GEESTELIJKEN die beweren het antwoord op deze vraag te weten, noemen lijden vaak een straf van God. Zo zei een pastoor in de hoofdstad van Haïti tegen zijn gemeente dat de aardbeving daar een boodschap van God was. Anderen zijn minder stellig. Elizabeth McAlister, een hoofddocent theologie in de Verenigde Staten, zegt dat veel mensen er als volgt over lijken te denken: „Het is niet aan ons te vragen waarom God zulke rampen laat gebeuren. Dat is een mysterie. Het enige wat wij moeten doen, is geloof hebben.”

Komt het lijden dat mensen ondergaan echt van God? De Bijbel zegt uitdrukkelijk dat dit niet het geval is. Het was niet Gods bedoeling dat mensen zouden lijden. Maar de eerste man en vrouw kwamen tegen God in opstand en kozen ervoor zelf te bepalen wat goed en kwaad was. Ze keerden zich van God af en moesten de consequenties aanvaarden. Wij ondervinden nu de gevolgen van hun verkeerde keus. God was dus in geen enkel opzicht de oorzaak van het lijden. De Bijbel zegt: „Laat niemand, wanneer hij wordt beproefd, zeggen: ’Ik word door God beproefd.’ Want met kwade dingen kan God niet worden beproefd, noch beproeft hij zelf iemand” (Jakobus 1:13). Iedereen kan door lijden getroffen worden — zelfs personen die Gods goedkeuring hebben. Hier volgen enkele voorbeelden:

• De profeet Elisa was ongeneeslijk ziek (2 Koningen 13:14).

• De apostel Paulus schreef dat hij vaak ’honger en dorst leed, schaars gekleed ging, toegetakeld werd en dakloos was’ (1 Korinthiërs 4:11).

• De christen Epafroditus was ziek en „terneergeslagen” (Filippenzen 2:25, 26).

We lezen nergens dat deze drie mannen door God gestraft werden omdat ze gezondigd hadden. Maar de Bijbel laat niet alleen zien wie er niet verantwoordelijk is voor het lijden. Er staat ook in welke drie belangrijke factoren er wel de oorzaak van zijn.

„Wat een mens zaait, dat zal hij ook oogsten” (Galaten 6:7). Iemand die ervoor kiest te roken, roekeloos te rijden of zijn geld over de balk te gooien, is op zijn minst voor een deel zelf verantwoordelijk voor het eventuele lijden dat het gevolg is van zijn keuzes.

We kunnen ook lijden ondergaan door de egoïstische keuzes van anderen. Mensen hebben de afschuwelijkste misdaden begaan, van kindermisbruik tot de gruweldaden in het nazitijdperk. Sommigen maken misbruik van hun vrije wil en nemen beslissingen waar anderen onder te lijden hebben.

In de eerste eeuw kwamen er achttien mensen om toen een grote toren in Jeruzalem instortte. Jezus zei over de slachtoffers van deze ramp: „Denken jullie dat zij schuldiger waren dan alle andere mensen die in Jeruzalem wonen? Zeker niet” (Lukas 13:4, 5, De Nieuwe Bijbelvertaling). Hij wist dat het niet om een straf van God ging, want in Gods Woord stond al: „Zij allen zijn afhankelijk van tijd en toeval” (Prediker 9:11, NBV). Veel tragedies gebeuren omdat iemand op het verkeerde moment op de verkeerde plaats is of omdat mensen fouten maken. Uit verschillende bronnen blijkt bijvoorbeeld dat de gevolgen van extreem weer of aardbevingen groter zijn wanneer mensen waarschuwingen of bouwvoorschriften negeren. Dat soort gebeurtenissen treffen dan meer mensen en veroorzaken dus meer lijden.

De Bijbel zegt: „De gehele wereld ligt in de macht van de goddeloze” (Johannes 12:31; 1 Johannes 5:19). Die „goddeloze” is Satan de Duivel, een machtig geestelijk wezen dat wordt beschreven als „de heerser van de autoriteit der lucht”. Deze „lucht” slaat op de manier van denken in de wereld om ons heen. Het is „de geest die thans werkzaam is in de zonen der ongehoorzaamheid” (Efeziërs 2:2). Satan gebruikt deze manier van denken om mensen ertoe aan te zetten God ongehoorzaam te zijn. Sommige misdaden, zoals genocide en kindermisbruik, zijn zo weerzinwekkend dat velen zich niet kunnen voorstellen dat mensen uit zichzelf tot zulke dingen in staat zijn.

Maar betekent dit dat het God niet kan schelen als we lijden? Kan hij daar een eind aan maken en zal hij dat ook doen?