„Mayday! Mayday! Mayday!” — De oproep die levens redt

AFSPELEN

„Mayday! Mayday! Mayday!” — De oproep die levens redt

Het vissersschip was een en al vuur en rook. Iedereen aan boord was in groot gevaar. „Als de kapitein geen mayday-oproep had gedaan, zou de ’Nautical Legacy’ nooit zijn gevonden”, aldus een woordvoerder van de kustwacht. De Canadese kustwacht reageerde snel en kon de hele bemanning redden. *

„MAYDAY! Mayday! Mayday!” Als die woorden via de radio te horen zijn, is er ergens een levensbedreigende noodsituatie en wordt er om onmiddellijke hulp gevraagd. Werkt zo’n oproep? In 2008 ondernam de Amerikaanse kustwacht meer dan 24.000 reddingsacties. Daarbij werden 4910 levens gered, gemiddeld 13 per dag, en meer dan 31.000 mensen in nood geholpen.

Maar waarom wordt de uitdrukking „mayday” gebruikt? En wat deden schepen in nood toen er nog geen radio was?

Vroegere methoden om hulp in te roepen

Toen de Santa Maria de la Rosa van de Spaanse Armada in 1588 door een zeer zware storm op drift was geraakt, vuurde ze als noodsignaal haar kanonnen af. Het schip is overigens gezonken, en voor zover bekend waren er geen overlevenden. In andere gevallen hesen zeelieden vlaggen om een noodsignaal over te brengen. Nu nog is een witte vlag met een rood diagonaal kruis een internationaal teken dat een schip om hulp vraagt.

In de jaren zestig van de achttiende eeuw begonnen zeelieden een visuele code te leren die semafoorseinen werd genoemd. Daarbij imiteerde een seiner met twee vlaggen die hij in zijn handen hield een wijzerplaat. Elk ’tijdstip’ dat de seiner aangaf, stond voor een letter of een cijfer.

Maar vlaggen, kanonschoten en visuele signalen werkten alleen als anderen dichtbij genoeg waren om het noodsignaal te zien of te horen. Vaak had een bemanning die in levensgevaar was, weinig hoop dat er hulp zou komen. Hoe kwam daar verbetering in?

Doeltreffender noodsignalen

In de jaren veertig van de negentiende eeuw maakte de communicatietechnologie een enorme sprong voorwaarts. Samuel Morse ontwikkelde een code waarmee telegrafisten via een draad boodschappen konden versturen met een seinsleutel die met de hand werd bediend. Zolang de telegrafist de sleutel naar beneden gedrukt hield, kon degene aan het andere eind van de draad een elektrische puls waarnemen. Morse gaf alle letters en cijfers een unieke combinatie van korte en lange geluiden oftewel punten en strepen.

Voor morseseinen op zee gebruikten zeelieden heldere lichtstralen in plaats van de geluiden die telegrafisten verstuurden. De seiner liet een korte lichtflits zien voor de punt en een lange lichtflits voor de streep. Seiners gebruikten al snel een eenvoudig en uniek noodsignaal van drie punten, drie strepen en nog eens drie punten, wat stond voor de letters SOS. *

Gelukkig kregen noodsignalen een steeds groter bereik. In 1901 stuurde Guglielmo Marconi het eerste radiosignaal de Atlantische Oceaan over. SOS-boodschappen konden nu verstuurd worden met radiogolven in plaats van lichtstralen. Toch konden marconisten (radiotelegrafisten) nog geen gesproken noodoproep laten horen. De uitdrukking „Mayday! Mayday! Mayday!” bestond nog niet.

In 1906 waren eindelijk gesproken woorden via radiogolven te horen, toen Reginald Fessenden een programma van spraak en muziek uitzond. Zeelieden met een radiotoestel hoorden die uitzending op 80 kilometer afstand. In 1915 konden nog veel meer mensen gesproken taal beluisteren die live werd uitgezonden van Arlington (Virginia, VS) naar de Eiffeltoren in Parijs — een afstand van meer dan 14.000 kilometer! En stelt u zich de opwinding van de zeelieden op het stoomschip America eens voor toen in 1922 vanuit hun schip, op meer dan 600 kilometer uit de kust, een gesprek plaatsvond met Deal Beach (New Jersey, VS), het eerste radiogesprek tussen schip en wal.

Een universeel noodsignaal

In de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw waren er steeds meer marconisten die gesprekken gingen voeren met elkaar. Scheepsbemanningen spraken niet altijd dezelfde taal, dus welk noodsignaal moest een kapitein uitzenden om door iedereen begrepen te worden? Op de internationale radiotelegraafconferentie in 1927 werd dit probleem opgelost door „Mayday” aan te nemen als internationaal noodsignaal. *

We kunnen blij zijn dat de communicatietechniek steeds vooruitgaat. Radar en gps hebben bijvoorbeeld de plaats ingenomen van kanonnen en vlaggensignalen. Een radio is standaarduitrusting geworden, en reddingsbrigades volgen de radioberichten en zijn constant paraat. Net als in het geval van de Nautical Legacy wordt de oproep „Mayday! Mayday! Mayday!” bijna altijd gehoord, waar of wanneer de noodsituatie zich ook voordoet. Dus als u op zee in nood bent, hebt u in tegenstelling tot vroegere generaties niet slechts een klein sprankje hoop om gered te worden, maar kunt u het vertrouwen hebben dat er hulp komt.

[Voetnoten]

^ ¶2 Uit True Stories of Rescue and Survival — Canada’s Unknown Heroes

^ ¶11 De letters SOS werden gekozen omdat die makkelijk verstuurd en herkend konden worden. Ze hadden geen specifieke betekenis.

^ ¶15 „Mayday” moet drie keer herhaald worden zodat de bedoeling duidelijk is en er geen verwarring met een ander woord kan ontstaan.

[Illustratie op blz. 27]

De „Nautical Legacy” was een en al vuur en rook

[Verantwoording]

[Illustratie op blz. 28]

Voor morseseinen op zee gebruikten zeelieden heldere lichtstralen in plaats van de geluiden die telegrafisten verstuurden

[Verantwoording]

ONTWAAKT!