook voor in bijvoorbeeld eidooiers, zeevis en lever.

Het belang van lichaamsbeweging bij het voorkomen van osteoporose kan eigenlijk niet genoeg worden benadrukt. In de kinderjaren en jonge volwassenheid helpt lichaamsbeweging om de botmassa te vergroten en op oudere leeftijd helpt het om verlies van botmassa tegen te gaan. Gewichtsbelastende en weerstandsoefeningen — oefeningen waarbij spieren weerstand moeten bieden aan bijvoorbeeld de zwaartekracht of gewichten, zonder dat de botten en gewrichten daarbij te veel worden belast — worden het meest aanbevolen. Wandelen, trappenlopen en zelfs dansen zijn eenvoudige maar doeltreffende gewichtsbelastende oefeningen. *

Het staat vast dat er veel kan worden gedaan om deze sluipende ziekte te voorkomen. Zoals we hebben gezien, bestaat onder andere de mogelijkheid ons voedingspatroon en onze leefstijl te veranderen, zodat de botmassa behouden blijft en de botsterkte wordt vergroot. Het is waar dat het voor de meeste mensen die een zittend leven leiden heel moeilijk kan zijn om hun leefstijl te veranderen. Maar degenen die het proberen, zullen de voordelen ervan ondervinden. Ze kunnen er onder andere mee voorkomen dat ze tot de miljoenen mensen gaan behoren die aan osteoporose lijden.

[Voetnoot]

[Inzet op blz. 21]

Om osteoporose te voorkomen kan een verandering van voedingspatroon en leefstijl nodig zijn zodat de botmassa behouden blijft en de botsterkte wordt vergroot

[Kader/Illustraties op blz. 19]

Osteoporose is een botziekte die gekenmerkt wordt door een lage botdichtheid en door verzwakking van de botten, met als gevolg broze botten en een grotere kans op fracturen. Osteoporose kan worden vastgesteld met behulp van een scan (met een geringe stralingsbelasting) die de botmineraaldichtheid meet.

[Illustraties]

Gezond bot

Bot met osteoporose

[Verantwoording]

© BSIP/Photo Researchers, Inc.

[Illustratie op blz. 20]

Gewichtsbelastende en weerstandsoefeningen zijn een hulp om botverlies te voorkomen

[Illustraties op blz. 20]

Amandelen en zuivelproducten zijn uitstekende bronnen van calcium