Ons lichaam — Een bijzonder geschenk

HET menselijk lichaam is buitengewoon veelzijdig. Geen enkel dier heeft zo veel verschillende vaardigheden als de mens. Onze veelzijdigheid is onder andere te danken aan het feit dat we rechtop staan, waardoor we niet alleen beter om ons heen kunnen kijken maar ook onze armen en handen vrij hebben. Onze activiteiten zouden behoorlijk beperkt worden als we op handen en voeten zouden moeten lopen!

We hebben ook een uiterst complex sensorisch stelsel. Dat omvat de handen, de oren, de ogen en natuurlijk ons uitzonderlijke brein. We gaan ze stuk voor stuk bekijken.

Onze handen

Onze handen zijn indrukwekkende precisie-instrumenten. We kunnen ze gebruiken om een draad door het oog van een naald te steken, een bijl te hanteren, een portret te schilderen of piano te spelen. Ze zijn ook heel gevoelig. Een korte aanraking is al voldoende om vast te stellen of we met vacht, papier, huid, metaal, water of hout te maken hebben. Onze handen zijn veel meer dan instrumenten waarmee we dingen kunnen vastgrijpen of aftasten. Ze zijn ook een bron van informatie over onze omgeving. En we kunnen er gevoelens van warmte en liefde mee overbrengen.

Wat maakt onze handen zo expressief, zo gevoelig en zo multifunctioneel? Hier volgen vier van de vele factoren.

1. Onze handen bevatten samen meer dan vijftig botjes, ongeveer een kwart van alle botten in ons lichaam. Dankzij de ingewikkelde samenwerking tussen botten, gewrichten en gewrichtsbanden zijn handen ongelofelijk flexibel.

2. De hand heeft een opponeerbare duim die vastzit aan een zadelgewricht, een ingenieuze samenstelling van twee zadelvormige botdelen die in de juiste hoek ten opzichte van elkaar staan. Dankzij dit gewricht en de bijbehorende spieren en andere weefsels heeft de duim een uitzonderlijke flexibiliteit en kracht.

3. Bij het bewegen van de hand zijn drie spiergroepen betrokken. In de onderarm zitten de twee krachtigste spiergroepen, die er samen met pezen voor zorgen dat we onze vingers kunnen buigen en strekken. Als deze spieren zich allemaal in de hand zouden bevinden, zou die heel dik en log worden. De derde, veel kleinere groep bevindt zich in de hand zelf en zorgt ervoor dat de vingers bewegingen met precisie kunnen uitvoeren.

4. Onze vingers zijn in feite levende sensoren: op de vingertoppen zitten ongeveer 2500 receptoren per vierkante centimeter. Er zijn meerdere soorten receptoren, die allemaal hun eigen functie hebben, zodat u structuren, temperatuur, vochtigheid, trillingen, druk en pijn kunt waarnemen. Vingers zijn dan ook de gevoeligste sensoren die er bestaan.

 Onze oren

Hoewel sommige dieren geluidsfrequenties kunnen waarnemen die buiten het bereik van het menselijk gehoor liggen, is de combinatie van onze oren en onze hersenen volgens audiologen fenomenaal. Ons gehoor stelt ons in staat het volume, de toonhoogte en de klank van een geluid vast te stellen en de richting van en afstand tot een geluidsbron te schatten. Het gehoorbereik van een gezond menselijk oor ligt tussen de 20 en 20.000 hertz, de eenheid waarin het aantal trillingen per seconde wordt uitgedrukt. We kunnen een verandering van slechts één hertz waarnemen, bijvoorbeeld van 440 naar 441 hertz. Tussen de 1000 en 5000 hertz ligt het gevoeligste gedeelte.

Een gezond oor is zelfs zo gevoelig dat het een geluid al kan waarnemen wanneer de luchttrillingen bij het trommelvlies kleiner zijn dan de diameter van een atoom! In een college aan een universiteit werd gezegd dat „het menselijk gehoor dicht bij de theoretische fysieke grenzen van de gevoeligheid zit. (...) Het zou niet echt zinvol zijn om een nog gevoeliger gehoor te hebben, want dan zouden we alleen maar gesis horen” als gevolg van de willekeurige bewegingen van de atomen en moleculen waaruit de lucht bestaat.

Trillingen van het trommelvlies worden mechanisch versterkt en aan het binnenoor doorgegeven door middel van de gehoorbeentjes — de hamer, het aambeeld en de stijgbeugel — die als een hefboom fungeren. Maar wat gebeurt er als onze oren plotseling worden blootgesteld aan een oorverdovend lawaai? Dan treedt er een ingebouwd beschermingsmechanisme in werking: spiertjes passen de stand van de gehoorbeentjes aan om het geluid te dempen. Maar langdurige blootstelling aan lawaai kan het gehoor blijvend beschadigen. Het is dus belangrijk dat we  goed voor dit ’wonderbaar gemaakte’ geschenk van onze Schepper zorgen (Psalm 139:14).

Ons gehoor helpt ons ook vast te stellen waar een geluid vandaan komt. Daarbij zijn verschillende factoren betrokken, zoals de vorm van de oorschelp en de groeven ervan, de afstand tussen de twee oren en de briljante rekentechnieken van de hersenen. Als er tussen het ene en het andere oor een minimaal verschil in de intensiteit van een geluid wordt waargenomen of als een geluid het ene oor ook maar een 30 miljoenste van een seconde eerder bereikt dan het andere, zullen de hersenen de ogen meteen in de richting van de geluidsbron sturen.

Stel dat we dit allemaal bewust zouden moeten berekenen. Dan zouden we uitzonderlijk geavanceerde wiskundige berekeningen moeten kunnen maken — en in een razendsnel tempo! Als een ingenieur iets zou ontwerpen wat ook maar enigszins in de buurt zou komen van het gehoor dat we van onze Schepper gekregen hebben, zou hij met onderscheidingen overladen worden. Maar hoe vaak hoort u dat mensen God de eer geven die hem voor zijn schitterende schepping toekomt? — Romeinen 1:20.

Onze ogen

Wetenschappers zeggen dat mensen die goed kunnen zien, zo’n 80 procent van de informatie over hun omgeving via hun ogen binnenkrijgen. In combinatie met de hersenen stellen de ogen ons in staat kleuren te zien, bewegende objecten en beelden vloeiend te volgen, patronen en vormen te herkennen en driedimensionaal te zien. Bovendien kunnen we zien onder verschillende lichtomstandigheden.

Bij dat laatste zijn een aantal mechanismen betrokken die elkaar aanvullen. De pupil kan zich bijvoorbeeld verwijden van 1,5 naar 8 millimeter in doorsnede, waardoor er tot wel dertig keer zo veel licht het oog binnen kan komen. Als de lichtstralen de lens passeren, worden ze gebundeld, zodat het licht met een factor 100.000 versterkt is als het op het netvlies valt. Het is dus heel gevaarlijk om met het blote oog in de zon te kijken!

Het netvlies heeft twee soorten lichtgevoelige cellen: kegeltjes (zo’n 6 miljoen), waardoor we details en kleuren kunnen waarnemen, en staafjes (120-140 miljoen), die meer dan duizend keer zo gevoelig zijn als de kegeltjes en ons in staat stellen om in het donker te zien. Onder ideale omstandigheden kan een staafje zelfs één enkel foton (lichtdeeltje) waarnemen!

Een ander mechanisme heeft te maken met de zenuwcellen waarmee de kegeltjes en staafjes in het netvlies verbonden zijn. Deze zenuwcellen passen zich binnen enkele seconden aan en „kunnen het zicht in het donker met een factor tien of meer verbeteren”, zegt de Amerikaanse Vereniging van Optometristen.

Mensen hebben camera’s, scanners en computers ontworpen met bijbehorende software. Maar die zijn lang niet zo geïntegreerd en complex als ons sensorische stelsel. Wat denkt u? Is het redelijk om te concluderen dat ons veruit superieure, levende sensorische stelsel door toeval is ontstaan, zoals evolutionisten zeggen? Vergeleken bij wat wij nu weten, wist Job, een aanbidder van God uit de oudheid, niet veel over het menselijk lichaam. Toch voelde hij zich gedrongen om tot God te zeggen: „Uw eigen handen hebben mij gevormd” (Job 10:8).

Onze hersenen

De hersenen decoderen razendsnel de enorme hoeveelheden signalen die via de zenuwcellen van de zintuigen binnenkomen. Ze verbinden deze signalen bovendien met details die in het geheugen opgeslagen zijn. Daarom kan een bepaalde geur onmiddellijk een herinnering oproepen aan een ervaring of gebeurtenis die u allang vergeten was. En als u maar een klein stukje van iets bekends ziet, zoals het puntje van de staart van uw kat, vullen uw hersenen de ontbrekende gegevens aan zodat u weet dat uw kat in de buurt is.

Uw hersenen zijn natuurlijk niet voorgeprogrammeerd met beelden van katten, net zomin als ze voorgeprogrammeerd zijn om te weten hoe een roos ruikt, hoe stromend water klinkt of hoe de vacht van een dier aanvoelt. Uw hersenen hebben die associaties geleerd. Dat blijkt duidelijk uit de ervaringen van mensen die blindgeboren waren maar later konden zien, bijvoorbeeld na een operatie. Hun hersenen  moesten de overvloed aan visuele signalen die ze opeens binnenkregen, leren interpreteren. Waar krijgen die mensen mee te maken?

Ze kunnen al snel kleuren, bewegingen en eenvoudige vormen waarnemen. Maar daarna verschilt de vooruitgang per persoon. Kinderen ontwikkelen zich behoorlijk goed, vooral als ze nog heel jong zijn. Maar dat geldt niet voor volwassenen. Zelfs gezichten herkennen blijft moeilijk voor hen. En tragisch genoeg gebeurt het bij ’genezen’ volwassenen vaak dat „de aanvankelijke euforie gevolgd wordt door desoriëntatie en teleurstelling over het herstelde gezichtsvermogen, wat in veel gevallen tot ernstige depressiviteit leidt”, aldus het Koch-laboratorium van Caltech (California Institute of Technology).

Als we dan lezen over de genezingen die Jezus Christus deed toen hij op aarde was, krijgen we daar nog meer bewondering voor. Hij opende niet alleen de ogen van blinden en de oren van doven, maar zorgde er ook voor dat ze de beelden en geluiden om hen heen konden herkennen. Ook mensen zonder spraakvermogen konden normaal praten, wat vooral bijzonder was als ze met die handicap geboren waren (Mattheüs 15:30; Markus 8:22-25; Lukas 7:21, 22). En we kunnen er zeker van zijn dat geen van de genezen blinden depressief werd. Eén genezen man verdedigde Jezus zelfs moedig door tegen Jezus’ religieuze vijanden te zeggen: „Van oudsher heeft men nog nooit gehoord dat iemand de ogen van een blindgeborene heeft geopend. Als deze man niet van God was, zou hij in het geheel niets kunnen doen” (Johannes 9:1-38).

In het volgende artikel komen enkele van onze eigenschappen aan bod, zoals moed en liefde. Hebt u zich weleens afgevraagd waarom mensen die eigenschappen aan de dag kunnen leggen op een manier die voor dieren niet mogelijk is? Dat is moeilijk te verklaren als we niet veel meer zouden zijn dan hoogontwikkelde dieren, zoals sommigen beweren.

[Kader op blz. 7]

ONS BIJZONDERE BREIN

Hoe verwerken onze hersenen de prikkels die ze via de zintuigen binnenkrijgen? Wetenschappers staan voor een raadsel. „Uit uw hersenen valt niet af te leiden hoe u de woorden ziet die u op dit moment leest”, schreef de wetenschapper Gerald Schroeder.

Hij schreef ook: „Onthullingen waaruit blijkt dat de werking van de hersenen veel complexer is dan we ooit hadden gedacht, ondermijnen de simplistische theorie dat leven het resultaat is van willekeurige evolutie. (...) Als Darwin geweten had van de wijsheid die in het leven schuilt, dan was hij vast met een heel andere theorie gekomen.”

[Diagram/Illustraties op blz. 5]

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

Complex beenderstelsel

Zadelgewricht

Spierbeheersing

Tastzin

[Illustratie]

Wat maakt onze handen zo multifunctioneel?

[Illustratie op blz. 7]

De hersenen interpreteren signalen die via de zintuigen binnenkomen en verbinden ze aan details die in het geheugen opgeslagen zijn