De invloed van het weer op de loop van de geschiedenis

IN DE geschiedenis hebben opmerkelijke gebeurtenissen plaatsgevonden waarvan de afloop voor een groot deel bepaald werd door het weer. Hier volgen twee voorbeelden.

Storm op zee

In 1588 stuurde koning Filips van Spanje zijn oorlogsvloot, de Armada, naar Engeland. Maar de aanval verliep niet volgens plan omdat de weersomstandigheden tegenzaten.

Toen de Spaanse vloot het Kanaal binnenvoer, werd die opgewacht door Engelse schepen. Die waren veel wendbaarder dan de Spaanse, maar slaagden er niet in veel schade aan te richten. Vervolgens ging de Armada voor anker in de buurt van Calais, waar de Spanjaarden troepen moesten ophalen voor de geplande invasie van Engeland.

Onder dekking van de duisternis staken de Engelsen ondertussen een paar van hun eigen schepen in brand. Die onbemande schepen, branders genoemd, dreven dankzij de wind en een gunstige zeestroming recht op de voor anker liggende Spaanse vloot af. Veel Spaanse schepen kapten hun anker om niet door de branders geraakt te worden. Deze keus zou de Spanjaarden later fataal worden.

Na dit voorval in Calais voeren beide vloten de Noordzee op, met de wind in de rug. De voorraad kruit van de Engelsen was ondertussen bijna op, dus trokken ze zich terug richting de Engelse kust. Omdat de wind voor de Spanjaarden de verkeerde kant op stond en de terugweg naar Spanje door de Engelsen geblokkeerd werd, moesten ze helemaal om Schotland en Ierland heen varen om Spanje te bereiken.

De Spaanse vloot had inmiddels een ernstig tekort aan voedsel en water, en op de beschadigde schepen bevonden zich veel zeelieden die gewond waren of aan scheurbuik leden. De hele bemanning werd op een hongerrantsoen gezet, waardoor ze nog verder verzwakten.

Nadat de vloot om Schotland heen was gevaren, blies een zware Atlantische  storm veel schepen in de richting van de Ierse kust. Normaal gesproken zouden de schepen dan het anker hebben uitgeworpen en op een gunstige wind hebben gewacht, maar veel schepen hadden hun anker vanwege de branders gekapt. Daardoor vergingen er 26 schepen voor de Ierse kust en verloren zo’n vijf- à zesduizend mannen het leven.

Tegen de tijd dat de Armada in Spanje aankwam, waren er bijna twintigduizend doden gevallen. Het is duidelijk dat de weersomstandigheden de bepalende factor waren voor het zware verlies aan bemanningsleden en schepen. Daar waren de Nederlanders, die bondgenoten van de Engelsen waren, in ieder geval van overtuigd. Op een medaille ter herinnering aan de nederlaag van de Spaanse Armada verwoordden zij de populaire opvatting dat God verantwoordelijk is voor natuurrampen, met de inscriptie: „Jehovah blies en ze werden verstrooid.”

Slagregens

Een andere gebeurtenis die de loop van de geschiedenis ingrijpend veranderde en waarbij het weer een grote rol speelde, was de Slag bij Waterloo in 1815. Volgens historische verslagen vielen er op het slagveld van Waterloo, zo’n twintig kilometer ten zuiden van Brussel, in een paar uur tijd meer dan zeventigduizend doden en gewonden. De Britse hertog van Wellington koos het slagveld en plaatste zijn troepen op het hogergelegen gedeelte. Het leger van Napoleon was veel groter dan dat van Wellington, maar omdat Wellington die avond versterking zou krijgen van het Pruisische leger, moest Napoleon hem verslaan voordat het donker werd. Ook nu bleken de weersomstandigheden doorslaggevend.

De nacht voor de strijd begon het te stortregenen. De meeste soldaten herinnerden zich die nacht als de ergste van hun leven. Een soldaat zei dat zelfs als het lukte om een tent op te zetten, de bedden zo nat waren dat het leek alsof ze op de bodem van een meer lagen. De regen had de grond in een moeras veranderd. Om Wellington snel te kunnen verslaan, wilde Napoleon aanvallen zodra het licht werd. Maar de aanval kon pas uren later worden ingezet.

De belangrijkste oorzaak van het uitstel was dat de grond eerst iets droger moest worden voordat de strijd kon beginnen. De modder verminderde ook de effectiviteit van de kanonnen, die Napoleon zo graag gebruikte. Ten eerste hadden ze een kleiner bereik omdat het erg lastig was de zware artillerie door de modder te verplaatsen. Ten tweede hadden de kanonskogels moeten afketsen op de grond, wat extra schade zou toebrengen aan Wellingtons troepen. Maar dat gebeurde niet omdat de grond zo drassig was. Dat bleek rampzalig voor Napoleons leger. Vanwege het extreme weer werd het leger dus verslagen, en Napoleon werd verbannen.

In beide gevallen lijkt het weer een doorslaggevende rol te hebben gespeeld bij wereldschokkende gebeurtenissen. Die speelden op hun beurt een belangrijke rol bij de opkomst van het Britse Rijk.

[Illustratie op blz. 24]

De Spaanse Armada

[Verantwoording]

© 19th era/Alamy

[Illustratie op blz. 25]

De Slag bij Waterloo

[Verantwoording]

© Bettmann/CORBIS