Cholera — De schrik van de negentiende eeuw

In 1854 was er in Londen opnieuw cholera uitgebroken. De ziekte greep in alarmerend tempo om zich heen. Velen die ’s morgens nog gezond waren geweest, waren bij het vallen van de avond overleden. Er bestond geen remedie voor.

HET was de meest gevreesde ziekte van de eeuw en de oorzaak bleef een raadsel. Sommigen dachten dat je cholera (een darmziekte die door hevige diarree en uitdroging wordt gekenmerkt) opliep door de vieze geur van rottend organisch materiaal in te ademen. Hun vermoedens waren begrijpelijk. De Londense rivier de Theems stonk afschuwelijk. Werd de ziekte door die stank overgebracht?

Vijf jaar daarvoor had een arts, John Snow, gezegd dat cholera niet door besmette lucht maar door besmet water werd veroorzaakt. Een andere arts, William Budd, meende dat een schimmelachtig organisme de ziektedrager was.

Tijdens de epidemie van 1854 testte Snow zijn theorie door de leefomstandigheden te bestuderen van degenen die in de Londense wijk Soho cholera hadden opgelopen. Hij vroeg zich af wat ze gemeen hadden. Zijn onderzoek leidde tot een verrassende ontdekking. Alle mensen die in die wijk cholera hadden gekregen, hadden water gedronken van dezelfde straatpomp, en dat water was vervuild door rioolwater dat met cholera was besmet! *

Datzelfde jaar werd er nog een belangrijke medische mijlpaal bereikt toen de Italiaanse wetenschapper Filippo Pacini in een verhandeling een beschrijving gaf van het levende organisme dat cholera veroorzaakt. Maar zijn onderzoek en de bevindingen van Snow en Budd werden grotendeels genegeerd. De choleraplaag woedde voort, althans tot 1858.

„De grote stank”

Het parlement was traag geweest met de aanleg van een nieuw rioleringsstelsel om de Theems te zuiveren, maar door de hittegolf in de zomer van 1858 kwam er schot in de zaak. De stank van de rivier, die langs het Lagerhuis stroomde, was zo vreselijk dat de politici gordijnen voor hun ramen ophingen die in een desinfecterend middel waren gedrenkt om de geur  enigszins te maskeren. Deze toestand, die later bekend kwam te staan als „de grote stank”, zette het parlement tot actie aan. Binnen achttien dagen werd opdracht gegeven tot de aanleg van een nieuw rioleringsstelsel.

Er werden kolossale afvoerbuizen aangelegd. Die zorgden ervoor dat het rioolwater werd opgevangen voordat het de rivier bereikte. De buizen voerden het rioolwater vervolgens naar een plek ten oosten van Londen waar het ten slotte bij eb in zee stroomde. De resultaten waren spectaculair. Toen Londen eenmaal op het nieuwe stelsel was aangesloten, kwam er een eind aan de cholera-epidemieën.

Inmiddels stond vast dat cholera niet door vieze lucht werd overgebracht maar door besmet water of voedsel. Het was ook duidelijk hoe de ziekte kon worden voorkomen, namelijk door sanitaire voorzieningen.

Een wet die zijn tijd ver vooruit was

Duizenden jaren voordat Londen door cholera-epidemieën werd getroffen, leidde Mozes het volk Israël uit Egypte. Hoewel de Israëlieten veertig jaar door de woestijn trokken, werden ze niet door epidemieën zoals cholera getroffen. Hoe was dat mogelijk?

Ze kregen de opdracht menselijke uitwerpselen op een afgezonderde plaats buiten het kampement te begraven zodat het woongedeelte en de waterbronnen niet zouden worden vervuild. Die richtlijn is in de Bijbel vastgelegd in Deuteronomium 23:13, 14 [12, 13]:

„Verder moet er buiten het kamp een gelegenheid zijn waar u uw behoefte kunt doen. U moet een tentpin bij uw uitrusting steken, die u kunt gebruiken om een gat te maken waar u boven hurkt, en om uw uitwerpselen te bedekken” („De Nieuwe Bijbelvertaling”).

 Die eenvoudige instructie beschermde de Israëlieten tegen ziekten waar de volken om hen heen wel door werden geteisterd. Soortgelijke hygiënische voorschriften hebben ook in deze tijd levens gered. * Dat blijkt uit het volgende voorbeeld.

’Er is nooit een uitbraak geweest’

In de jaren zeventig werden veel Getuigen van Jehovah door vervolging uit Malawi verdreven. Ze vluchtten naar het nabijgelegen Mozambique, waar meer dan 30.000 mannen, vrouwen en kinderen zich in tien vluchtelingenkampen vestigden. Zoals bekend zijn dit soort kampen vaak een broedplaats van door water overgebrachte ziekten. Hoe verging het de Getuigen in die omstandigheden?

Lemon Kabwazi woonde met 17.000 anderen in het grootste kamp in Mlangeni. Hij vertelt: „Het kamp werd altijd schoongehouden. Latrines werden buiten het kamp aangelegd en niemand mocht binnen het kamp een gat voor een eigen latrine graven. Ook vuilnis werd buiten het kamp begraven. Vrijwilligers zorgden voor alle sanitaire voorzieningen, waaronder de reinheid van het water dat afkomstig was van de putten die in een ander gebied buiten het kamp waren geslagen. Hoewel we dicht op elkaar woonden, hielden we ons aan de Bijbelse maatstaven voor hygiëne, dus er is nooit een uitbraak van een ernstige ziekte geweest, en niemand heeft ooit cholera gekregen.”

Helaas hebben huizen in heel wat delen van de wereld nog steeds geen behoorlijke riolering. Elke dag overlijden er zo’n vijfduizend kinderen aan ziekten die verband houden met uitwerpselen.

Cholera en soortgelijke ziekten zijn te voorkomen, en de inspanningen van de mens op het gebied van sanitaire voorzieningen hebben goede resultaten opgeleverd. Maar de Bijbel verzekert ons dat er binnenkort een eind komt aan alle ziekten. Onder het bestuur van Gods koninkrijk zal volgens Openbaring 21:4 dood, rouw, geschreeuw en pijn tot het verleden behoren. Over die tijd belooft de Bijbel: „Geen inwoner zal zeggen: ’Ik ben ziek’” (Jesaja 33:24).

Zie voor meer informatie over wat Gods koninkrijk voor de mensheid zal doen hoofdstuk 3 en 8 van het boek Wat leert de bijbel echt?, uitgegeven door Jehovah’s Getuigen.

[Voetnoten]

[Inzet op blz. 21]

De Theems in Londen werd vervuild door rioolwater dat met cholera besmet was, zoals te zien is op veel illustraties uit die tijd

[Illustratie op blz. 22]

Meer dan 30.000 mannen, vrouwen en kinderen vestigden zich in tien vluchtelingenkampen in Mozambique, die altijd schoon werden gehouden

[Illustratieverantwoording op blz. 20]

Death on Thames: © Mary Evans Picture Library; map: University of Texas Libraries