Tingatinga — Kunst met een glimlach

„TINGATINGA laat ons de wereld zien door de ogen van een kind: grappig, vrolijk en kleurig”, schrijft Daniel Augusta, manager van de belangenvereniging van tingatingakunstenaars. De schilderijen gaan over het dierenleven en de cultuur van Afrika en vooral van Tanzania, waar de kunstvorm zijn oorsprong vond.

De stijl is vernoemd naar de bedenker ervan, Edward Said Tingatinga, die geboren werd in 1932. Hij groeide op in een dorp in het zuiden van Tanzania, en het landschap en de wilde dieren daar maakten duidelijk veel indruk op hem. Toen hij een jaar of 25 was, verliet hij zijn ouderlijk huis op zoek naar werk en een hogere levensstandaard. Later verhuisde hij naar Dar es Salaam, de hoofdstad van Tanzania, waar hij werk vond als tuinman. De talentvolle Edward trad ’s avonds op als muzikant en danser, en met zijn optredens werd hij zelfs beroemd.

Het jaar 1968 was een keerpunt in zijn leven. Hij kreeg een overheidsbaan bij een ziekenhuis in Dar es Salaam. Die baan gaf hem de tijd om de levendige herinneringen en indrukken uit zijn kindertijd om te zetten in zijn eigen kunstvorm: tingatinga. Edward had geen speciale kwasten en verven, maar haalde zijn materialen bij de plaatselijke ijzerhandel. Als verf gebruikte hij bijvoorbeeld fietslak en als doek nam hij stukken hardboard met een gladde kant, wat ideaal was voor het maken van glanzende schilderijen.

Zijn stijl was eenvoudig. Op zijn schilderijen stond altijd maar één figuur, een felgekleurd en enigszins gestileerd Afrikaans dier, en voor de achtergrond gebruikte hij een of twee kleuren. Hij voegde er geen landschap of andere details aan toe.

Edward liet enkele familieleden en goede vrienden toekijken terwijl hij aan het schilderen was. Al snel werden sommigen van hen  zijn leerlingen, en zijn stijl werd steeds populairder.

Vanaf het allereerste schilderij werd de tingatingakunst gekenmerkt door uitgesproken kleuren en eenvoudige figuren met duidelijke contouren. Maar door de jaren heen heeft de stijl zich verder ontwikkeld. Er kwamen steeds meer details en figuren bij. Tegenwoordig staan de schilderijen vaak vol mensen, dieren en allerlei voorwerpen.

Inspiratiebronnen

De tingatingakunst heeft een onuitputtelijke inspiratiebron: de Afrikaanse planten- en dierenwereld in al haar vormen en kleuren — antilopen, apen, buffels, giraffen, leeuwen, nijlpaarden, olifanten, zebra’s en andere dieren, en ook bloemen en bomen. Een populaire achtergrond is de hoogste berg van Afrika, de Kilimanjaro, in het noordoosten van Tanzania.

Op moderne tingatingaschilderijen worden ook de mensen en de cultuur van Afrika vastgelegd. Ze beelden bijvoorbeeld een drukke markt af, een bezoek aan een plaatselijk ziekenhuis of gewoon een dorpstafereel.

Vanaf het begin heeft tingatinga getalenteerde Afrikanen de kans gegeven zich te uiten. Tegelijkertijd leverde het een welkome aanvulling op hun inkomen op. De kunstenaars hebben zelfs een collectief gevormd in Dar es Salaam. Sommigen van hen houden nog vast aan de traditie om met fietslak te schilderen. Edward Tingatinga is in 1972 overleden, maar als hij nog had geleefd, zou de populariteit van zijn kunstvorm ongetwijfeld een grote glimlach op zijn gezicht hebben gebracht.