Maak kennis met de alpenmarmot

Ik hoorde een luid fluitsignaal. Het leek alsof een jongen naar een vriendje floot, maar het klonk veel harder. Het geluid weergalmde over de berghelling en het was onduidelijk waar het vandaan kwam. Toen zag ik een klein harig knaagdier een hol inschieten. Een snelle blik in mijn natuurgids bevestigde dat ik net een alpenmarmot had gezien en gehoord.

 IN DE volgende paar dagen leerde ik deze knaagdieren wat beter kennen. Ik zag op welke rotsblokken ze het liefst zaten te zonnen, waar hun meest gebruikte holen waren en hoe ze in de onherbergzame omgeving boven de boomgrens overleefden.

Samenwerking en waakzaamheid

Het leven op de alpenweiden valt niet mee voor een marmot. De winters zijn koud en zijn leefgebied is soms maandenlang onder een laag sneeuw bedekt. Bovendien vormen roofdieren op de grond en in de lucht een bedreiging. De overleving van het dier is dus afhankelijk van samenwerking, planning en waakzaamheid.

Marmotten doen veel samen met familieleden en leven gewoonlijk in groepen die bestaan uit een paartje en hun nakomelingen. Elke familie heeft diverse holen: een dat dient als onderkomen en andere die een schuilplaats bieden wanneer er gevaar dreigt. Soms graven marmotten holen in spleten onder grote rotsblokken. Deze burchtachtige onderkomens zijn voor de marmotten niet alleen uitkijkposten om de omgeving in de gaten te kunnen houden maar ook terrassen waarop ze kunnen zonnebaden.

De marmot is een heel proper diertje. Om zijn woning schoon te houden, gebruikt hij een apart hol als toilet. Achter in hun hoofdwoning graven marmotten een groter hol dat ze met hooi bekleden. Dit is een veilige plek waar het vrouwtje haar jongen werpt. Het is ook een behaaglijk hol waar de hele familie knus tegen elkaar aangekropen de lange winterslaap kan houden.

De belangrijkste taak van een volwassen alpenmarmot is misschien wel de wacht houden terwijl familieleden in de buurt naar voedsel zoeken. Daarbij staat hij soms op zijn achterpoten om de omgeving beter te kunnen observeren en te zien of er gevaar dreigt. Mensen, vossen en arenden vormen de grootste bedreiging voor de alpenmarmot. Zodra hij zo’n vijand opmerkt, zal hij een alarmkreet laten horen. Dat doet hij bij alle grote roofvogels, maar de kreet die hij laat horen bij de aanblik van een arend — zijn belangrijkste roofvijand — is duidelijk anders. Wanneer de marmotten zo’n waarschuwingskreet horen, zoeken ze snel een veilig heenkomen. Het lijkt wel alsof ze in een fractie van een seconde onder de grond zijn verdwenen!

 Gehoorzaamheid is vooral voor jonge marmotten een zaak van leven of dood, want ze vormen het favoriete voedsel van de steenarend. Als er rechtstreeks gevaar dreigt, vlucht de marmot die op wacht staat samen met de andere dieren naar het dichtstbijzijnde hol. Vervolgens steekt hij na een paar minuten voorzichtig zijn kop uit het hol om te zien of het gevaar geweken is.

Aanpassingen aan het seizoen

In de alpenweiden vinden marmotten een overvloed aan grassen en er heerst in de zomer een aangenaam klimaat. Als het koel weer is, gaan marmotten zonnebaden op een geschikte rots. Hogere temperaturen zijn een groter probleem omdat ze hun bontjas niet uit kunnen doen. Om die reden zijn alpenmarmotten meestal ’s morgens en laat in de middag actief.

Alpenmarmotten kennen geen slapeloosheid: hun winterslaap duurt ongeveer een halfjaar. Bij een verwante soort, de grijze marmot, kan die wel negen maanden duren. Tijdens de winterslaap slaat het hart van de alpenmarmot nog maar een of twee keer per minuut, en zijn lichaamstemperatuur zakt naar zo’n vijf graden. Het is logisch dat er voorbereiding nodig is om zo’n lange tijd te vasten. In de zomer en vroege herfst eten de marmotten dan ook grote hoeveelheden voedsel om vetreserves op te bouwen waarop ze tijdens hun lange winterslaap kunnen teren.

Jonge marmotten zijn speels en rennen vaak in rondjes achter elkaar aan. Zo zag ik een groepje van drie jongen tijdens een stoeipartij op een grashelling naar beneden rollen. Marmotten van alle leeftijden begroeten soortgenoten door met hun snuiten tegen elkaar aan te wrijven; familieleden verzorgen ook elkaars vacht en kruipen tijdens koude periodes dicht tegen elkaar aan om warm te blijven.

Marmotten bereiden zich altijd voor op de toekomst en zijn op hun hoede voor gevaar (Job 12:7). Daarin zijn deze knaagdieren een goed voorbeeld voor menselijke gezinnen.

[Inzet op blz. 11]

De aanwezigheid van de marmot draagt bij aan de charme van de alpenweiden, en hun samenwerking als familie getuigt van de wijsheid van hun Schepper. — Psalm 50:10

[Inzet op blz. 12]

Een volwassen marmot houdt de wacht terwijl familieleden in de buurt naar voedsel zoeken